Í hlutverki landnema

Í hlutverki

landnema

Breski golfvallahönnuðurinn Howard Swan hélt námskeið hér á landi á dögunum og fræddi nokkra áhugasama Íslendinga um starf sitt og leyndardóma þess. Edwin Rögnvaldsson sótti námskeiðið og ræddi stuttlega við hönnuðinn.

Howard Swan var hér á Fróni á vegum starfsbróður síns, Hannesar Þorsteinssonar, en handbragð hans má merkja á langflestum íslenskum golfvöllum. Swan er virtur og þekktur golfvallahönnuður, var t.d. kjörinn forseti breskra samtaka golfvallahönnuða, en í þeim eru um fimmtíu meðlimir ­ þar á meðal Hannes.

Mest lærði Swan í fræðunum er hann vann með föður sínum, sem var verktaki í golfvallagerð. Swan kynntist starfinu fyrst 1972, en hefur starfað undir eigin nafni sem golfvallahönnuður síðastliðin tólf ár. Hann nemur nú ný lönd í golfheiminum, austar í Evrópu en flestir starfsbræðra hans, en þar er golf nokkuð sem fólk sér aðeins í sjónvarpi. Swan vonast þó til að breytingar verði á því.

Fólk, sem ef til vill stundar ekki golf, veltir sjálfsagt fyrir sér er það les þetta, hvort enn sé næg eftirspurn eftir golfvöllum. Swan er fullviss um að svo sé. "Ó, já ­ eftirspurnin er næg, svo fremi sem þeir séu á réttum stað, réttum tíma og að þeir séu aðgengilegir fyrir fólk sem vill leika á þeim. Margir vilja leika golf. Þetta er "vanabindandi" leikur ­ menn verða háðir honum. Ég efast ekki um að golfíþróttin haldi áfram að vaxa og dafna um víða veröld. Sums staðar gefast gullin tækifæri til frekari vaxtar. Fyrir flest okkar er erfitt að trúa því að til séu þeir staðir í hinum vestræna heimi, þar sem engir golfvellir finnast. Það er þó dagsatt. Hugsanlega ættu golfvellir ekki að vera á vissum stöðum, alltént ekki strax, því þeir eru ekki undir þá búnir hvað efnahag og líferni íbúanna varðar. Leikurinn er þannig. Ég er ekki viss um að öll heimsbyggðin hafi enn komist að því hvernig best sé að standa að útbreiðslu íþróttarinnar. Galdurinn er einmitt að fá börn til að stunda hana. Það er til dæmis sáralítið um að golf sé hluti af námi barna, eins og knattspyrna, körfubolti og íshokkí svo eitthvað sé nefnt. Þannig er skortur á virkri þátttöku barna í gegnum skólana. Því verður að breyta."

Evrópa heldur ekki í við vesturheim Swan segir að golfvellir í Bandaríkjunum séu um fimm sinnum fleiri en í allri Evrópu. "Í Bandaríkjunum eru næstum tuttugu þúsund golfvellir. Þar eru um 25 milljónir kylfinga, sem er um 10% landsmanna. Í Bretlandi eru um 2.500 golfvellir og á þeim leika um tvær og hálf milljón manna. Umsvif golfíþróttarinnar þar eru því um tíu sinnum minni en í Bandaríkjunum. Aftur á móti, þegar spáð er í fjölda golfvalla og kylfinga í Evrópu allri, að Bretlandi meðtöldu, kemur í ljós að þar eru um fimm þúsund vellir og fimm milljónir kylfinga. Ég veit ekki hversu margt fólk býr í álfunni, en þeir hljóta að vera fleiri en íbúar Bandaríkjanna ­ hugsanlega um fimm hundruð milljónir manna. Þannig má álykta að þar leiki aðeins um einn af hverjum hundrað Evrópubúum golf. Möguleikarnir á frekari útþenslu í þeim hluta heimsins hljóta því að vera fyrir hendi. Það þarf aðeins að líta á tölfræðina."

Hvar í heiminum er golfíþróttin í mestum vexti um þessar mundir?

