Umfangsmesta svindl sögunnar?

EF mér og öðrum fjárfestum hefði verið kunnugt um það, sem æðsta stjórn og starfsmenn Lloyd's vissu, það er hversu varnarlaust fyrirtækið var gegn skaðabótamálum vegna asbestsjúkdóma, og það tap, sem þegar var fyrirsjánlegt, þá hefði ég aldrei orðið nafn. Við vorum fórnarlömb yfirgripsmikils svindls," segir sir William Jaffray. Hann er í hópi tugþúsunda sem gerðust "nafn" hjá Lloyd's og gengust þar með í ótakmarkaða ábyrgð fyrir fyrirtækið gegn því að hljóta ríflegar rentur á meðan vel gengi.

Jaffray og fjöldi annarra fyrrverandi nafna Lloyd's hafa myndað með sér samtök, Sameinuðu nafnasamtökin (UNO), sem koma fyrir rétt á mánudag og hefja málshöfðun gegn fyrirtækinu. Félagsmenn UNO neita að greiða þær ábyrgðir sem þeir gengust í fyrir Lloyd's og saka fyrirtækið um að hafa fengið sig til að gangast í ábyrgð án þess að greina frá umtalsverðu og fyrirsjáanlegu tapi fyrirtækisins.

UNO hikar ekki við að saka Lloyd's um umfangsmikil svik. "Á síðari hluta áttunda áratugarins vissi stjórn Lloyd's að fyrirtækið stóð frammi fyrir alvarlegum vanda og 1982 var æðstu stjórn þess kunnugt um að fyrirtækið var í raun gjaldþrota. Eina leiðin til að halda sér á floti var að halda því sem vitað var um asbestmálið leyndu, framreiða bókhaldið þannig að það sýndi hagnað og leita eftir nýjum fjárfestum," segir Jaffray sem gerðist nafn þetta sama ár.

Ógnaði framtíð Lloyd's

Fjöldi nýrra nafna gekkst í ábyrgð fyrir Lloyd's á seinni hluta áttunda áratugarins og á þeim níunda. Nöfn Lloyd's hafði áður verið fámennur hópur útvalinna, en skyndilega voru tryggingamiðlarar fyrirtækisins önnum kafnir við að fjölga nöfnunum úr 7.000 í 34.000.

Margt þykir benda til að þetta hafi tengst vitneskju þeirra Lloyd's-manna um að tryggingafyrirtækið væri ekki að fullu baktryggt fyrir bótakröfum þeirra sem enn ættu eftir að sýkjast vegna asbests. Lloyd's hafði verið tryggingafyrirtæki John Manville, eins stærsta asbestframleiðandans frá því á fjórða áratugnum, en ljóst var í upphafi þess áttunda að efnið olli krabbameini og lungnasjúkdómum. Í samningunum var ekki getið um neina hámarksábyrgð sem tryggingafélagið myndi greiða upp að, engir sjúkdómar voru undanþegnir tryggingunni og þær skaðabætur sem Lloyd's gat þurft að greiða voru þannig í raun ótakmarkaðar.

Ralph Rokeby-Johnson, einum af framkvæmdastjórum Lloyd's, var þegar 1973 kunnugt um hvert stefndi. "Það sem ég get sagt þér er að asbest mun ... gera Lloyd's of London gjaldþrota og það er ekkert sem við getum við því gert," sagði Rockeby-Johnson við samstarfsmann sinn, Roger Bradley, og spáði því að þegar árið 2000 gengi í garð kynni Lloyd's að hafa orðið að punga út allt að 120 milljörðum dollara, eða um 8.700 milljörðum króna, í skaðabætur vegna asbestsmálsins. Rockeby-Johnson átti eftir að sjá veg sinn vaxa hjá fyrirtækinu og sat hann í ýmsum mikilvægum nefndum hjá Lloyd's á níunda áratugnum, m.a. þeirri sem fylgdist grannt með asbestmálinu. Þá er vitað að a.m.k. ýmsum háttsettum starfsmönnum Lloyd's var kunnugt um óumflýjanlegt gjaldþrot Manville um einu og hálfu ári áður en fyrirtækið fór undir 1983.

Gjaldþrot Lloyd's sem Rockeby-Johnson spáði hefur ekki enn orðið að veruleika, en sýnt hefur verið fram á mikið tap af rekstri tryggingafélagsins á þessum áratug. Reglugerðir Lloyd's eru um margt óvenjulegar og eiga rætur sínar að rekja til þess er fyrirtækið var stofnað á 17. öld. Þetta hefur m.a. í för með sér að ársreikningar Lloyd's eru orðnir þriggja ára gamlir þegar þeir eru birtir.

