Margrét Oddsdóttir

Elsku mamma hefur fengið hvíldina eftir ansi mörg ár sem hún hefur lifað með alzheimer-sjúkdómnum. Jákvæðni og gleðin í mömmu hjálpaði ekki bara henni einni, heldur okkur hinum í fjölskyldunni líka. Alltaf var stutt í hláturinn sem er ekki bara nauðsynlegur í þessum sjúkdómi, heldur almennt í lífinu.
Það er eitt af svo mörgu sem mamma kenndi okkur. Finna gleðina í lífinu og njóta þess sem við eigum, því það er ekkert sjálfsagt í þessu lífi. Fjölskyldan er ekki sjálfgefin og það að eiga góð samskipti við fólkið sitt er eitt það verðmætasta sem maður getur átt. Fjölskylduna elskar maður skilyrðislaust. Allir geta gert mistök og það er allt í lagi.
Það er enginn fullkominn sagði mamma svo oft.
Mamma og pabbi voru gift í 60 ár. Þau voru ólík en bættu þó hvort annað upp. Þau pössuðu greinilega vel upp á hvort annað þó svo að það hafi ekki alltaf verið talað um það svona upphátt. Hvort um sig hafði sínar hugmyndir um uppeldi. Pabbi var heldur ákveðnari og strangari á reglur, á meðan mamma var meira í stund og stað og mat aðstæður hverju sinni. Ég held að hún hafi verið einstaklega lagin við að láta pabba halda að hann réði á heimilinu því á endanum var það hún sem réð þegar litið er til baka. Að fá leyfi fyrir að kaupa eitthvað, fara eitthvað þá sagði hún okkur að spyrja pabba, hann var almennt seinn að svara og var frekar hlynntur því að segja nei. Hún var ekkert mjög lengi að koma honum yfir á sína hlið sem byrjaði á kannski þó með skilyrðum en endaði þó sem já - okkur til mikillar ánægju. Pabbi var ekki alltaf sáttur við þessi jákvæðu leyfi hennar sem var búið að setja í þann búning að hann hefði gefið samþykki fyrir, en hún vann með það og gerði oft grín að stífni pabba. Það var hennar háttur og þannig náði hún okkur öllum saman. Það má því segja sem svo að hún hafi ansi oft stigið ölduna í samningaviðræðum við pabba á okkar unglingsárum og gerði það einstaklega vel. Öll mín uppvaxtarár var mamma útivinnandi, það var það sem hún vildi og vann hún alltaf samhliða því að sinna stóru heimili. Í 19 ár vorum við þrjú systkinin og tvö af okkur, ég og Jón Oddur ásamt pabba vorum í íþróttum og var þvotturinn örugglega ekki lítill. Ég hreinlega kemst ekki yfir það að mamma stóð þetta allt af sér og bað ekki um hjálp og við í einhverju meðvitundarleysi stigum ekki inn í heimilisstörfin óumbeðin. Ég hefði aldrei unnt mínum börnum þess.

Árið 1984 bættist svo fjórða systkinið í hópinn en fyrst þá fór mamma að minnka aðeins vinnuna. Mamma er mín fyrirmynd í fjölskyldutengslum og samskiptum en hún gerði alltaf sitt besta til að vera sem mest partur af og þátttakandi í lífi okkar systkina. Þrátt fyrir lítinn frítíma fann ég aldrei annað en að mamma hafi gefið sig að okkur öllum stundum og var ansi oft stutt í grínið og hláturinn. Ef það gerðist að eitthvað bjátaði á í mínu lífi þá voru alltaf fyrstu viðbrögð mín að hringja í mömmu eða koma við hjá þeim pabba. Það var nefnilega þannig að nær alltaf eftir samtalið við hana var einhver önnur sýn komin á og yfirleitt var það bara vegna þess að mamma hlustaði og gaf alltaf af sér ást og umhyggju. Það kom alveg fyrir að manni fannst hún ekki taka afstöðu með manni á ögurstundum í lífinu, en þegar litið er til baka þá var það akkúrat hennar leið sem maður þurfti það skiptið. Ekki endilega að bregðast við öllu strax, stundum er bara betra að stíga aðeins frá og hugsa málið aðeins. Kannski bara fá sér kaffi? Kannski hvolfa bolla og tala saman? Mamma hafði nefnilega næmt innsæi, hún sá og skynjaði oft meira en við hin og miðlaði af einskærri alúð. Draumar voru ræddir, spáð var í bolla og margar skemmtilegar stundir urðu til við það ansi oft hlæjandi, stundum í djúpum samræðum en þó alltaf einhver tenging sem erfitt er að lýsa með orðum.

