Skynsemi, já rétt, en hvaða?

Sigmundur Davíð boðar að Miðflokkurinn muni standa fyrir pólitík skynseminnar. Gott mál. Væntanlega þýðir það að Miðflokkurinn muni beita skynsemi forustu og fylgjenda – en þó fyrst og fremst skynsemi Sigmundar sjálfs – til að skapa sem best, lýðræðislegast og öruggast velferðarþjóðfélag, þar sem mest möguleg velsæld landsmanna verði tryggð.

Nú er það svo að skynsemi Sigmundar Davíðs virðist ganga út á að krónan sé og verði okkar ákjósanlegasti gjaldmiðill. Sigmundur lét utanríkisráðherra sinn, Gunnar Braga Sveinsson, tilkynna ESB 12. mars 2015 að „Ísland sé ekki lengur í hópi umsóknarríkja ESB“. Án fullrar aðildar að ESB fæst ekki evra. Sem sagt: krónan skyldi gilda. Skynsemi Sigmundar segir honum að krónuhagkerfið sé flott. Það eina rétta.

Hið sanna og rétta

Þorsteinn nokkur Daníelsson, góður maður og gegn, veitti mér nýlega upplýsingar um hvernig krónan og krónuhagkerfið hefur farið með hann og hans fjölskyldu, hvernig hún hefur grafið undan og spillt fjárhagslegri afkomu hans, peningalegri velferð, nú í 20 ár. Ekki nóg með það, heldur ætti hann sennilega eftir að líða undan krónunni og þeirri áþján sem hún veldur mörgum skuldurum ævilangt.

Þorsteinn leyfði mér að fjalla um málið opinberlega, enda veit hann og við báðir að Þorsteinn á þúsundir þjáningarbræðra og –systra, annarra fórnarlamba krónunnar og krónuhagkerfisins, sem taka út sínar krónuþjáningar með þögn og þolgæði. Bíta bara á jaxlinn í hljóði.

Haustið 2004 tók Þorsteinn húsnæðislán að fjárhæð 35 milljónir króna. Skyldi hann greiða lánið mánaðarlega á 40 árum með 4,2% vöxtum. Þetta þýddi mánaðarlega afborgun upp á 59.353 og vexti upp á 84.812. Mánaðarleg heildarafborgun 144.165.

En lánið var vísitölubundið, sem er sérstakt krónu- og krónuhagkerfisfyrirbrigði. Ég hef víða farið og mörgu kynnst en ekki vístölubindingu lána, sem þýðir auðvitað að maður veit raunverulega ekki hvað maður skuldar eða hversu mikið maður þarf að borga.

Að taka vísitölubundið krónulán er því nánast eins og að skrifa undir tékka sem bankinn útfyllir svo og krefur með ófyrirséðu álagi mánaðarlega.

Nú eru liðin 20 ár af lánstíma og á núvirði er Þorsteinn búinn að greiða 91 milljón króna inn á lánið, en lánið bara hækkar og hækkar; í síðasta mánuði stóð krafan í 64.178.325 krónum; tvöfaldri upphaflegri fjárhæð.

Þrátt fyrir að í reynd sé búið að borga sem nemur þrefaldri lánsfjárhæð stendur skuldin nú í tvöfaldri lánsfjárhæð. Og darraðardansinn heldur áfram. Þó að Þorsteinn borgi nú 383.280 kr. á mánuði af eftirstöðvum lánsins í stað 144.165 kr. af fullu láninu í byrjun er ekki annað að sjá en krafa bankans hækki bara og hækki. Nú í ágúst var mánaðarleg „afborgun verðbóta“ 98.230 kr. og „verðbætur v/vaxta“ 140.365 kr.

Evran er alvörugjaldmiðill sem menn geta treyst á. Þar eru engar geðveikissveiflur í gangi, með henni standa menn á traustum grunni, vita hvað þeir skulda, hversu mikið þeir þurfa að greiða hverju sinni og þá um leið hvað þeir eiga. Þar eru engir óútfylltir tékkar í gangi sem bankarnir bara útfylla sjálfir með ófyrirséðu álagi og innheimta svo.

Ég fékk þýskan banka til að reikna út fyrir mig hvernig mál hefðu þróast og hvar Þorsteinn stæði ef hann hefði tekið sams konar lán, með sömu kjörum, á sama tíma, í evrum.

Í nóvember 2004 var krónan sterk gagnvart evru, gengið var um 87 kr. í evru. 35 milljónir króna voru því um 400 þúsund evrur. Hefði slíkt lán verið tekið með 4,2% vöxtum hefði afborgun á mánuði síðustu 20 árin allan tímann verið 1.722 evrur. Miðað við upphaflegt gengi, 87 krónur í evru, hefði þessi mánaðarlega afborgun verið 149.000. Ef meðaltalsgengi er reiknað fyrir þessi 20 ár þá væri það 119 krónur í evru. Mánaðarleg greiðsla hefði þá verið 205.000. Miðað við fullt núverandi gengi, 150 kr. í evru, væri mánaðarleg afborgun nú 258.000. Eftirstöðvar skuldar væru 279.000 evrur, eða á núverandi gengi 42 milljónir.

Í hnotskurn: Þorsteinn greiðir 383.280 kr. á mánuði í krónuhagskerfinu, í evruhagkerfi væri fjárhæðin 258.000. Þorsteinn skuldar enn 64 milljónir í krónuhagkerfinu og skuldin fer hækkandi þó að af sé greitt. Í evruhagkerfi myndi hann skulda 42 milljónir og skuldin færi lækkandi.

Það besta fyrir Þorstein væri þó sennilega að hann vissi hvar hann stæði og nákvæmlega hvað hann þyrfti að greiða mánaðarlega, auk fullvissu um það að skuldin gengi með hverri greiðslu örugglega niður.

Grunnhyggnir krónutalsmenn segja þá: já, en húsið hefur hækkað að sama skapi og greiðslur og skuldin. En þetta er auðvitað hjóm eitt, bábilja, því húsið hefur ekkert meira raunverðgildi fyrir Þorstein, þrátt fyrir hærra söluverð, því fyrir þetta hærra söluverð fæst ekkert meira, allt annað hefur hækkað að sama skapi.

Þessar uppblásnu margföldu verðbætur og auknu greiðslukröfur eru því í reynd stórfelldir aukavextir, okurvextir sem Þorsteinn hefur verið neyddur til að borga bankanum, fjármagnseigendum, og hann fær í reynd ekkert fyrir. Krónuhagkerfið í hnotskurn.

Er þetta sú skynsemi í efnahags- og peningamálum sem ágætur Sigmundur Davíð vill berjast fyrir? Reyndar virðist Kristrún Frostadóttir þar vera á svipuðu róli.