Myndi ekki óska sínum versta óvini að verða bankastjóri

Ráðgjafarfyrirtækið ARMA Advisory var stofnað af þeim Marinó Erni Tryggvasyni og Atla Rafni Björnssyni á síðasta ári. Marinó Örn á að baki langan feril í fjármálageiranum og hefur komið að mörgum veigamiklum verkefnum á sviði eignastýringar og fyrirtækjaráðgjafar. Blaðamaður ViðskiptaMoggans hitti Marinó Örn á skrifstofu ARMA í Hlíðasmára og ræddi við hann um ferilinn, fjármálakerfið, markaði og fleira.

„Mér finnst fjármálakerfið á Íslandi vera svolítið skakkt,“ segir Marinó í samtali við ViðskiptaMoggann og útskýrir að hér á landi séum við með mjög stóra lífeyrissjóði miðað við stærð hagkerfisins.

„Lífeyrissjóðirnir eru of stórir fyrir hagkerfið eða hagkerfið of lítið fyrir lífeyriskerfið. Það er eðlilegt að setja lög um að sjóðirnir þurfi að fara varlega en lagabálkurinn í kringum fjárfestingar íslenskra lífeyrissjóða er líklega flóknasti hluti lagabálksins og þó víðar væri leitað,“ segir Marinó.

Hann gagnrýnir lögin sem kveða á um að lífeyrissjóðir megi ekki eiga meira en 20% í félagi.

„Ég spurðist einhverntíma fyrir af hverju þessi regla væri og þá var mér tjáð að ástæðan væri að gamla Vinnuveitendasambandið óttaðist það að smám saman myndi verkalýðshreyfinginn eignast lífeyrissjóð eða ráða lífeyrissjóðunum og það myndi gera það að verkum að það yrði bara sósíalismi á landinu af því að verkalýðshreyfingin myndi eiga félögin í gegnum lífeyrissjóðina og þess vegna voru sett takmörk á eignarhluti í hverju félagi. Þetta er góðra gjalda vert, en eins og oft hafa góðar fyrirætlanir aðrar afleiðingar. Þessi regla gerir það að verkum að ef lífeyrissjóðir ætla að fjárfesta í félagi þarf 5-6 sjóði til þess að fjármagna félagið. Það gerir það að verkum að mörg félög eða fjárfestingatækifæri sem henta stærð hagkerfisins eru allt of lítil fyrir sjóðina,“ segir Marinó.

Hann gagnrýnir einnig það fyrirkomulag að takmörk séu sett á heimildir lífeyrissjóða til að fjárfesta erlendis.

„Lífeyrissjóðir geta ekki fjárfest fyrir meiri gjaldeyri á erlendum mörkuðum en er til í landinu og því er engin sérstök ástæða til þess að takmarka fjárhæð erlendra fjárfestinga í lögum því hún takmarkast við gjaldeyrissköpun hagkerfisins. Það væri einnig óskandi að við fengjum meiri beina erlenda fjárfestingu til Íslands og það gæti skapað svigrúm til aukinna fjárfestinga lífeyrissjóða erlendis. Maður hefur heyrt að óheft flæði lífeyrissjóða í erlendar eignir geti skapað óstöðugleika. Að mínu mati felast þau rök í að skjóta sendiboðann því ef við erum með einhvern veikleika í hagkerfinu held ég að það sé sá veikleiki sem hafi áhrif á breytingar á gengi krónunar og það eru kannski nokkrar ástæður fyrir því. Til dæmis smæð hagkerfisins, lítil eigin mynt og flókið regluverk,“ segir Marinó og bætir við að erlendar fjárfestingar lífeyrissjóða séu ein meginástæða þess að staða hagkerfisins gagnvart útlöndum hefur breyst mikið.

