Ofuriðgjöld vegna nýrra laga um sjúklingatryggingu

Sjúklingatrygging er trygging sem heilbrigðisstarfsfólki er skylt að hafa samkvæmt lögum. Hún á að tryggja sjúklinga sem verða fyrir tjóni í heilbrigðisþjónustu sem m.a. er ekki rakið til gáleysis eða vanmeðferðar eða hreinna mistaka ef við á. Að auki er skylt að hafa starfsábyrgðartryggingu. Heilbrigðisstarfsfólk sem starfar sjálfstætt hefur hingað til keypt báðar þessar tryggingar hjá tryggingafélögum á markaði gegn hóflegu gjaldi.

Með nýjum lögum um sjúklingatryggingu nr. 47/2024, sem tóku gildi 1. janúar síðastliðinn, mun sjúklingatryggingin færast til Sjúkratrygginga Íslands (SÍ). Því mun heilbrigðisstarfsfólk sem starfar sjálfstætt og hefur áður keypt sjúklingatryggingu hjá vátryggingafélögum á almennum markaði vera með tryggingu hjá SÍ. Hins vegar mun því áfram vera skylt að kaupa starfsábyrgðartrygginguna hjá vátryggingafélögum á markaði.

Sí hefur haft á sinni könnu vinnslu mála í sjúklingatryggingu, þar sem trygging ríkisrekinna heilbrigðisstofnana eða stofnana á vegum sveitarfélaga hefur verið hjá stofnuninni frá árinu 2001. Við gildistöku nýju laganna munu allar stofnanir, fyrirtæki og einstaklingar sem veita heilbrigðisþjónustu falla undir sjúklingatryggingu hjá SÍ.

Heilsugæslustöðvar og aðrar heilbrigðisstofnanir sem reknar eru af öðrum en ríki eða sveitarfélögum, auk heilbrigðisstarfsfólks sem starfar sjálfstætt, skulu greiða iðgjald til Sjúkratrygginga fyrir viðvikið. Opinberar stofnanir sem reknar eru af ríki eða sveitarfélögum eða stofnunum á þeirra vegum hins vegar ekki.

Nýju lögin (nr. 47/2024), kveða á um hvaða heilbrigðisstarfsmenn lögin ná til. Þetta eru „heilbrigðisstarfsmenn sem starfa sjálfstætt og hafa hlotið leyfi landlæknis til að nota starfsheiti löggiltrar heilbrigðisstéttar“. Þessar stéttir eru taldar upp í lögum um heilbrigðisstarfsmenn nr. 34/2012 með síðari viðaukum. Þar eru samtals 34 stéttir.

Skv. fyrirliggjandi reglugerðardrögunum fá heilbrigðisráðherra um framkvæmd laganna mun iðgjald fyrir þessa tryggingu hækka ævintýralega frá því sem var hjá tryggingafélögum á almennum markaði. Hér er um tuga og upp í hundruð % hækkanir að ræða sem nema frá tugum-, hundraða- eða milljónum króna í mörgum tilfellum. Þar að auki hækka iðgjöld vegna annarra starfsmanna viðkomandi heilbrigðisfyrirtækja í sama takti. Erfitt er að henda nákvæma reiður á heildarupphæð þessara hækkana en um er að ræða verulegar upphæðir sem líklega eru vel yfir 200 milljónir króna á ársgrundvelli. Gjaldskráin að baki þessu er að auki meingölluð og ógegnsæ.

Spyrja þarf gagnrýninna spurninga um þetta mál og þá ofurskattlagningu sem verið er að leggja á þessar 34 heilbrigðisstéttir og fyrirtæki þeirra. Og algerlega að nauðsynjalausu. Ekki síst í ljósi þess að fyrirtæki í rekstri ríkis eða sveitafélaga greiða ekkert iðgjald. Enn fremur er vert er að hafa í huga að við meðferð Alþingis á nýju lögunum um sjúklingatryggingar var fullyrt ítrekað að sú kerfisbreyting sem í lögunum væri fólgin myndi ekki hafa í för með sér hækkun iðgjalda. Því var fátt um athugasemdir við þessi lög. Þeir embættismenn sem fluttu þessar fréttir virðast vísvitandi hafa villt um fyrir þingheimi.

Vert að hafa í huga að skv. 17. gr. núgildandi laga um sjúklingatryggingar nr. 111/2000 ber Sjúkratryggingum Íslands að taka árlega saman yfirlit um afgreiðslu tryggingafélaga á bótum:

„[Sjúkratryggingastofnunin] skal árlega taka saman skýrslu til [ráðherra] um um störf vegna sjúklingatryggingarinnar og þau mál sem hún afgreiðir. Jafnframt skal upplýsa í ársskýrslu stofnunarinnar, eftir því sem kostur er, um málsmeðferð vátryggingafélaga á bótakröfum vegna sjúklingatryggingar. Skýrslan skal vera aðgengileg almenningi.“

Þessu hefur SÍ ekki sinnt af einhverjum ástæðum og ekki verið gert árum saman þrátt fyrir ábendingar. Það er því vandséð hvernig áætluð iðgjöld voru metin án þessara upplýsinga. Hvernig nýr heilbrigðisráðherra ætlar að rökstyðja þessa skattlagningu er mér hulin ráðgáta og ekki síst í ljósi málatilbúnaðar.

Iðgjöld sem þessi eru ekkert annað en ofurskattlagning, nema ríkið sé að viðurkenna að umsýsla hins opinbera, þ.e. SÍ í þessu tilfelli, sé svona miklu óskilvirkari og dýrari en hjá tryggingafélögum á almennum markaði.

Nýr forsætisráðherra hefur auglýst eftir tillögum frá almenningi um hagræðingu í ríkisrekstri. Hér er gott verkefni til að takast á við. Ef ekkert verður hins vegar að gert í þessu mun það leiða til þess að gildandi samningar SÍ og viðkomandi heilbrigðisstétta verða settir í uppnám. Engin innistæða er fyrir þessum útgjaldaauka í gildandi samningum.