Mamma var einstaklega mild, hjartahlý, falleg og skemmtileg kona. Hún var einstaklega réttsýn og mátti ekkert aumt sjá, hláturmild, jákvæð og stríðin með eindæmum. Mamma var sú sem hélt fjölskyldunni saman, passaði upp á alla og var alltaf tilbúin með hlýtt orð, skýr skilaboð og oft svo stutt í einlægan hlátur sem smitaði svo vel út frá sér. Réttlætið skipti hana miklu máli, og hún minnti okkur á frá unga aldri að koma fram við aðra eins og við vildum sjálf að væri komið fram við okkur.

Mamma var alla tíð listræn. Postulínsmálun var hennar áhugamál um tíma, en síðar á ævinni prófaði hún sig áfram í glerlist og gaf okkur systkinum falleg sýnishorn af því. Mamma elskaði tónlist og var í Pólýfónkórnum um hríð og naut sín í tónlistinni. Mamma naut þess að hlusta á fallega tónlist og ekki síst íslenska tónlist, t.a.m. Villa Vill, Elly, Ragga Bjarna og oft hlustuðum við saman á Bjögga í bílnum og sungum saman frekar hátt.

Mamma var alltaf einstaklega bóngóð og vildi alltaf gera allt sem hún gat til að hjálpa fólkinu sínu. Það var alltaf tekið á móti okkur opnum örmum þegar og ég segi ekki ef því að við systkinin þurftum samastað á milli flutninga með fjölskyldur okkar (oftar en einu sinni) og þá voru mamma og pabbi alltaf tilbúin að hliðra til á heimili sínu til þess að aðstoða okkur. Á tímabili bjuggum við þrettán saman í Laxakvíslinni og var þetta á tímum líkt og samyrkjubú. En þetta gekk ótrúlega vel þar sem allir lögðu sitt af mörkum og við skiptumst á í einu og öllu. Þegar mamma og pabbi vissu að ég og Maggi, minn fyrrverandi eiginmaður og barnsfaðir minn, ætluðum að flytja til Danmerkur í júní 1992 fannst þeim upplagt að við myndum leigja íbúðina okkar á meðan en þó væri bráðsniðugt að leigja hana út í sex mánuði áður en við færum út til að safna peningum og búa hjá þeim á meðan. Held þó að mamma hafi verið spenntari fyrir þessari hugmynd en pabbi, en engu að síður var þetta frábær hugmynd og áttum við virkilega góða tíma saman. Ég bjó svo seinna einnig í Þýskalandi í stuttan tíma en svo í sjö ár í Tulsa, Oklahoma. Það tók á mömmu að við skyldum búa fjarri Íslandi, sem ég skil í dag verandi orðin amma sjálf, en hún bar alltaf okkar hag fyrst og fremst fyrir brjósti og hvatti okkur til að gera það sem við vildum gera. Þau pabbi komu þó oft í heimsóknir til okkar og gáfu sér almennt góðan tíma í stoppi hjá okkur. Börnin mín Sara, Dagný og Davíð elskuðu heimsóknir þeirra. Þeim fannst þau vera heppnust í heimi að eiga ömmu Möggu og afa Davíð að. Amma virtist vera svona aðeins uppáhalds hjá stelpunum en svo kom Davíð Alexander sem líkist afa sínum og nafna ótrúlega mikið, og var það afi Davíð sem var númer eitt hjá honum. Mömmu fannst það eitthvað óþægilegt en hún þurfti að hafa svolítið fyrir því að fá Davíð Alexander í knús til sín, og auðvitað tókst það einstaklega vel hjá henni eins og alltaf. Ég er sammála börnunum mínum hversu heppin þau voru að eiga svona hlýja og góða ömmu og afa.