Mikið tap tryggingafélagsins í lok síðasta áratugar varð því ekki lýðum ljóst fyrr en í upphafi þess tíunda. En 1991 tilkynnti Lloyd's að tæplega 70 milljarða króna tap hefði orðið af rekstrinum1988, m.a. vegna bruna Piper Alfa-olíuborpallsins sem stóð í Norðursjó. 280 milljarða tap varð síðan 1989, árið sem fellibylurinn Hugo gekk yfir, Exxon Valdes-olíuslysið varð og San Fransisco-jarðskjálftinn. Taprekstur fyrirtækisins náði síðan hámarki 1990 þegar varð yfir 300 milljarða tap.

Þúsundir urðu gjaldþrota

Þótt náttúruhamfarir og mengunarslys hafi átt stóran hlut að máli voru skaðabótakröfur vegna asbestmála einnig umtalsverðar á þessu tímabili. John Rew, breskur tryggingasérfræðingur og fyrrverandi nafn, segir ársreikninga Lloyd's gefa til kynna að nöfnin hafi þurft að reiða af hendi yfir 160 milljarða króna á tímabilinu 1989-1992. Segir hann rúma 100 milljarða hafa verið tilkomna vegna asbestsskaðabóta og annarra skuldbindinga sem nöfnunum hafi ekki verið greint frá.

Í kjölfar þessa gífurlega taps hafa þúsundir nafna orðið gjaldþrota vegna þeirrar ótakmörkuðu ábyrgðar sem þau báru fyrir Lloyd's. Sum nafnanna frömdu sjálfsmorð eftir að hafa misst allt, nokkrir hinna öðluðu seldu titla sína, aðrir sömdu við Lloyd's um hlutagreiðslu á ábyrgð sinni og enn aðrir, þ.e. UNO, neita að gangast við ábyrgð á asbestskuldum Lloyd's.

Nöfnin sem mynda UNO segjast vera fórnarlömb umfangsmikilla og vandlega útreiknaðra svika af hálfu Lloyd's. Tryggingamiðlarar fyrirtækisins hafi gefið ranga mynd af arðsemi fyrirtækisins og Lloyd's leynt því óumflýjanlega tapi sem asbestmálið myndi hafa í för með sér.

"Það þarf ekki að minnast á nöfn margra enskra jarla til að laða að hóp bandarískra tannlækna," var haft eftir einu nafnanna, en tryggingamiðlarar Lloyd's fundu mörg hinna nýju nafna í Bandaríkjunum.

Í hinum útvalda hópi nafna Lloyd's mátti síðan einnig finna Edward Heath, fyrrum forsætisráðherra Bretlands, Frances Ruth Shand Kydd, móður Díönu prinsessu af Wales, Camillu Parker-Bowles, ástkonu Karls Bretaprins, auk fjölda breskra þingmanna úr neðri deild þingsins og lávarðadeildinni.

Að sögn margra nýju nafnanna lofuðu tryggingamiðlararnir þeim fyrirhafnarlitlum ágóða án þess að teljandi áhætta fylgdi með. Klausan um ótakmarkaða ábyrgð var sögð formsatriði eitt. Ótakmörkuð ábyrgð kynni að þýða að allar þeirra eignir væru settar að veði, en þar sem Lloyd's hefði skilað gróða í yfir 300 ár sögu sinnar væri það ekkert til að hafa áhyggjur af. Þetta væri eins konar vígsluathöfn sem veitti aðgang að fornu félagið sem aðeins væri ætlað útvöldum.

Fjármagnskröfur lækkaðar

Innan Lloyd's var engu síður mörgum ljóst þegar árið 1982 að legði Lloyd's nægjanlegt fjármagn til hliðar til að mæta væntanlegum kröfum vegna asbestmála þá yrði fyrirtækið að lýsa sig gjaldþrota.

Lloyd's hélt engu síður áfram að fjölga þeim nöfnum sem gengust í ábyrgðir og nýir hópar ábekinga voru látnir baktryggja þá sem fyrir voru. Þá lækkaði Lloyd's einnig þær fjármagnskröfur sem gerðar voru til einstaklinga sem gátu gerst nöfn. Einstaklingar sem áttu innan við 70 milljónir króna voru nú orðnir gjaldgengir, fólk sem í raun var ekki fjárhagslega fært um gangast fyrir þeim ábyrgðum sem því voru settar.

