Ríkið hafði betur gegn borginni í Hæstarétti

Reykjavíkurborg verður af milljörðum króna í kjölfar dóms Hæstaréttar sem kveðinn var upp í gær, þar sem dómstóllinn sneri við niðurstöðu héraðsdóms.

Um er að ræða langvinnt deilumál á milli Reykjavíkurborgar og ríkisins um úthlutun framlaga úr jöfnunarsjóði sveitarfélaga.

Hefur ágreiningurinn snúist um það hvort fullnægjandi lagastoð hafi verið fyrir því að útiloka Reykjavíkurborg frá úthlutun almenns jöfnunarframlags úr jöfnunarsjóði vegna rekstrar grunnskóla og framlags vegna nemenda með íslensku sem annað tungumál.

Borgin gerði kröfu um að fá greiddan tæplega hálfan sjötta milljarð ásamt vöxtum. Dæmdi Héraðsdómur Reykjavíkur borginni í vil í desember á seinasta ári og var ríkinu gert að greiða Reykjavíkurborg 3,3 milljarða ásamt vöxtum. Niðurstaða héraðsdóms var reist á því að ráðherra hefði ekki heimild í lögum til að fella niður framlög til Reykjavíkurborgar með reglugerð.

Hins vegar samþykkti Hæstiréttur að héraðsdómi yrði áfrýjað beint til Hæstaréttar án viðkomu í Landsrétti þar sem skilyrði voru uppfyllt um að hægt væri að áfrýja beint til réttarins.

Skorti ekki lagastoð

Hæstiréttur hefur nú sýknað ríkið af kröfum Reykjavíkurborgar og þarf ríkið því ekki að greiða borginni þá milljarða sem héraðsdómur hafði dæmt það til að greiða. Borgin þarf aftur á móti að greiða ríkinu fjórar milljónir króna vegna málskostnaðar.

Fram kemur að Hæstiréttur hafi leitað til forsendna að baki flutningi grunnskóla frá ríki til sveitarfélaga árið 1996, þar sem ótvírætt var að Reykjavík gæti tekið við rekstri grunnskóla fyrir sitt leyti og ætti ekki að njóta framlaga úr jöfnunarsjóði á þeim grunni.

Vegna þeirra hefðu jöfnunarframlög til Reykjavíkurborgar ekki verið reiknuð út og engin stjórnvaldsfyrirmæli sett um að fella þau niður.

„Ekki var því talið að löggjafinn hefði framselt vald til ráðherra til að meta hvort eða á hvaða grunni Reykjavíkurborg ætti rétt á framlögum úr sjóðnum. Ekki var fallist á með Reykjavíkurborg að fyrirmæli reglugerðar um tilgreind framlög úr jöfnunarsjóði hefði skort stoð í lögum nr. 4/1995 um tekjustofna sveitafélaga í andstöðu við 2. mgr. 78. gr. stjórnarskrárinnar. Var íslenska ríkið því sýknað af kröfum Reykjavíkurborgar,“ segir í tilkynningu á vef Hæstaréttar.

Rætur þessa ágreinings teygja sig aftur til þess þegar unnið var að undirbúningi að flutningi grunnskólans til sveitarfélaganna sem átti sér stað árið 1996 og hvernig staðið var að tekjutilfærslum vegna flutningsins skv. samkomulagi sem gert var á þeim tíma, m.a. um skiptingu útsvarstekna milli sveitarfélaga og jöfnunarsjóðs.

Í framhaldi af setningu laga um færslu grunnskólans hafa svo verið settar reglugerðir um jöfnunarframlög úr sjóðnum til rekstrar grunnskóla í sveitarfélögum.