Ekki er allt sem sýnist

Svo sjálfhverf sem við erum gefum við okkur að lýðræðisríki heimsins, sem eru í minnihluta, lúti öll sömu lögmálum. En áttum okkur svo á að það sem gengi í einu lýðræðisríki yrði fordæmt í öðru.

Víða í grónum lýðræðisríkjum vantar oft upp á að lýðræðislegar aðferðir tryggi að atkvæði kjósenda hafi sama gildi. Meirihluti atkvæða á landsvísu þýðir ekki að annað taki mið af því. Og ekki heldur að slíkt ríki búi við lýðræðislegan skort. Við horfum til Bandaríkjanna, sem eru í kastljósi núna, og sjáum að í kosningabaráttu flokkanna er helst horft til nokkurra ríkja, sem sagt er að gætu ráðið úrslitum í haust. Þau eru kölluð ríkin sem „sveiflast“. Og af hverju það? Jú, reynslan sýnir að þar ræðst iðulega hver verður forseti Bandaríkjanna.

Nú myndu margir ætla að þar sé horft til Kaliforníu, Flórída eða Texas, sem eru fjölmenn ríki. Þau ríki hafa auðvitað flesta kjörmenn, en ekki hlutfallslega miðað við fólksfjölda. Þessi skipan er í samræmi við stjórnarskrána og ekki auðvelt að breyta henni, né heldur er ríkur vilji til þess. Hinir vitru menn sem réðu mestu fyrir rúmum 200 árum töldu að horfa yrði til fjölda atkvæða í heild en forðast um leið að sum ríki yrðu algjörlega valdalaus þegar kjörmenn væru taldir í kosningalok.

Í Bretlandi er horft til annars en hreinnar niðurstöðu atkvæða. Íhaldsflokkurinn fékk í kosningunum 2019 myndarlega kosningu með 45% atkvæðanna, en fimm árum síðar vann Verkamannaflokkurinn mun „glæsilegri“ sigur, en með aðeins 36% atkvæða. Nýr flokkur undir forystu Farage bauð fram og fékk töluvert fylgi, og langmest frá Íhaldsflokknum, en náði þó aðeins örfáum þingmönnum, en „fylgisránið“ þurrkaði burt mikinn fjölda þingmanna Íhaldsflokksins. Hann hefði eins getað unnið með aðeins 36% atkvæða.