Þetta sama ár virðist einnig sem Lloyd's hafi ekki bara haft áhyggjur af væntanlegum fjárútlátum fyrirtækisins, heldur einnig málaferlum sem það kynni að sæta af hendi nafna sinna og í júlí 1982 veitti breska þingið Lloyd's eins konar friðhelgi frá málaferlum sem nöfnin kynnu að höfða á hendur fyrirtækinu.

Lloyd's naut mikillar sérstöðu og hafði oft áður hlotið sérmeðferð hjá breska þinginu. Eftirleiðis taldist Lloyd's bara ábyrgt fyrir skaða sem fyrirtækið hefði viljandi valdið, nokkuð sem er erfitt að sanna undir enskum lögum og verður að teljast ólíklegt að friðhelgin hefði verið veitt hefði þingið haft nasasjón af þeim fjárhagsvanda sem blasti við Lloyd's.

Lagadeilur ber að leysa í Englandi

1986 skaut fyrirtækið sjálft síðan þeirri klausu í samninga við fjárfesta, án þess að vekja athygli á, að allar lagadeilur yrði eftirleiðis að fara með fyrir enska dómstóla.

Í kjölfar þess gífurlega taps sem ljóst var á tíunda áratugnum að Lloyd's hafði orðið fyrir barst bæði breskum og bandarískum yfirvöldum fjöldi af kærum um sviksamleg vinnubrögð fyrirtækisins. Nokkur nöfn leituðu réttar síns fyrir bandarískum dómstólum, en var bent á að mál gegn Lloyd's yrði að sækja í Englandi.

Þar í landi sætti fyrirtækið rannsókn svikadeildar Scotland Yard og Lundúnalögreglunnar sem fólu málið Serious Fraud Office (SFO), stofnun, sem fer ofan í saumana á svonefndum stórsvikum fyrirtækja og loks fór málið fyrir nefnd sem stofnuð var á vegum breska þingsins án þess að nokkuð væri að gert.

Yfirmenn innan lögreglunnar halda því margir hverjir fram að nægar sannanir hafi verið að finna til að fara í mál gegn Lloyd's. Það sem hafi skort, hafi hins vegar verið vilji ríkisstjórnarinnar. En íhaldsstjórn John Majors stóð höllum fæti 1995 og a.m.k. 50 þingmenn íhaldsflokksins voru nöfn hjá Lloyd's.

Margir þeirra áttu gjaldþrot á hættu gengi Lloyd's fast á eftir ábyrgðum þeirra og gjaldþrota einstaklingar mega ekki sitja á þingi í Bretlandi. Ríkisstjórn Majors hefði fallið í kjölfarið. Nýlega var haft eftir einum talsmanna Íhaldsflokksins að hann teldi óskrifað samkomulag hafa ríkt milli flokksins og Lloyd's hvað samtvinnuð örlög þeirra varðaði.

Óviss framtíð

Mörg nafnanna fyrrverandi munu eflaust verða gjaldþrota falli dómurinn Lloyd's í hag. Fyrirtækið mun þá krefja þau um þá greiðslu sem þau hafa neitað að láta af hendi, auk lögfræðikostnaðar sem nemur milljónum.

Verði Lloyd's hins vegar fundið sekt um sviksamlegt athæfi er framtíð fyrirtækisins ekki björt, bæði vegna fjárhagslegs tjóns og þeirra áhrifa sem það hefði á ímynd Lloyd's sem hefur haldið stíft fram sakleysi sínu.

Þeir 48 lögfræðingar sem sjá um málsvörn Lloyd's eru e.t.v. merki um hve alvarlegum augum fyrirtækið lítur málaferlin. En jafnvel þótt Lloyd's vinni dómsmálið er lagalegum vandræðum fyrirtækisins langt í frá lokið. Framkvæmdanefnd Evrópusambandsins hefur beint sjónum sínum að Lloyd's og dómsmálaráðuneyti Bandaríkjanna skoðar nú kærur bandarískra nafna af öðrum hug en áður.

Óvíst er að að einkunnarorð Lloyd's í 300 ár, Uberrima Fides, sem útleggja má sem Í hinni albestu trú, verði talin jafn lýsandi fyrir Lloyd's og áður.