"Í Bandaríkjunum er uppgangur hennar gríðarlegur. Í því skyni er vert að geta þess að hér á Íslandi eru um fimmtíu vellir, en í Bandaríkjunum eru byggðir um 750 golfvellir árlega! Evrópa heldur einfaldlega ekki í við þessa þróun vestanhafs. En helstu möguleikarnir á aukningu í Evrópu eru, að mínu mati, í Mið-Evrópu og í hótelgeiranum, sérstaklega við Miðjarðarhafið. Norðar í álfunni er einnig grundvöllur fyrir talsverðri fjölgun golfvalla. Má þá nefna Pólland, Tékkland, Ungverjaland og fleiri lönd sem eru að tileinka sér aðra stjórnarhætti en gamla kommúnismann. Það eru til dæmis engir golfvellir í Búlgaríu og Rúmeníu. Það á eftir að breytast. Í Búlgaríu er mikil fátækt. Sömu sögu er að segja af Slóvakíu. Þar er einn völlur ­ í Bratislava. Framgangur golfsins í þessum löndum er því tímafrekur," segir Swan og bætir við að hann hafi lært að nefna umrædd lönd, t.d. Rúmeníu og Búlgaríu, sem hluta af Mið-Evrópu af heimamönnum, sem mótmæli kröftuglega þegar heimkynni þeirra eru kölluð Austur-Evrópa. Hugtakið Mið-Evrópa er því orðið teygjanlegt.

Er þessi Mið-Evrópa þá staðurinn, sem golfvallahönnuðir líta til um þessar mundir?

"Ég held að sumir okkar geri það, vitaskuld. Verkefnum á Spáni og í Portúgal fer fækkandi, en Eistland, Lettland, Litháen og Pólland eru góð dæmi um þá staði, þar sem við erum á byrjunarreit. Bygging golfvalla í austurhluta Þýskalands er þegar hafin af miklum krafti. Það eru til dæmis margir vellir í nágrenni Berlínar, en möguleikarnir eru miklir í Tékklandi og Ungverjalandi. Ég var einmitt í Ungverjalandi fyrir skömmu. Þar eru þrír golfvellir og okkur gæti jafnvel tekist að bæta tveimur við innan örfárra ára. Það er stórt stökk ­ 30% aukning. Lýðveldin í gömlu Júgóslavíu eru einnig áhugaverð. Slóvenar eiga fjóra golfvelli, nú þegar einn mjög góðan í Bled þar sem mörg mót eru haldin. Króatar eiga hér um bil einn völl, en þeir verða örugglega orðnir um tuttugu eftir tíu ár."

Gullöld gekk í garð eftir fyrri heimsstyrjöldina Er hægt að tala um eitthvert sérstakt blómaskeið í sögu golfvallahönnunar. Er það núna, hefur það þegar liðið hjá eða er það í vændum?

"Ég held að efnahagurinn hafi ráðið miklu um gæði þeirra vinnubragða, sem voru viðhöfð í greininni, og tækifæri til uppbyggingar. Eftir fyrri heimsstyrjöldina hófst tímabil Harry Colt, James Braid og annarra atvinnukylfinga, sem tóku að sér að hanna golfvelli. Þetta tímabil var "gullöld" í augum okkar. Þá voru margir frábærir vellir byggðir og hagur golfíþróttarinnar vænkaðist mjög. Ég tel að golfvallamarkaðurinn sé samt mun betri núna en hann var, fyrir alla aðila innan íþróttarinnar. Við fáum því að sjá stöðuga framþróun í framtíðinni ­ miklu skynsamlegri núna í Evrópu en áður fyrr. Ég er bjartsýnn á að evrópskir golfvallahönnuðir, ég ítreka orðið "evrópskir", nýti þá framför fagmannlega. Ég vil miklu fremur að Evrópubúar hanni evrópska golfvelli heldur en Bandaríkjamenn. Ég vildi gjarnan fara til Bandaríkjanna og hanna völl þar, en ég efast stórlega að mér yrði "leyft það"."

Af hverju ekki?

"Vegna þess að Bandaríkjamenn eru mjög óalþjóðlegir, þótt þeir reyni að sýnast mjög alþjóðlegir. Hið rétta er hinsvegar að þeir eru mjög óalþjóðlegir og reyna jafnan að koma í veg fyrir að erlendir aðilar standi fyrir framkvæmdum þar. Það sama má reyndar segja um mörg önnur lönd, þrátt fyrir allt."

Evrópskir vellir "hógværir" Þá erum við komnir að "viðureigninni" Bretland gegn Bandaríkjunum hvað einkenni golfvalla varðar. Hver er helsti munurinn?

