Kaupin styrkja alþjóðlega stöðu félagsins

Hjörtur útskýrir að kaupin á Kohinoor hafi átt sér nokkurn aðdraganda og að vegferðin hafi í raun byrjað í ársbyrjun 2024 ári eftir að gengið var frá samningi um kaup á öllu hlutafé í norska félaginu Mørenot. Það félag hefur, líkt og Hampiðjan, framleitt og þjónustað veiðarfæri, búnað til fiskeldis sem og ofurtóg fyrir olíuiðnað og vindmyllur til hafs.

„Þeir voru búnir að vera í samstarfi við þetta indverska fyrirtæki og höfðu gert samninga við Kohinoor til fimm ára. Mørenot var að kaupa töluvert af köðlum af þeim fyrir fiskeldiskvíar og samstarfið gekk vel,“ segir Hjörtur. Styttist þó í að samningar norska dótturfélagsins og Kohinoor myndu renna út og komu því fulltrúar indverska félagsins til Noregs.

„Þarna fengum við að kynnast þeim betur. Við vorum búin að sjá töluvert af vörum frá þeim og þótti þær góðar og vandaðar,“ útskýrir hann og bendir á að sala og þjónusta við fiskeldið sé stór hluti af starfsemi dótturfélagsins Mørenot og ekki síður Vónarinnar, dótturfélags Hampiðjunnar í Færeyjum.

Í ársbyrjun 2024 varð umturnun á markaði fyrir félög sem selja búnað fyrir fiskeldi á Norður-Atlantshafi, að sögn Hjartar. Þá slítur indverski framleiðandinn Garware samstarfi við norska félagið Selstad sem það hafði framleitt vörur fyrir um árabil, en þess í stað nýtir sér uppsafnaða þekkingu úr samstarfinu og byrjar að selja vörur sínar beint án aðkomu norska félagsins.

„Samkeppnin varð harðari og augljóst að erfitt yrði að keppa með framleiðslu í Litháen. Til þess að lenda ekki í sambærilegri atburðarás fannst okkur mikilvægt að tryggja eignarhlut í framleiðandanum. Við komumst að þeirri niðurstöðu í haust að við vildum athuga vilja eigenda að selja okkur meirihluta í félaginu, en það sem telst ráðandi meirihluti á Indlandi er 75% en hér á landi er oft miðað við tvo þriðju.“

Kaupverðið er að vissu leyti bundið árangri í rekstri Kohinoor en ætla má að það sé 26 milljónir evra, jafnvirði 3,8 milljarða íslenskra króna, og eru kaupin fjármögnuð með eigin fé Hampiðjunnar og 15 milljóna evra lána frá Arion banka.

Breyttar aðstæður

Hjörtur segir Kohinoor framleiða vörur sem evrópskir framleiðendur hafa meðal annars þurft að hætta að útbúa einfaldlega vegna þess að kostnaðurinn sé of hár í samkeppni við ódýrari framleiðsluríki.

„Það er til að mynda breyting að eiga sér stað á fiskeldismörkuðum. Í stað þess að nýta nælon er í auknum mæli notað efni sem er svipað því sem er notað í fiskitroll hér á Íslandi. Það efni er mjög stíft og ekki hægt að sauma í saumavélum og verður allt að gerast í höndum. Þá fjölgar vinnutímum á hverja kví og það að hafa slíka framleiðslu í Evrópu er bara ekki samkeppnishæft. Það eru aðrir framleiðendur á Indlandi sem eru líka að selja inn á evrópska markaðinn og við verðum að starfa á sömu forsendum til að geta staðið í samkeppni. Með kaupunum á Kohinoor komumst við inn á þessa markaði.“

Leiða kaupin til þess að dregin verði saman umsvif á öðrum starfsstöðvum Hampiðjunnar?

„Kaupin á Kohinoor munu ekki hafa nein áhrif á starfsemi Hampiðjunnar á Íslandi að öðru leyti en að Hampiðjan geti boðið kaupendum hér á landi hagstæðara verð. Í Litháen og Póllandi er þetta aðeins öðruvísi því þar höfum við haft umfangsmikla framleiðslu og þó nokkra framleiðslu í Noregi.

Á Indlandi er netaverkstæði sem tekur við netinu og framleiðir eldiskvíar. Þá verður framleiðsla eldiskvía öll á einum stað í stað þess að framleiða netin í Evrópu og flytja til Indlands til að gera kvíar og svo aftur til baka. Með þessu erum við að einfalda ferla töluvert mikið og gera allt miklu hagkvæmara.“

Hjörtur segir hins vegar nauðsyn að hafa framleiðslugetu í Litháen fyrir fiskeldið, því pantanir geta borist með mjög skömmum fyrirvara og þá þurfi að hafa sveigjanleika til að geta brugðist skjótt við og eiga stuttar flutningsleiðir.

Ný sóknarfæri

Spurður hvort þessi framleiðsla á Indlandi skapi tækifæri til að sækja á nýja markaði, svarar Hjörtur því játandi.

„Ef litið er til fiskeldis í heiminum er laxeldi bara brot af heildareldi. Það er verið að framleiða alls konar fisk í sjó og vötnum og við erum með töluverð viðskipti við eldi við Miðjarðarhaf, Sádí-Arabíu og í Óman. Þetta gefur okkur tækifæri til að sækja meira inn á þessa markaði og ekki síst að sækja inn á markaðinn í Síle. Það land er næststærsti framleiðandi á laxi á eftir Noregi og við höfum hingað til ekki einu sinni getað horft í þá átt vegna kostnaðar. Núna verðum við hins vegar með mjög góða stöðu til að selja á þann markað.“

Þá sé mikill kostur að fjárfesta í framleiðslu á Indlandi að mati Hjartar, meðal annars með tilliti til stöðunnar í heimsmálunum. Bendir hann á að Indland sé mjög stórt hagkerfi, en íbúar eru nú um 1.400 milljónir og landið víðfeðmt, og utanríkisstefna landsins einkennist af hlutleysisstefnu. Þá sé nægt land til bygginga og byggingarkostnaður brot af því sem hann er í Litháen og á Íslandi, auk þess sem hráefniskostnaður sé langtum minni. Mestu munar þó um launakostnað.

Jafnframt hafi stutt við ákvörðunina að á síðasta ári tókst að undirrita fríverslunarsamning milli Indlands og evrópsku fríverslunarsamtakanna, EFTA, sem Ísland á aðild að ásamt Sviss, Noregi og Liechtenstein.