Aðalheiður Sigurðardóttir Tengdamóðir mín Aðalheiður Sigurðardóttir var kvödd frá Dómkirkjunni í Reykjavík föstudaginn 9. september síðastliðinn. Að baki er löng ævi þar sem gleði og sorg hafa markað sín spor. Eftir löng kynni býr í huga mér minning um vandaða, vel gefna og hjartahlýja konu. Á skilnaðarstundu sækir að söknuður en ekki síður þakklæti fyrir dýrmætar samverustundir á liðnum árum.

Þegar ég kom fyrst á heimili Aðalheiðar, fyrir tæpum tuttugu og tveimur árum, leið mér strax vel í návist hennar. Viðmótið var hlýtt og elskulegt. Ferðir mínar á Kvisthagann áttu eftir að verða margar og þá kynntist ég smám saman jákvæðum og óþvinguðum heimilisbrag. Líflegar umræður og skoðanaskipti voru eðlilegur hluti af heimilislífinu. Umburðarlyndi og áhugi fyrir ólíkum skoðunum gerðu Kvisthagann að skemmtilegu heimili. Það var þægilegt að tylla sér í eldhúskrókinn hjá henni Aðalheiði, spjalla um málefni líðandi stundar, börnin og fjölskylduna, og hverfa síðan aftur á vit hvunndagsins. Það fylgir því söknuður og tómleiki að vita af því að þessi vin á Kvisthaganum er horfin.

Aðalheiður var félagslynd kona og mjög gestrisin. Hún naut þess að hafa fólk í kringum sig og það laðaðist að henni. Ósjálfrátt hélt fólk tryggð við heimili hennar þegar það hafði einu sinni stigið þar niður fæti. Það átti jafnt við um ungt fólk eins og þá sem voru nær hennar aldri. Góðlátleg kímnigáfa hennar og hlýtt viðmót hafa eflaust ráðið þar miklu. En þó ekki síður áhuginn og umhyggjan fyrir velferð þeirra sem umgengust hana. Þetta var efniviður í sterk vináttubönd sem slitnuðu ekki.

Það átti við um Aðalheiði eins og marga af hennar kynslóð að hún ólst upp í sveit en fluttist síðan á mölina þegar komið var á unglingsár. Hennar sveit var Grafningurinn. Þó svo að efni hafi ekki verið mikil á æskuheimili hennar og ýmsir erfiðleikar í fjölskyldunni á uppvaxtarárunum minntist hún æskuáranna með hlýhug. Þingvallasveit átti alltaf fastan sess í hugskoti hennar. Þaðan geymdi hún bernskuminningar um þjóðsögur, náttúrustemmningar og fjölskrúðugt plöntu- og dýralíf sem barnabörnin vildu heyra aftur og aftur. Það var auðvelt að gleyma sér við sögur af Jóru í Jórutind, þrengingum og uppvexti þrastarunga í hreiðri, samskiptum krumma og krakkanna á Nesjum, lýsingar á fíngerðum plöntum eða löngu ferðalagi daginn sem hún fermdist í kirkjunni við Úlfljótsvatn. Það var eftirtektarvert næmi og nærgætni í þessum frásögnum sem gerðu atburðina nálæga og raunverulega í senn. Mér finnst eins og hún hafi aldrei yfirgefið þessa sveit þótt hún hafi búið annars staðar öll sín fullorðinsár.

Aðalheiður var heimavinnandi húsmóðir alla sína ævi ef undan eru skilin fyrstu árin eftir að hún kom ung kona til Reykjavíkur. Þá var hún mest í vist og gætti barna hjá ágætu fólki. Fljótlega eftir komuna til Reykjavíkur kynntist hún verðandi manni sínum, Gunnari Jónssyni lögfræðingi. Hann lést árið 1973, langt fyrir aldur fram. Fráfall hans var henni og börnum þeirra þungbært. Það leyndist engum sem þekkti til hversu djúp spor fráfall Gunnars markaði í sálarlíf hennar. Hann var ávallt nálægur í huga hennar og minningin um hann styrkti hana til dauðadags.