„Við eigum orðið meiri eignir erlendis en skuldir. Ég hef oft hitt matsfyrirtækin sem meta bankana og ríkissjóð og það er augljóst að staða hagkerfisins við útlönd er einn af þeim meginþáttum sem þau horfa á. Betra lánshæfismat leiðir til lægri vaxta og á endanum til betri lífskjara í landinu. Þannig að ég tel að erlendar fjárfestingar lífeyrissjóða séu líklegri til þess að auka stöðugleika frekar en óstöðugleika þegar horft er til lengri tíma,“ segir Marinó.

Endurskipulagning Icelandair eftirminnilegust

Marinó segist líta á sig sem Akureyring, en hann flutti þangað fimm ára gamall. Þar var hann búsettur uns hann flutti suður til að nema viðskiptafræði við Háskóla Íslands. Hann segir að hann hafi stefnt á að fara til útlanda í meistaranám en stuttu eftir útskrift úr viðskiptafræðinni var honum boðin vinna í Kaupþingi.

„Ég ætlaði að vinna þar í 2-3 ár og fara svo til útlanda en mér þótti svo gaman í vinnunni að það varð aldrei af því,“ segir Marinó.

„Þegar litið er í baksýnisspegilinn er ég stoltur af því hvernig tókst að fara í gegnum hrunið, en það tók verulega á. Ég stjórnaði hluta af eignastýringu bankans á Íslandi og við vorum aðallega að starfa fyrir lífeyrissjóði. Þarna var maður að starfa í umhverfi þar sem óvissa var í hámarki og það þurfti að taka margar erfiðar ákvarðanir. Sem betur fer höfðum við markvisst minnkað áhættu á árunum 2007 og 2008,“ bætir hann við.

Marinó starfaði hjá Kaupþingi og síðar Arion banka til ársins 2017 og allan tímann í eignastýringu og í ýmsum hlutverkum á því sviði. Árið 2017 söðlaði Marinó um og var ráðinn til Kviku sem aðstoðarforstjóri og að tveimur árum liðnum tók hann við sem forstjóri. Hann starfaði hjá Kviku þar til hann lét af störfum í ágúst 2023.

Spurður hvað sé eftirminnilegasta verkefnið sem hann hafi komið að á ferlinum segir Marinó að það hafi líklega verið endurskipulagning Icelandair sem átti sér stað á covid-tímanum.

„Þetta var þjóðhagslega mikilvægt verkefni og mér þótti það vera þegnleg skylda þegar ég starfaði sem forstjóri Kviku að hjálpa til. Þarna var eitt stærsta félag landsins með litlar sem engar tekjur og óvissa framtíð. Við búum á eyju og líklega er ekkert mikilvægara fyrir okkur en greiðar samgöngur og fjarskipti. Ég hafði raunverulegar áhyggjur að Icelandair kæmist ekki í gegnum covid-tímann,“ segir Marinó en umrætt verkefni stóð yfir í níu mánuði.

„Það er þó allt annað mál að aðstoða einhvern eða vera sjálfur í eldlínunni og bera ábyrgðina á rekstrinum. Bogi Nils forstjóri Icelandair og Eva Sóley, sem þá starfaði sem fjármálastjóri, og þeirra samstarfsfólk unnu þrekvirki undir miklu álagi. Ég hef sjálfur aldrei farið í gegnum svona alvarlegan atburð,“ segir Marinó.

Önnur eftirminnileg áskorun sem hann hafi glímt við á ferlinum hafi verið kaup Kviku á GAMMA.

„Það var erfitt verkefni, þegar kom í ljós að staða félagsins var mun verri en áður hafði verið talið. Þetta er í fyrsta sinn og eina skiptið á ferlinum þar sem ég hef átt erfitt með svefn vegna starfa minna. Rakarinn minn sagði við mig á þessum tíma að hann hefði aldrei séð neinn fá grá hár jafnhratt. Það er erfitt að hafa áhyggjur af hlutum sem maður hefur litla stjórn á,“ segir Marinó.

Hann bætir við að fjárhagslega áhættan hafi ekki verið mikil. Efnahagsreikningur bankans var sterkur þegar kaupin voru gerð.

