Samstarf við heimafólk mikilvægt í þjóðgarði

„Margt af því sem gert hefur verið í Þórsmörk í tímans rás býr í haginn fyrir að svæðið verði þjóðgarður,“ segir Gísli Gíslason landslagsarkitekt. „Þarna er um margt ágæt aðstaða til að taka á móti ferðafólki og vandaðir göngustígar til verndar viðkvæmri náttúru í öskublendnum jarðvegi tryggja aðgengi. Samt má ekki ganga of langt í framkvæmdum. Mér finnst ekki koma til greina að brúa jökulárnar þannig að fólksbílafært verði í Mörkina.“

Starfshópur sem umhverfisráðherra skipaði á dögunum kannar nú ágæti þess að Þórsmörk og nærliggjandi svæði verði gerð að þjóðgarði. Frumkvæðið í þessu máli kemur frá heimafólki, sem í þessu sér tækifæri til eflingar samfélags í Rangárþingi eystra. Tillögur starfshópsins um hvort stofna eigi þjóðgarð eiga að liggja fyrir um miðjan nóvember næstkomandi. Að því fengnu verður hægt að halda áfram með málið.

Hófleg stærð en stækka má þjóðgarðinn síðar

Gísli Gíslason hefur í áratugi unnið að skipulagsmálum á hálendinu og þekkir því vel til aðstæðna í Þórsmörk. Þá var hann fyrir margt löngu framkvæmdastjóri Náttúruverndarráðs. Ráðinu tengd voru haldin fundir og þing þar sem gjarnan komu fram sjónarmið og hugmyndir um vernd og nýtingu lands sem orðið hafa að veruleika áratugum síðar.
„Á náttúruverndarþingi fyrir sjálfsagt um 40 árum man ég eftir því að ályktað var um að stofna skyldi Þórsmerkurþjóðgarð,“ segir Gísli. „Þetta var góð hugmynd og er enn. Ég tel affarasælast að fremur en að taka stór svæði undir sé betra að stofna þjóðgarða sem ná yfir afmörkuð svæði af hóflegri stærð. Slíkt er útfærsla sem hentar vel fyrir Þórsmörk. Í fyllingu tímans mætti svo stíga stærri skref og stækka þjóðgarðinn yfir allt Fjallabakssvæðið. Taka þá með Eyjafjallajökul, Tindfjöll, Torfajökulsvæðið og jafnvel Heklu. Þjóðgarðurinn myndi þannig ná yfir núverandi Friðland að Fjallabaki með öllum sínum töfrum. Þjóðgarður sem næði yfir nokkrar megineldstöðvar á eystra gosbeltinu gæti verið einstakur á heimsvísu.“

Göngubrú yfir Markarfljót í Fljótshlíð verði sett upp

Þjóðgarður verður aldrei stofnaður nema með þéttu og góðu samstarfi við heimafólk þannig að sjónarmið þess séu ráðandi í framvindu mála, að mati Gísla. Frumkvæði heimamanna er því mjög mikilvægt. Ferðafélag Íslands eigi skála og sé með starfsemi í Þórsmörk og Útivist í Básum á Goðalandi, en starfsemi þessara félaga á svæðinu er mikil og öflug. Þá hafi Skógræktin, nú Land og skógur, í meira en öld haft umsjón með Þórsmörk. Hafi á löngum tíma unnið þar að ýmsum umhverfisbótum, svo sem landgræðslu og stígagerð.

„Nei, að brúa til dæmis Steinsholtsá og Krossá á veginum inn í Þórsmörk væri fráleitt að mínu mati. Að fara yfir þessar ár og fleiri á vaði á stórum bílum er stór hluti af þeirri upplifun sem Merkurferðum jafnan fylgir,“ segir Gísli. Hann minnir á að fyrir um áratug hafi verið kynntar hugmyndir um að byggja göngubrú yfir Markarfljót gegnt Húsadal, sem myndi greiða fyrir aðgengi í Þórsmörk um Fljótshlíð. Fyrir liggi verðlaunatillaga að brú yfir fljótið á þessum stað, en að henni fenginni væri aðeins nokkurra mínútna gangur úr Fljótshlíð í Húsadal. Þar gæti líka verið góður staður fyrir þjóðgarðsmiðstöð og gestastofu og slíkt er raunar í samræmi við deiliskipulag Þórsmerkursvæðisins sem Gísli og samstarfsfólk hans unnu fyrir nokkrum árum.