Sól kvölds og morgna

Ljóðabókin Rifsberjadalurinn eftir Ásdísi Óladóttur var tilnefnd til Fjöruverðlaunanna í flokki fagurbókmennta fyrir jól. „Veitt er opinská og einlæg innsýn í heim geðveikinnar,“ segir meðal annars í umsögn dómnefndar um bókina sem Veröld gefur út. „Ég fjalla um mín veikindi og þetta er persónuleg bók,“ segir hún. „Það er erfitt að tala um geðklofa en stundum er það nauðsynlegt.“

Risperdal er geðklofalyf og þaðan er nafn bókarinnar komið. „Rifsberjadalurinn er gælunafn á lyfinu,“ upplýsir Ásdís og bætir við að hún hafi byrjað að taka það í kringum 1990 en skipt 2005 yfir í lyfið aripiprazol, sem hún kallar aprílsól í bókinni. „Þetta er sólin sem ég tek inn daglega, eina sól að morgni og aðra að kvöldi.“

Lífæðin

Rifsberjadalurinn er níunda ljóðabók Ásdísar en auk þess kom út úrval ljóða hennar í sérstakri bók 2015. Fyrsta bók hennar, Birta nætur, kom út 1995. „Með ljóðunum í fyrri hluta Rifsberjadalsins skrifa ég í raun um mikilvægi þess að hafa lyfið mitt aripiprazol og þessi 30 milligrömm.“ Hún hafi skrifað bálkinn Allt nema ég, eftir síðasta tímann hjá nýjum geðlækni, sem vildi minnka við hana lyfin. 30 milligrömm á dag af aripiprazol hafi gert henni mögulegt að lifa eðlilegu lífi og hún hafi verið hrædd um að veikjast aftur ef skammturinn yrði minnkaður. „30 milligrömmin eru ástæða þess að ég get átt heilbrigð samskipti við annað fólk. Þau halda niðri einkennunum, eins og kemur fram í bókinni. Lífæð mín, eins og þar stendur.“

Í seinni hluta bókarinnar, Á nefi mínu hvílir regnhlíf, fjallar Ásdís meðal annars um ástina, tengsl, tengslaleysi og þörfina fyrir að tengjast. „Þar er hvert ljóð heimur út af fyrir sig,“ segir hún. „Titillinn er sóttur í persónulegan orðaleik sem fjallar um gleraugu og regnhlíf en gleraugu eru hálfgerð regnhlíf.“

Þegar Ásdís var 18 ára menntaskólastúlka byrjaði hún af alvöru að semja ljóð. Um svipað leyti veiktist hún fyrst. Hún byrjaði í heimspeki í Háskóla Íslands með það að markmiði að verða rithöfundur en vegna veikindanna gat hún ekkert skrifað að ráði, fór í hönnun í Iðnskólanum í Hafnarfirði og útskrifaðist af hönnunarbraut. „Ég var eitthvað að pára niður ljóð á þessum tíma og reyna að klóra mig í gegnum allar raddirnar, en sá fram á að ég yrði að brauðfæða mig og valdi að verða hönnuður.“ Hún fór síðan í einn fremsta listaháskóla í Amsterdam, Gerrit Rietveld Academie, en varð að hætta námi vegna veikinda. „Í stað þess að leggja árar í bát og gera ekki neitt fór ég að skrifa.“

Ásdís segir að Bjarni M. Bjarnason rithöfundur hafi verið sér mikill bjargvættur. „Hann var helsti hvati þess að ég gaf út mína fyrstu bók og eftir það varð ekki aftur snúið. Tónninn var sleginn og hef ég skrifað síðan.“

Í ljóðunum í Rifsberjadalnum lýsir Ásdís glímunni við veikindin á hispurslausan hátt. „Ég geng nærri mér í að fjalla um líf mitt og veikindin. Raddirnar hafa fylgt mér í mörg ár og hef ég skrifað um þær, en önnur einkenni sjúkdómsins hef ég ekki fjallað um áður. Gerði það í þessari bók. Núna er einkennum haldið niðri með lyfjum, en raddirnar heyrast enn þann dag í dag og sérstaklega þegar ég er undir álagi.“

Ásdís segir mikilvægt að fólk með geðklofa haldi áfram að taka inn lyf við sjúkdómnum, þótt það sé orðið einkennalaust. „Ég þarf að taka inn aprílsól ævilangt.“