„Það var þó áhætta að markaðsaðilar gætu metið að vegna þess að GAMMA stóð veikt væri bankinn veikur. Ef banki hefur ekki traust er banki ekki lengur með rekstrargrundvöll. Það var þarna sem ég áttaði mig á því hvað orðsporsáhætta er stór áhættuþáttur. Ef eitthvað er, þá er hún meiri áhætta en sú fjárhagslega því það er erfitt að bregðast við henni þegar til kastanna kemur,“ segir Marinó.

ARMA fengið góðar viðtökur

Eftir að Marinó hætti í Kviku hafði hann samband við Atla Rafn en þeir höfðu kynnst þegar þeir unnu saman að Icelandair-verkefninu.

„Ég ætlaði mér að gera lítið í nokkra mánuði eftir að ég hætti hjá Kviku en var að sinna nokkrum verkefnum fyrir nána viðskiptavini. Ég hitti Atla Rafn í kaffi og við fórum að spjalla um að við hefðum báðir í raun meira að gera en við gætum sinnt sjálfir. Ég kom svo með hugmyndina að því að við tveir ættum að stofna okkar eigið félag og fá til liðs við það öfluga samstarfsfélaga. Við tókumst í hendur á fyrsta fundi og ákváðum að láta á það reyna,“ segir Marinó.

Hann bætir við að ARMA hafi fengið góðar viðtökur frá fyrsta degi og það séu í raun forréttindi að geta valið úr verkefnum. Hjá ARMA starfa fimm manns.

„Það er mjög góður andi innan teymisins hjá ARMA, og við gerum okkur grein fyrir því að þrátt fyrir að reksturinn fari vel á stað þarf ávallt að hafa mikið fyrir hlutunum. Lykilatriðið sé að færast ekki of mikið í fang og veita viðskiptavinum góða þjónustu. Rekstur lítilla félaga er eðli málsins samkvæmt viðkvæmur og það þarf að passa gæðin til þess að viðskiptavinir vilji halda áfram að eiga viðskipti,“ segir Marinó.

Marinó segir að frekari vöxtur fyrirtækisins sé ekki markmið í sjálfu sér en þó sé ekkert útilokað í þeim efnum.

„Við viljum einblína á að sinna stórum og áhugaverðum verkefnum vel fremur en að taka of mikið að okkur. Vonandi tekst okkur að koma að einhverjum af stærstu viðskiptum næstu 1-2 ára,“ segir Marinó.

Spurður hverjar horfurnar séu fyrir fjöldann í verkefnum í fyrirtækjaráðgjöf á næstunni segir Marinó að hann finni fyrir miklum áhuga hjá félögum að bæta sinn rekstur sem getur meðal annars falið í sér ytri vöxt.

„Maður finnur að það er mikill áhugi á markaðnum. Í háu vaxtastigi eins og verið hefur hafa fyrirtækin verið að leita eftir tækifærum til að sameinast og hagræða. Nú þegar vextir fara lækkandi leita margir eftir fjárfestingatækifærum. Þessir háu vextir hægðu á öllu kerfinu líkt og þeim er ætlað að gera. Nú þegar vextir eru að lækka er mikið af fjármunum sem mun leita á markaðinn og kerfið fer í gang aftur. Við fáum líka á borð til okkar mun fjölbreyttari verkefni en við áttum að venjast í störfum fyrir bankana,“ segir Marinó.

Ríkið á ekki að standa í rekstri

Spurður hvort hann telji í ljósi gervigreindar og tækniframfara að það starfi of margir í fjármálakerfinu segir Marinó að nú þegar hafi átt sér stað hagræðing í geiranum.

