Lítil kjörsókn gæti orðið Pútín að falli

ALKUNNA er að Vladímír Pútín, starfandi forseti Rússlands, er líklegastur til að fara með sigur af hólmi í forsetakosningunum 26. mars. Allir vita einnig að enginn hinna frambjóðendanna getur gert sér raunhæfar vonir um að ná kjöri. Við þekkjum öll veiku forsetaefnin - en minna er vitað um hættulegustu óvini Pútíns sem gætu jafnvel orðið honum að falli.

Líkurnar á sigri Pútíns eru ekki eins miklar og margir halda því nýleg skoðanakönnun leiddi í ljós að hann stendur frammi fyrir mjög hættulegum andstæðingum - þeim sem ætla ekki að mæta á kjörstað.

Rúm 40% kjósenda hafa efasemdir um Pútín

Fylgi Pútins er enn mjög mikið, eða um 53-58%, og aðeins 15% kjósendanna styðja helsta keppinaut hans, Gennadí Zjúganov, leiðtoga kommúnista. Þeim, sem íhuga nú að snúa baki við Pútín og svokölluðum "umbótum" hans (vegna þess að þær sjást hvergi), fer hins vegar fjölgandi. Ef marka má skoðanakannanir hafa rúmlega 40% kjósendanna efasemdir um að Pútín sé rétti maðurinn í forsetastólinn. Þeir telja hins vegar að enginn annar sé fær um að taka við stjórnartaumunum.

Þeir sem telja að enginn frambjóðendanna sé nógu góður kostur geta einfaldlega sniðgengið kosningarnar. Ennfremur má benda á að fyrir forsetakosningarnar árið 1996 reyndi Míkhaíl Gorbatsjov, síðasti forseti Sovétríkjanna, að útskýra fyrir kjósendum að þeir sem vildu hvorki kjósa Borís Jeltsín né Zjúganov gætu greitt atkvæði "gegn öllum frambjóðendunum".

Þessari hugmynd Gorbatsjovs var hafnað en margir Rússar íhuga nú þann möguleika að greiða atkvæði gegn öllum forsetaefnunum vegna þess að þeir treysta þeim ekki.

Gæti ekki boðið sig fram aftur

Vandi Pútíns felst í því að ef kjörsóknin verður minni en 50% verða kosningarnar lýstar ógildar og einnig ef prósenta þeirra sem greiða atkvæði "gegn öllum" er hærri en kjörfylgi frambjóðendanna. Þetta er þó aðeins ein hlið vandans því stærsta vandamálið er að verði kosningarnar lýstar ógildar getur enginn frambjóðendanna boðið sig fram aftur.

Þannig að ákveði rúmlega 50% kjósendanna að sniðganga kosningarnar verða Vladímír Pútín, Gennadí Zjúganov og Grígorí Javlínskí, leiðtogi Jabloko-flokksins, ekki í framboði í næstu forsetakosningum. Þá yrði kosið á milli manna eins Jevgenís Prímakovs og Vladímírs Zhírínovskís sem verða ekki í framboði 26. mars.

Sniðganga frjálslyndu flokkarnir kosningarnar?

Rússneskir fjölmiðlar eru þegar farnir að velta fyrir sér ýmsum möguleikum í þessu sambandi. Í fyrsta lagi er talið hugsanlegt að leiðtogar frjálslyndu flokkanna (Jabloko og Sambands hægriaflanna) hvetji stuðningsmenn sína til að sniðganga kosningarnar þar sem enginn frambjóðendanna sé nógu góður kostur. Gangi Föðurlandsflokkur Júrís Lúzhkovs, borgarstjóra Moskvu, til liðs við þá kynnu hartnær 18 milljónir kjósenda að sitja heima. Það yrði Pútín að falli því um fimm milljónir atkvæða myndi þá vanta til að kosningarnar yrðu gildar.

Það kann hins vegar að setja strik í reikninginn að lítill einhugur er meðal leiðtoga frjálslyndu flokkanna og þeir telja sig allir efni í mikinn þjóðarleiðtoga. Margir telja mjög ólíklegt að Javlínskí falli frá þeirri ákvörðun sinni að taka þátt í kosningunum.

Prímakov gæti staðið uppi sem sigurvegari

Í öðru lagi gæti Zjúganov dregið sig í hlé viku fyrir kosningarnar þannig að stuðningsmenn hans yrðu að sniðganga þær. Hann gæti þá ekki gefið kost á sér í næstu kosningum ef kjörsóknin verður of lítil en það ætti ekki að vera vandamál þar sem sigurlíkur hans eru nánast engar og hann veit það sjálfur.

