Tryggir ESB-aðild lægri vexti?

Í nýlegri grein í Viðskiptablaði Morgunblaðsins fjallar Baldur Arnarson um fyrirlestur Ragnars Árnasonar, prófessors emeritus í hagfræði við Háskóla Íslands. Greinin fjallar um þá ranghugmynd að aðild Íslands að Evrópusambandinu (ESB) og upptaka evru gæti leitt til lægri vaxta fyrir íslensk heimili og fyrirtæki. Ragnar telur þessa umræðu byggða á misskilningi og leggur áherslu á að vextir innan ESB séu mjög breytilegir, jafnvel á evrusvæðinu.

Ragnar vísar í grein sinni til gagna frá Seðlabanka Evrópu sem sýna að mikill munur er á vöxtum milli aðildarríkja ESB, jafnvel þeirra sem nota evru. Þessi munur endurspegli því mismunandi efnahagslegar aðstæður, lánshæfismat og pólitískar ákvarðanir innan evrusvæðisins.

Ragnar bendir einnig á að vextir af húsnæðislánum séu ekki einsleitir á evrusvæðinu og þar af leiðandi telur hann að ekki sé rétt að fullyrða að Ísland myndi njóta lægstu vaxta með því einu að taka upp evru. Hann leggur áherslu á að vextir séu háðir fjárhagslegri stöðu landsins, skuldaálagi og efnahagslegum aðstæðum.

Þó að Ragnar Árnason bendi réttilega á að vextir séu breytilegir milli landa á evrusvæðinu má einnig líta til þess að upptaka evru gæti haft áhrif á aðra þætti sem stuðla að lægri vöxtum:

Með upptöku evru myndi gengisáhætta hverfa í viðskiptum við önnur evrulönd, sem gæti leitt til aukins stöðugleika og minna vaxtaálags vegna minni áhættu. Þetta gæti verið sérstaklega gagnlegt fyrir íslenska fiskútflytjendur.

Aðild að evrusvæðinu gæti auk þess veitt Íslandi aðgang að stærri og dýpri fjármagnsmarkaði, sem gæti leitt til aukinnar samkeppni og mögulega lægri vaxta. Þetta gæti verið gagnlegt fyrir bæði heimili og fyrirtæki.

Þátttaka í sameiginlegu myntsvæði gæti stuðlað að meiri fjármálalegum stöðugleika, sem gæti haft jákvæð áhrif á vaxtastig til lengri tíma litið. Þetta gæti dregið úr sveiflum á íslenskum vöxtum og stuðlað að meiri fyrirsjáanleika.

Hins vegar er mikilvægt að taka tillit til þess að lægri vextir eru ekki sjálfgefnir með upptöku evru. Fjármálaleg staða landsins, skuldaálag og efnahagslegar aðstæður hafa einnig veruleg áhrif á vaxtastig.

Í ljósi þessara röksemda er ljóst að umræðan um ESB-aðild og upptöku evru er flókin og margþætt. Það er því ekki hægt að fullyrða að upptaka evru leiði sjálfkrafa til lægri vaxta, en hún gæti stuðlað að meiri stöðugleika og aðgangi að stærri markaði. Því er mikilvægt að Ísland taki upplýsta ákvörðun byggða á heildstæðri greiningu á öllum þáttum málsins, þar á meðal reynslu annarra landa og svæða eins og Færeyja. Með því að stuðla að upplýstri og lýðræðislegri umræðu getum við þó tryggt að ákvörðunin endurspegli raunverulegan vilja og hagsmuni íslensku þjóðarinnar.