Fósturdóttir í afmælisgjöf Draumur Jóhönnu Gunnlaugsdóttur varð að veruleika þegar hún heimsótti "fósturdóttur" sína á Spáni í

Fósturdóttir í

afmælisgjöf Draumur Jóhönnu Gunnlaugsdóttur varð að veruleika þegar hún heimsótti "fósturdóttur" sína á Spáni í fyrsta sinn eftir fjögur ár ­ einmitt á afmælisdegi sínum. Stefán Stefánsson fékk að heyra ferðasögu hennar og um hvernig sé að heimsækja SOS-barnaþorp.

SPÁNVERJAR hafa upplifað örar breytingar í landi sínu síðustu áratugi, flestar í átt að meiri velmegun. En gæðunum er misskipt og oftast eru það börnin, sem lenda á milli.

Á áttunda áratugnum voru samtökin SOS-barnaþorp stofnuð í því skyni að setja upp sérstök þorp fyrir börn í neyð og biðlað til fólks í fjarlægum löndum að rétta hjálparhönd. Fólk hefur rétt fram höndina og þorpin eru nú á fjórða hundraðið, dreift í 128 lönd. Hér á landi hófst undirbúningur að stofnum deildar 1989 og fjórum árum síðar byrjaði starfsemin af fullum krafti.

Sama ár var slíkt þorp stofnað í Villamayor í Aragonhéraðinu, um 10 kílómetra norðan við stórborgina Zaragossa á Spáni norðanverðum. Þar var tekinn til gagns gamall bóndabær, sem stóð á tæplega níu ferkílómetra svæði og skyldi byggja til að byrja með tólf hús, skóla, kirkju og sérstakan skóla fyrir börn sem eiga erfitt með að læra auk þess, sem menn dreymdi um íþróttasvæði og sundlaug.

Þar sem neyðin er mest Jóhanna Gunnlaugsdóttir sat við vinnu sína á Sammvinnuferðum- Landsýn á Akureyri 1993 þegar einn vinnufélagi hennar var að skrifa bréf til stúlku, sem hann hefur stutt í gegnum SOS-barnaþorpin. "Mér fannst þetta mjög góð hugmynd og langaði að leggja mitt af mörkum til að styðja barn, sem þarfnast þess svo sannarlega, svo að ég dreif í því að sækja um," sagði Jóhanna þegar Morgunblaðið bað hana að segja sögu sína um heimsóknina til "fósturdóttur" sinnar á Spáni. Jóhanna gat valið um mörg lönd, til dæmis Indland og Kína, en skrifaði í reitinn "þar sem neyðin er mest" og eftir bréfaskriftir barst svar frá samtökunum í febrúar 1994, þar sem hún var beðin að styðja og styrkja tólf ára stúlku frá Zaragossa á Spáni. Jóhanna átti reyndar ekki von á að í sinn hlut kæmi spænskt barn því hún hélt að þar væri almenn velmegun.

María frá Íslandi Stúlkan heitir María Antonía Martos Gascon og á einn eldri bróður en foreldrar þeirra treystu sér ekki til annast börnin þar sem móðir þeirra átti við geðræn vandamál að stríða og faðirinn drykkju. Reyndar er María í dag alltaf kölluð María frá Íslandi. Jóhanna greiðir 1.500 krónur á mánuði þangað til María verður tvítug, sem dugar meðal annars fyrir menntun. Hægt er að greiða aukalega fyrir jólagjafir, afmælisgjafir og þess háttar. Það hefur Jóhanna alltaf gert. "Mér finnst það ekkert of mikið, öðru eins eyðir maður í óþarfa á mánuði. Mér finnst líka peningunum vel varið. Það er vel hugsað um Maríu og öll aðstaða í þorpinu til fyrirmyndar."

Langaði að hitta hana "Við fórum strax að skrifast á og senda jólakort en ég fékk líka fréttir af henni hjá stjórnendum þorpsins," sagði Jóhanna og skoðaði fyrstu myndina, sem hún fékk af Maríu, þá tólf ára. "Mig var farið að langa til að hitta hana og í sumar ákvað ég að fara með tveimur vinkonum mínum í frí til Spánar og hitta Maríu. Ég skrifaði SOS- samtökunum og spurði hvort það væri mögulegt og fékk strax svar þar sem sagði að ég væri velkomin hvenær sem ég vildi svo draumurinn var að verða að veruleika."

Á hverju átti hún von? "Ég vissi ekkert um það en átti alveg eins von á góðum viðbrögðum frá SOS- samtökunum og ég fengi að koma í heimsókn í þorpið og staldra við í klukkutíma eða svo. Viðbrögðin voru hins vegar mun betri en ég átti von á, það var eins og ég væri ein af fjölskyldunni og hefði þekkt þau öll í mörg ár. Það bættist svo við spennuna og ég átti mjög bágt með að fara ekki að brynna músum ­ ég held að ég hafi aldrei upplifað annað eins."

Dagurinn mikli Ferðin til Zaragossa tók sjö tíma auk þess, sem Jóhanna þurfti að bíða í Barcelona í fjórar klukkustundir, þannig að þegar þangað kom seint að kvöldi var spennan mikil auk þess, sem hitinn tók sinn toll. Jóhanna hringdi því í þorpið og bað um að fá að koma morguninn eftir. Um kvöldið fór hún út að borða og það var ekki laust við að Spánverjar veltu fyrir sér hvaða kona sat og borðaði ein, þreytt, mállaus á spænsku en samt spennt.