Verði kosningarnar lýstar ógildar þarf að kjósa aftur í júlí og eini maðurinn sem er talinn geta farið með sigur af hólmi er Jevgení Prímakov, sem naut stuðnings kommúnista í dúmunni, neðri deild þingsins, þegar hann var skipaður forsætisráðherra. Flestir af forystumönnum kommúnista álíta þetta ákjósanlega niðurstöðu, enda yrði hún að öllum líkindum til þess að þeir kæmust í stjórn undir forystu Prímakovs sem verður 71 árs í október.

Það eina sem gæti komið í veg fyrir þetta er persónulegur metnaður Zjúganovs sem lítur eins stórt á sig og leiðtogar frjálslyndu flokkanna. Nokkrir rússnesku fjölmiðlanna telja að valdhafarnir í Kreml geti einnig hindrað þetta með því að veita Zjúganov fjárhagslegan stuðning gegn því skilyrði að hann hætti ekki við framboðið.

Stuðningsmenn Pútíns of sigurvissir?

Þriðji möguleikinn er einfaldur; þeir sem treysta ekki Pútín (eða telja að hann geti sigrað auðveldlega án stuðnings þeirra) eða kommúnistum gætu sniðgengið kosningarnar án þess að stjórnmálamennirnir hvetji þá til þess.

Slík staða hefur oft komið upp í Rússlandi. Til að mynda var kjörsóknin aðeins 34% í héraðsstjórakosningum í Sankti Pétursborg árið 1996. Þorri þeirra sem kusu ekki taldi að Anatolí Sobtsjak borgarstjóri (sem lést 19. febrúar) myndi vinna stórsigur á keppinaut sínum, Vladímír Jakovlev. Borgarstjórinn beið hins vegar ósigur vegna þess að stuðningsmenn Jakovlevs flykktust á kjörstaði en margir fylgismanna Sobtsjaks sátu heima.

Þetta kann einnig að gerast í kosningunum 26. mars því hugsanlegt er að margir þeirra sem telja öruggt að Pútín fari með sigur af hólmi ákveði að ganga ekki að kjörborði, eins og þeir sem vilja ekki að hann nái kjöri. Og verði kjörsóknin aðeins um 45% verður Pútín ekki forseti næstu fjögur árin og yrði það mjög áhrifamikill endir á skjótum frama hans í rússneskum stjórnmálum.

Lítið má út af bera

Pútín hefur nú aðeins þrjár vikur til sannfæra alla stuðningsmenn sína um nauðsyn þess að þeir greiði honum atkvæði og tryggja að kjörsóknin verði yfir 50%.

Nýjustu skoðanakannanir benda til þess að kjörsóknin verði um það bil 52%, þannig að ljóst er að lítið má út af bera.

Hver er Pútín?

Í nýlegri skoðanakönnun sögðust um 70% aðspurðra telja að enginn vafi léki á því að Pútín færi með sigur af hólmi í kosningunum 26. mars. Í sömu könnun sögðust 53% styðja Pútín en fram kom einnig að kjósendurnir vita lítið um stefnu hans.

Um 49% aðspurðra sögðust t.a.m. ekki vita hver framvindan yrði í efnahagsmálum undir stjórn Pútíns og 47% vissu ekki hvernig samskipti hans yrðu við Vesturlönd. 43% sögðust ekkert vita um viðhorf hans til mannréttinda og lýðræðis.

Margt bendir til þess að margir Rússar vilji jafnvel ekki vita hver Pútín er í raun og veru og styðji hann aðeins vegna þess að þeir telji hann sterkan leiðtoga.

Stefnuskráin ekki birt "til að komast hjá gagnrýni"

Pútín hefur ekki reynt að eyða þessari óvissu og sagði t.a.m. á kosningafundi nýlega að hann hygðist ekki birta stefnuskrá sína í efnahagsmálum fyrr en nokkrum dögum fyrir kosningarnar. "Hvers vegna?" spurði einn fundarmannanna og Pútín svaraði þá hreinskilnislega: "Til að komast hjá gagnrýni."

Pútín tekur nokkra áhættu með því að beita þessari aðferð. Óvissan um stefnu hans í mikilvægum málum gæti orðið til þess að margir þeirra, sem hafa stutt hann, ákveði að kjósa hann ekki og sitja heima. Nokkrir stjórnmálaskýrendur telja hins vegar að þessi aðferð geti reynst árangursrík í kosningunum og segja að með því að ræða sem minnst um stefnu sína geti hann komist hjá því að styggja kjósendur.