"Bretar eru mjög hógværir. Þarf ég að segja meira," segir Swan og brosir. "Það sést í hönnun vallanna, innan skynsamlegra marka. Ég tel að evrópski stíllinn sé "hógvær" og hann er jafnframt mun ódýrari í framkvæmd. Hönnuðirnir eru þeirrar skoðunar að náttúran eiga að ráða ferðinni og því reynum við að nota eins mikið af náttúrulegum sérkennum landsins og hægt er. Við höfum það að markmiði, í stað þess að kalla á jarðýtu og breyta náttúrulegri lögun svæðisins, sem unnið er á. Ég er ekki sannfærður um að allir golfvallahönnuðir, sérstaklega þeir bandarísku, aðhyllist þessa stefnu. Sumir virtustu og "dýrustu" golfvallahönnuðir Bandaríkjanna segjast miklir vinir náttúrunnar, en þeir munu eigi að síður færa hundruð þúsunda rúmmetra jarðvegs við byggingu hvers vallar. Ef ég þarf að flytja meira en fimmtíu þúsund rúmmetra er ég byggi átján holu völl, verð ég vonsvikinn. Það fer þó eftir landinu. Ef menn þurfa að byggja völl á ruslahaugum eða kolanámu verða menn að gleyma þessu náttúrusjónarmiði. En mér finnst að menn ættu að reyna að nýta landslagið frá náttúrunnar hendi eins vel og mögulegt er. Ég hef séð tvo velli í Reykjavík og þann, sem er í hrauninu við álverið [nýjasti hluti Hvaleyrarvallar Keilis í Hafnarfirði], sem eru mjög náttúrulegir. Þar gerðu menn eins lítið og hægt var."

Telurðu golfvallahönnuði nútímans hrófla of mikið við náttúrulegu landslagi ­ oft að ástæðulausu?

"Já, það tel ég og oft er það óþarft, en það fer mikið eftir landinu, þar sem völlurinn á að vera. Við fáum ekki alltaf ákjósanlegt svæði fyrir golfvöll. Þá þarf ávallt að færa einhvern jarðveg til svo hægt sé að leika golf á vellinum með skynsamlegum hætti, en það má ekki gera of mikið. Bandaríkjamenn hafa áttað sig á því að þeir hafa á stundum gert mistök hvað þetta varðar, en ég efast um að þeir leggi sig mikið fram við að breyta þeirri þróun. Þeir segjast vera að því, en ég er ekki viss um það," segir Swan og hristir höfuðið. "Hugmyndafræði Evrópumanna er mjög frábrugðin þeirri bandarísku ­ og það sést á gæðum hönnunarinnar, ekki á gæðum vallanna. Bandarískir hönnuðir teikna prýðisvelli þó önnur speki búi þar að baki. Þeir eru mjög færir og ég vil alls ekki tala illa um starsbræður mína vestanhafs. Ég ber mikla virðingu fyrir þeim. Ég hélt eitt sinn fyrirlestur á fundi félags bandarískra golfvallahönnuða á St. Andrews í Skotlandi. Ég lauk honum með að segja: "Það er ávallt mjög auðvelt að byrja, en galdurinn er að vita hvenær og hvar á að hætta!" Ég er ekki viss um að allir hafi skilið hvað ég átti við.

Kylfingurinn verður að fá að njóta leiksins Hvaða einkenni telur þú að golfvellir ættu að hafa?

"Ég tel að golfvellir ættu að vera stórfenglegir ásýndum að vissu leyti, sérstaklega hótelvellirnir sem þurfa að vera eftirminnilegir í huga kylfingsins, því fólk leikur þá ekki á hverjum degi, heldur einu sinni eða tvisvar í fríinu. Það vill því muna eftir eins mörgum holum og hægt er. Mikilvægt er að vellirnir séu auðleiknir. Þá á ég við að fólk tíni ekki boltum hvað eftir annað. Kylfingurinn verður að fá að njóta leiksins. Í því felst áskorun og prófraun, sem verður þó að vera sanngjörn. Þessi hugsun er ofarlega í huga góðra golfvallahönnuða."

Hvað finnst þér um vellina, sem þú hefur séð á Íslandi, og sérkenni þeirra?

"Ég hef nú bara verið hér í tvo daga og aðeins séð fjóra velli. Það hefur verið mjög vindasamt og það hefur verið mjög kalt á völlunum. Ég dró því þá ályktun að það væri nokkuð erfitt að leika þá. Vellirnir, sem ég hef séð, eru allir "náttúrulegir". Náttúran fær að njóta sín, sérstaklega á þessum í hrauninu. Sömu sögu er að segja af vellinum innan um grjótið hér í Reykjavík [Grafarholtsvöllur]. Ég hef áhuga á að sjá fleiri íslenska velli, því mér skilst að hér séu margir minni níu holu vellir. Ég get því ímyndað mér að þeir séu heldur einfaldir, en hafi eigi að síður sín eigin sérkenni. Ef vindurinn blæs ávallt svona hraustlega hérna, held ég að höggafjöldi minn yrði óhóflega mikill," segir Howard Swan.

Morgunblaðið/Edwin Rögnvaldsson BRESKI golfvallahönnuðurinn Howard Swan.