„Það er mikilvægt að hafa í huga að fjármálafyrirtæki eins og önnur fyrirtæki eiga að vera til staðar fyrir viðskiptavinina en ekki starfsfólkið. Þau eiga að veita góða þjónustu á eins góðu verði og hægt er. Aftur á móti getur tæknin að mörgu leyti ekki komið í staðinn fyrir fólk. Ég held að það verði langt í að tölva tali við tölvu í öllum málum,“ segir Marinó og bætir við að hann telji að gervigreindin muni þó breyta töluverðu í fjármálastarfsemi.

„Tækniframfarir þýða aðeins að færra fólk getur búið til meiri verðmæti. Þannig að fólkið sem vinnur störfin sem munu hverfa mun geta farið að gera eitthvað annað og þá skapast meiri verðmæti fyrir þjóðarbúið í heild. Það er jákvætt því við Íslendingar erum svo fáir,“ segir Marinó og bætir við að hann voni að hið opinbera muni nýta sér tækniframfarir til að fækka störfum þar.

„Opinberir starfsmenn eru mikilvægir en við eigum að vera með eins hagkvæmt opinbert kerfi og hægt er. Maður hefur haft áhyggjur af því síðustu ár að opinberi geirinn hefur stækkað talsvert meira en einkageirinn. Tilfinningin er einnig að ríkið taki að sér verkefni sem einkageirinn gæti leyst með hagkvæmari máta,“ segir Marinó.

Spurður um skoðun sína á kaupum Landsbankans á TM segir Marinó að vandamálið liggi ekki í að Landsbankinn kaupi TM heldur öllu frekar að ríkið eigi Landsbankann.

„Að mínu mati er hættulegt að blanda pólitík í ákvarðanir fyrirtækja. Í grunninn finnst mér að ríkið eigi ekki að standa í rekstri og eigi ekki að eiga Landsbankann. Aftur á móti þar sem ríkið á Landsbankann er skárra að keppa á markaði því annars ertu að búa til óhagkvæman rekstur. Maður verður að treysta þeim stjórnendum sem eru hverju sinni til að taka skynsamlegar ákvarðanir,“ segir Marinó.

Spurður hvort hann telji Landsbankann verða að söluvænni vöru með TM innanborðs sem myndi borga sig ef að því kæmi að selja bankann einn daginn segir Marinó að það fari allt eftir því hvernig gangi.

„Íslensk félög eru lítil fyrir alþjóðlegan markað. Að einhverju leyti er auðveldara að selja stærri félög en það fer eftir því hvernig reksturinn gengur. Ef við tökum Arion banka og Vörð sem dæmi hefur það verið farsæl ákvörðun hvernig Arion vann úr kaupunum á Verði. Ég held að Arion sé meira virði með Vörð innanborðs,“ segir Marinó.

Ný ríkisstjórn hefur boðað að Íslandsbanki verði seldur á þessu ári. Spurður hvað hann telji að mikilvægt sé að hafa í huga við söluna segir Marinó að það þurfi ekki að finna upp hjólið í því ferli.

„Við framleiðum ekki bíla á Íslandi því aðrir eru betri í því. Að sama skapi eigum við ekki að hanna ferli við að selja banka, það hefur þegar verið gert. Við eigum að læra af mistökum annarra og ekki búa til einhverja séríslenska leið til að selja banka, mér þykir það vera undarlegt,“ segir Marinó.

„Eina leiðin til að tryggja að mistök verði ekki gerð er að gera ekkert. Það má ekki gerast með þetta mikilvæga mál að það verði ekki ráðist í verkefnið því menn séu hræddir við að gera mistök þannig að ég tek hatt minn ofan fyrir stjórnvöldum að þau stefni á að ráðast í söluna,“ segir Marinó.

Einkageirinn og hið opinbera á sama báti

Hann segir að þegar kemur að ríkisfjármálunum eigi það fyrst og fremst að vera forgangsmál að skattfé sé vel nýtt.