"Daginn mikla var ég snögg á fætur því komið var að stóru stundinni," sagði Jóhanna. "Ég var komin í aðalstöðvar SOS klukkan níu því ég vildi nýta hverja mínútu vegna þess að ég ætlaði til baka í lok dagsins. Ungur maður tók á móti mér og bað mig að doka smástund en örfáum mínútum síðar kom forstöðumaður þorpsins ásamt túlki. Þeir heilsuðu mér með virktum og bros á vör og spurðu mig um ferðalagið en fóru síðan með mig í bíl, því þorpið var rétt hjá. Á leiðinni inn í þorpið sló hjartað hratt. Mér fannst einhvern veginn mjög óraunverulegt að vera þarna. Þessu hafði ég stefnt að í mörg ár og var mjög spennt en líka kvíðin því ég vissi ekki á hverju ég ætti von."

"Mikið ertu með blá augu" Þorpið reyndist 15 húsa þyrping sem í bjuggu um sextíu börn, fimm í hverju húsi. Rólegt var yfir öllu því það var frí í skólanum og krakkarnir sváfu út, en framundan var tveggja vikna ferð til Ítalíu. "Við gengum að húsinu þar sem María bjó og hjartað sló hratt. Hurðin opnaðist og María, ásamt eldri konu, kom og faðmaði mig og kyssti. Konan hét Isabel og var "mamman" í húsinu en María, sem er orðin 16 ára, var farin að aðstoða hana með yngri börnin. Inni beið dúkað borð með morgunmat og var mér vísað til sætis við hlið Maríu við enda borðsins. Við horfðum hvor á aðra og brostum og tilfinningin var einstök. Hún bar silfurkross, sem ég hafði sent henni fyrir nokkrum árum. Hún kunni ekki mikið í ensku en ég hafði tekið með mér litla spænska orðabók, sem við notuðum, en fyrsta setningin sem María sagði var: "Jóhanna, mikið ertu með blá augu." Það var ekki laust að við tár kæmu í þessi sömu augu."

Þær skoðuðu síðan hús Maríu. Það var rúmgott með nokkrum herbergjum, eldhúsi, baðherbergjum og borðstofu. María deildi herbergi með þremur öðrum stúlkum og á veggnum mátti sjá á myndunum að hún væri mikill aðdáandi Spice Girls og Leonardo de Caprio leikara. Jóhanna hafði tekið með gjafir til Maríu, silfurhring og men með íslenskum steinum, og setti hún það strax á sig.

Dugleg og hjálpsöm Rúta Jóhönnu átti ekki að fara frá Zaragossa fyrr en klukkan fjögur svo María og Jóhanna ákváðu að eyða deginum inni í borginni og kynnast betur. Þær skoðuðu kirkjuna við aðaltorgið og kveiktu á kertum til að minnast hinna látnu en röltu síðan í búðir og á kaffihús. "Ég sagði henni frá Íslandi og henni fannst mikið til um björtu næturnar á Akureyri en átti bágt með að trúa íbúafjölda á Akureyri ­ hélt að hún væri eitthvað að misskilja mig," sagði Jóhanna. María á eftir að vera fjögur ár til viðbótar í þorpinu en langar eftir það að vinna við umönnun barna. Bróðir hennar, sem er eldri en hún, er farinn að vinna í Zaragossa og líður vel og María heimsækir hann oft.

"Eftir daginn vorum við orðnar góðar vinkonur en tíminn leið alltof fljótt og hún fylgdi mér á brautarstöðina, þar sem við kvöddumst með tárum. Ég held að samskipti okkar verði öðruvísi nú þegar við erum búnar að hittast og þekkjumst, sambandið verður ekki eins fjarlægt. Ég veit líka að það fer vel um hana og hún er vel liðin í þorpinu, hjálpsöm við alla hluti og dugleg við börnin."

Maríu langar til Íslands "Á leiðinni til Benidorm upplifði ég daginn aftur og mér kom ekki dúr á auga," sagði Jóhanna og ekki laust við að brygði fyrir söknuði í röddinni. Það var því afar þreytt en að sama skapi ánægð kona sem gekk upp tröppurnar á hótelinu sínu klukkan fimm að morgni þegar fimm tímar voru liðnir af þrjátíu ára afmælinu hennar ­ betri afmælisgjöf var ekki hægt að fá. "Auðvitað væri frábært að geta boðið henni hingað til Akureyrar og það langar mig allra mest til að gera. Hana langar líka mikið til að koma til Íslands ­ kannski verður það einhvern tímann önnur afmælisgjöf."

JÓHANNA Gunnlaugsdóttir við vinnu sína hjá Samvinnuferðum-Landsýn á Akureyri ­ þar sem hún frétti fyrst af SOS-barnaþorpunum. FYRSTA myndin, sem Jóhanna fékk af Maríu Antoníu Martos Gascon, þá 12 ára. MARÍA og Jóhanna frá Íslandi skoðuðu Zaragossa og styrktu vináttuböndin. MARÍA hefur dafnað vel og er farin að aðstoða í þorpinu en hana langar að vinna við umönnun barna í framtíðinni.