Mamma og pabbi byrjuðu byggingu á sumarbústaðnum á Laugarvatni 1975 og á ég þar skemmtilegar minningar úr æsku öll sumrin eftir það og fram á unglingsárin, en þá fannst mér meira spennandi að vera með vinkonum. En svo þegar ég sjálf var komin með fjölskyldu þá tók sveitin alltaf vel á móti okkur. Þá vorum það við öll systkinin, makar og með börnin okkar. Það var þröng á þingi en það var bara svo gaman hjá okkur og öllum leið svo ótrúlega vel saman. Það var ekki alltaf rafmagn eða heitt vatn og hafði það engin áhrif. Allir saman og var stundum svo þétt raðað að í eitt skiptið var dýna á eldhúsgólfinu líka.

Við mamma áttum það sameiginlegt (og líklega hin systkini mín líka) að hlusta á góða tónlist sem getur létt manni ýmsar stundir, t.d. við tiltekt, uppvask og ýmsilegt. Kannski var þetta lærð hegðun en það voru óneitanlega tónelskir laugardagsmorgnar á uppvaxtarárunum í Hraunbænum þegar maður vaknaði við óskalög sjúklinga og mömmu með ryksuguna syngjandi svona oftast með. Sem krakki var þetta frábært en sem þreyttur unglingur þá var þetta bara viðbúið og samt ekki annað hægt en að finnast þetta bara ágætt þó svo maður hefði alveg þegið að sofa lengur. Þetta hef ég ómeðvitað tekið með mér frá mömmu og í gegnum árin mín erlendis þá kynnti ég börnum mínum íslenska tónlist með mismikilli hlustun en þó er hún þeim vel kunnug og kom það þeirra vinum oft á óvart hversu vel þau þekktu þessi gömlu lög hafandi þó búið erlendis þetta lengi. Að búa erlendis var eitthvað sem ég hefði ekki vilja sleppa en það tók stundum á að vera fjarri mömmu og þá einna helst þegar tæknin var ekki mætt á svæðið í tölvu og internettengingum. Þá var það oft tónlistin sem tengdi mig heim til mömmu.

Mamma var sérlega forvitin og skemmtileg félagsvera að eðlisfari og því alltaf tilbúin að vera með og taka þátt ef eitthvað var um að vera. Að vera í góðum hópi fólks fannst henni gaman og hún naut þess alltaf. Mamma var virkur þátttakandi og meðlimur í Sálarrannsóknarfélagi Íslands og kippti hún oft í okkur og lét vita af hvaða miðlar voru að störfum hverju sinni. Við fórum oft saman á opna fundi og einnig einkafundi sem voru teknir upp á kassettur og hlustað svo á heima í eldhúsinu hjá mömmu og pabba og haft mikið gaman af. Pabbi var þó oftar að gefa það út að þetta væri nú bara einhver vitleysa, en við vissum alltaf að hann var forvitinn, hlustaði en lét ekkert uppi um breytt álit. Hún var opin fyrir öllu nýju og hélt alltaf í forvitnina og gleðina yfir því að læra eitthvað nýtt. Hún var einnig djúpt hugsandi en þó á léttum nótum eins og henni var einni lagið og studdi við andlegar spurningar lífsins með einlægni og forvitni.
Hjörleifur (Hjölli) sambýlismaður minn til sex ára hefur oftar en einu sinni og tvisvar sagt að það hefði verið gaman að geta kynnst mömmu áður en hún varð veik. Hann hefur sagt oftar en einu sinni og tvisvar: Mamma þín var greinilega lífsglöð, skemmtileg og góð manneskja. Ég hefði svo sannarlega viljað að hún hefði kynnst honum og dætrum hans og barnabörnunum mínum og þau henni. Mamma var bara svo falleg og góð.
Það má með sanni segja að mamma hafi skilið eftir sig djúp spor í hjörtum þeirra sem hana þekktu. Það sem stendur þó hæst er ást hennar og hlýja til fjölskyldunnar. Mamma og pabbi voru samferða í gegnum lífið og saman nutu þau þess að vera með fjölskyldunni allri.
Hún elskaði fólkið sitt og við elskuðum hana öll og elskum hana áfram.
Við eigum ótal ómetanlegar sögur og hlýjar minningar sem lifa áfram með okkur.
Mamma skilur eftir sig fallegt ljós, hlátur og lífsvisku sem mun lifa áfram í hjörtum okkar.
Hvíldu í friði elsku mamma.
Þú ert alltaf með okkur. Þín dóttir,