Þegar ég kynntist Drífu dóttur þeirra var Gunnar látinn. Samt sem áður finnst mér hann ávallt hafa verið lifandi hluti fjölskyldulífsins á Kvisthaganum allt frá því að ég kom þangað fyrst. Það voru ekki eingöngu margar alúðlegar frásagnir af ástsælum eiginmanni og föður sem gerðu það að verkum. Hann hafði skilið eftir sig spor í hugum ástvina sinna sem þóttu eftirbreytniverð. Þannig var heilsteypt og margbrotin persónugerð Gunnars kjölfesta og leiðarljós þeirra í lífinu eftir dauða hans. Þegar Aðalheiður minntist manns síns í minni áheyrn fannst mér alltaf fylgja því einhver fegurð og vitnisburður um hversu sterk tilfinningabönd voru á milli þeirra hjóna.

Þegar börn Aðalheiðar voru flutt að heiman tóku barnabörnin að venja reglulegar komur sínar á Kvisthagann, ýmist ein eða með foreldrum sínum. Þar nutu þau ríkulega af ræktarsemi og umhyggju ömmu sinnar. Hún hafði gaman af börnum og var næm á tilfinningalíf þeirra. Mér þótti það oft undrunarefni hversu eftirtektarsöm hún var á fínlegustu blæbrigði í fari þeirra. Þegar eitthvað bjátaði á var hlúð að því smæsta sem miður fór. Alúð og nærgætni í umgengni við börn og fullorðna var henni í blóð borin.

Elstu barnabörnin, sem bjuggu hér á landi, áttu hjá henni sitt annað heimili. Þar var lært eftir skóla, farið út að leika sér og komið til baka með vinina í heimsókn. Boð og bönn voru ekki hátt skrifuð hjá Aðalheiði en hún ætlaðist þó til að börnin færu eftir nokkrum einföldum reglum. Aldrei heyrði ég þær beinlínis orðaðar en þó vissu börnin hverjar þær voru. Samkvæmni og stundvísi lýsir þeim ef til vill best. Þegar út af bar var mildilega tekið á. Samvera barnabarnanna með ömmu sinni skilur eftir ánægjulegar minningar og lífssýn sem verður ekki endilega sett í orð og setningar heldur miklu fremur lifað eftir. Megi þau verða þeirrar gæfu aðnjótandi.

Aðalheiður átti lengi við heilsubrest að stríða. Hún var þó lengi framan af sjálfri sér nóg en fékk síðustu æviárin aðstoð við húsverkin heima fyrir og aðhlynningu frá heimilishjálp á vegum Reykjavíkurborgar. Í gegnum þessa aðstoð kynntist hún mörgu góðu fólki og sumt af því varð ágætir vinir hennar. Hún var þakklát þessu fólki og talaði vel um það. Þessi aðstoð og stöðug nærvera og umhyggja barna hennar gerði henni kleift að vera á heimili sínu allt þar til síðasta mánuðinn fyrir andlátið. Það var henni mjög mikilvægt og veitti henni ánægju sem hvergi var fáanleg annars staðar. Heimilið var kjölfestan og vettvangur atburða í hennar lífi. Í huga hennar jafngilti það að yfirgefa lífið sjálft að yfirgefa heimili sitt. Það skildu allir sem hana þekktu.

Nokkrum dögum fyrir andlát Aðalheiðar heimsótti ég hana á Sjúkrahús Reykjavíkur eins og svo oft áður. Hún var þá orðin mjög máttfarin og átti erfitt með að tjá sig með orðum. Þegar ég birtist í gættinni teygði hún hendurnar í áttina að mér og vildi kveðja. Um leið og ég gekk til hennar varð mér litið á litmynd á veggnum af Úlfljótskirkju og Úlfljótsvatni í vetrarskrúða sem hún hafði talað svo oft um. Í gegnum huga minn fór ósjálfrátt sú hugsun að andblær og fegurð æskustöðvanna væri viðeigandi umgjörð kveðjustundar með þessari konu. Hún var búin að skila sínu lífsverki og það lifir áfram í afkomendum hennar. Blessuð sé minning hennar.

Einar Guðmundsson.