Vestræn gildi í nýju ljósi

Menn taka andköf yfir Donald Trump – eðlilega, full ástæða er til þess. Norrænir forsætisráðherrar (þeir sem eiga heimangengt) mæta í morgunmat hjá Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur. Mikið liggur við, Bandaríkjaforseti vilji komast yfir Grænland og fulltrúar hans séu farnir að ræða við Grænlendinga. Eignarréttur Dana sé að vísu viðurkenndur en þar fjari undan með þessu framferði.

Það fylgir sögunni að danski forsætisráðherrann segi Grænlendinga eiga að ráða örlögum sínum, enga aðra. Flesta grunar þó að þetta segi gamla nýlenduveldið með hálfum huga enda augljóst að Danir líta fyrst og fremst á þetta sem málefni Kristjánsborgarhallar sem ræða beri við evrópska valdamenn og að sjálfsögðu NATÓ – sem og hefur verið gert.

Íslendingar voru eflaust heppnir fyrr á tíð að lenda undir yfirráðum Dana fremur en annarra Evrópuríkja sem sölsuðu undir sig lönd fjarri eigin ströndum, ríkja á borð við England, Frakkland, Þýskaland, Ítalíu, Belgíu, Spán, Portúgal eða Holland. Auðlindarán og blóðug spor þeirra víða um álfur hræða.

En lánið hefur ekki leikið við alla þegna Danakonungs á öllum tímum.

Þegar Donald Trump viðrar tilboð sitt um kaup á Grænlandi skyldu menn minnast þess að landsala af þessu tagi er ekki ný af nálinni. Þannig keyptu Bandaríkjamenn Alaska á sínum tíma af Rússakeisara og mörg suður- og vesturríkja Bandaríkjanna komu undir alríkisvald BNA með blöndu af byssupúðri og peningum. Og viti menn, Jómfrúaeyjarnar í Karíbahafi keyptu Bandaríkjamenn af Dönum fyrir ekkert svo ýkja löngu síðan. Það var árið 1917. Pabbi var þá níu ára en mamma þriggja ára. Sem sagt, nánast í gær.

Nokkru áður höfðu Danir flutt þangað áttatíu þúsund þræla frá Afríku til að vinna á sykurekrum sínum og mun sá rekstur hafa gefið mikið í aðra hönd. Svo leið þrælaverslunin undir lok og dró þá úr norrænum hagnaði enda vildu Danir nú ólmir selja.

Lengi vel voru fáir tilbúnir til viðskiptanna, en vitað er að reynt var við Þjóðverja og síðan Bandaríkjamenn sem gengu að sölutilboði Dana og greiddu 25 milljónir dollara fyrir eyjarnar.

Síðan hafa Jómfrúaeyjar heyrt undir bandaríska lögsögu, eru með eigið þing og talsmaður þeirra fær að viðra sjónarmið íbúa eyjanna í fulltrúadeild Bandaríkjaþings.

Sennilega er óþarfi að geta þess að íbúar Jómfrúaeyja voru aldrei spurðir álits á því hvað þeir vildu helst um eigin framtíð, eru þeir þó á annað hundrað þúsund, helmingi fleiri en Grænlendingar eru nú.

Donald Trump er þannig ekki fyrsti Bandaríkjaforseti sem vill versla með lönd og þjóðir og Danir eru heldur ekki að koma að slíkri umræðu í fyrsta sinn.

Það afsakar á engan hátt framferði Donalds Trump. En það minnir á mikilvægi þess að rifja upp söguna, í það minnsta annað veifið, þannig að Evrópumenn séu minntir á það hverjir þeir eru.

Þjóðir í Rómönsku Ameríku og reyndar víðar þekkja vel til þess hve tilskipunarvald Washington getur verið grimmilegt og hverjar afleiðingarnar hafa stundum orðið þegar valdboði þaðan er ekki hlýtt. Okkar heimshluti greinir nú sér til hryllings að þessu valdi er beint að honum sjálfum – „okkur“!

Þá er von að menn spyrji hvar séu hin „vestrænu gildi“ um frelsi og lýðræði og yfir morgunverðarboðinu hjá Mette hefur án efa einhver spurt í forundran hvað valdi því að „okkur“ sé sýnd önnur eins ósvífni, vinaþjóð sem deilir hinum „vestrænu gildum“!

Spurning hvort ekki hefði þá þurft að læða því að á milli rétta að þegar allt kæmi til alls kenni sagan að þessi væru einmitt hin „vestrænu gildi“ – meira að segja líka hin norrænu.

Afkomendur þrælanna á Jómfrúaeyjum væru þar til frásagnar.