„Oft er rætt um að það séu átök milli hins opinbera og einkageirans en staðreyndin er sú að við erum á sama báti. Einkageirinn getur ekki verið til án opinbera geirans og opinberi geirinn getur ekki verið til án einkageirans. Óhagræði hjá ríkinu er verst fyrir starfsmenn hins opinbera,“ segir Marinó

Talið berst að tillögum nýrrar ríkisstjórnar um að hagræða í rekstri ríkisins. Hann segir að fyrir sitt leyti sé augljóst hvað gera þurfi.

„Það vita allir hvað þarf að gera og það þarf engar tillögur til þess. Þetta er svipað og ef ég ætla að rækta kartöflur, þá þarf að byrja á að stinga upp garðinn. Ef ég geri það ekki fæ ég slæma uppskeru sama hvað ég geri. Það sama gildir með hið opinbera. Það þarf að breyta umhverfinu þannig að starfsmannahald verði með svipuðu móti og hjá einkageiranum því kostnaður ríkisins er fyrst og fremst launakostnaður. Annars er ekki hægt að hagræða,“ segir Marinó og bætir við að mikilvægt sé að breyta löggjöfinni í kringum opinbera starfsmenn.

Mikil áhætta að vera bankastjóri

Marinó bætir við að hvað varði regluverk á fjármálamarkaði sé mikilvægast að einfalda regluverkið.

„Ég myndi ekki óska mínum versta óvini að verða bankastjóri. Þrátt fyrir að starfið sé í eðli sínu áhugavert, bæði fjölbreytt og tækifæri til þess að kynnast hagkerfinu frá ýmsum hliðum, er regluverkið á fjármálamarkaði mjög flókið og strangar refsiheimildir ef mistök eru gerð. Ég lagði áherslu á að fylgja lögum og reglum en vegna flækjustigs hafði ég alltaf áhyggjur af hvernig það gengi. Þannig að það er gríðarleg áhætta að vera í forsvari fyrir fjármálafyrirtæki,“ segir Marinó.

„Það eru liðin rúm 15 ár frá hruninu 2008 en það er samt eins og við séum í sífellu að setja reglur til að hindra að hrunið 2008 muni eiga sér stað. Ég get nefnt sem dæmi strangar reglur um kaupauka fyrir starfsmenn fjármálafyrirtækja. Við hjá ARMA lútum ekki þessum ströngu reglum og getum því borgað lægri laun og betri þegar vel gengur. Ef stærri fjármálafyrirtæki hefðu slíkan sveigjanleika væri fjármálakerfið skilvirkara,“ segir Marinó.

Hann bætir við að einnig sé mikilvægt að vinda ofan af gullhúðun.

„Við þurfum að innleiða regluverkið frá Evrópusambandinu í okkar rétt en það er óþarfi að bæta við óþarfa flækjustigi ofan á það. Það er nauðsynlegt að hætta að gullhúða því það hefur mikinn kostnað í för með sér og er í eðli sínu sóun. Gunnar Haraldsson hagfræðingur hefur nýlega bent á að séríslensk gjöld og skattar sem hann kallar íslandsálagið séu um eitt prósentustig. Þessi kostnaður endar, að lágmarki að hluta, á viðskiptavinum bankanna,“ segir Marinó.

Spurður hvort hann telji nauðsynlegt að það eigi sér stað sameiningar á fjármálamarkaði segir Marinó að það hafi sína kosti fyrir geirann.

„Þegar ég starfaði sem bankastjóri Kviku áttum við í samrunaviðræðum við Íslandsbanka, slíkt hefði skapað mikla samlegð en þetta er jafnvægislist. Það eru tveir kraftar sem togast á, annars vegar hagkvæmni og hins vegar samkeppnissjónarmið. Upp á samlegð að gera væri hagkvæmast að vera aðeins með eitt fjármálafyrritæki en það er ekki gott upp á samkeppni að gera. Ég vil frekar hafa fleiri fjármálafyrirtæki þó það þýði minni samlegð ef það tryggir samkeppni á markaðnum. Samkeppnin er hreyfiafl sem skiptir miklu máli,“ segir Marinó að lokum.