Kvennahreyfingin öflug og vaxandi

UNIFEM á Íslandi efnir til fundar um konur í Kosovo í kvöld klukkan 20.30 á Laugavegi 7. Þar heldur Kristín Ástgeirsdóttir sagnfræðingur fyrirlestur um störf sín í Kosovo en þar hefur hún starfað undanfarna sex mánuði á vegum UNIFEM.

Stjórn UNIFEM á Íslandi hefur ákveðið að styrkja það verkefni sem Kristín stýrir í Kosovo með 25 þúsund dollara framlagi. Kristín var spurð hvernig þessir peningar gætu best nýst.

"Ég stjórna verkefni sem snýst um það að styrkja konur til aukinnar þátttöku í stjórnmálum, stjórnunarstörfum og forystu í félagasamtökum. Konur í Kosovo hafa löngum verið settar til hliðar en eru nú að sækja mjög í sig veðrið. Þess vegna er mikil þörf fyrir námskeið, þjálfun af ýmsu tagi, umræður um réttindi og skyldur í lýðræðisþjóðfélagi - að ekki sé minnst á málefni kvenna. UNIFEM í Kosovo hefur haldið fjölda námskeiða og nú beinum við sjónum að kosningunum 28. október. Peningarnir frá UNIFEM á Íslandi munu koma að góðum notum við að skipuleggja þjálfun frambjóðenda fyrir kosningar og síðan til að aðstoða þær konur sem verða kjörnar sveitarstjórnarfulltrúar. Við erum því afar þakklátar fyrir þennan stuðning."

-Hvernig er staða kvenna?

"Það er afar misjafnt. Þar eru hámenntaðar konur með háskólapróf og konur sem eru bæði ólæsar og óskrifandi og allt þar á milli. Atvinnuleysi er gífurlegt og störf kvenna mjög hefðbundin. Það er því verið að vinna að því að opna nýja atvinnumöguleika fyrir konur. Heilsa kvenna er þarna vægast sagt bágborin. Mæðradauði er sá mesti í Evrópu, barnadauði er sá mesti og fæðingartíðni sú hæsta. Það er skammt á milli barneigna og það kemur mjög niður á heilsu kvenna. Ýmsir sjúkdómar eru landlægir eins og berklar og bæði karlar og konur reykja skelfilega mikið sem auðvitað kemur niður á heilsunni líka, enda verður fólk þarna ekki langlíft. Menntakerfið er í molum og baráttan við Serba undanfarinn áratug kom mjög niður á ungum stúlkum sem gátu ekki farið í skóla, m.a. vegna ótta við serbnesku lögregluna sem var alls staðar á ferli. Það er því heil kynslóð kvenna sem fengið hefur mjög lélega menntun. Það hefur kostað mikla baráttu að tryggja þátttöku kvenna í ráðum og stjórnardeildum sem verið er að byggja upp. Stjórnmálaflokkarnir tilnefndu engar konur og því kom til kasta alþjóðastofnana að tilnefna konur þar sem það var hægt. Í kosningunum í október verður kosið til 30 sveitarstjórna og stjórnmálaflokkarnir voru skikkaðir til að hafa 30% frambjóðenda kvenkyns í fimmtán efstu sætunum. Þeir voru lítt hrifnir en hlýddu og það er von okkar sem vinnum að málefnum kvenna að þessi kvóti tryggi allnokkrum konum sæti."

-Bjóða konur sig fram?

"Flokkarnir héldu því fram að þeir gætu ekki fundið konur en þegar á reyndi voru mjög margar konur tilbúnar til stjórnmálaþátttöku. En það er greinilegt að þær þurfa mjög á stuðningi að halda. Þess vegna voru þær að mynda bandalag kvenna í stjórnmálaflokkunum, á fjölmiðlum og frjálsum félagasamtökum. Þær ætla að skipuleggja stuðning við konur í kosningabaráttunni."

-Þora konur að kjósa aðrar konur vegna eiginmanna eða feðra?

"Það á auðvitað eftir að koma í ljós en reyndin hefur verið sú í Kosovo að heimilisfeðurnir telja sig hafa umboð fyrir alla sína fjölskyldu. Þegar verið var að skrá fólk á kjörskrá voru þeir sendir unnvörpum til baka og látnir mæta með allt kvenfólkið á heimilinu og reynt að gera fólkinu skiljanlegt að hver og einn yrði að mæta í eigin persónu. Ég veit ekki hvort fólk skilur það enn að kosningaréttur er réttur einstaklingsins og enginn veit hvað hver og einn gerir í kjörklefanum."

-Er ofbeldi ríkur þáttur í samskiptum kynja í Kosovo?

"Það er erfitt fyrir sjálfsímynd margra karla í Kosovo að konur eru allt í einu fyrirvinnan á heimilum, jafnvel dætur, vegna þess að þær kunna ensku og fá vinnu hjá t.d. alþjóðastofnunum meðan heimilisfaðirinn gengur um atvinnulaus.

Því miður hefur komið í ljós að heimilisofbeldi er útbreitt. Hingað til hefur verið litið á það sem einkamál og lög ná ekki yfir það. Atvinnuleysið veldur auknu ofbeldi og hin andlega kreppa sem fylgt hefur í kjölfar stríðsins á líka sinn þátt í auknu ofbeldi á konum. Við höfum líka orðið sífellt meira vör við "innflutning" á ungum stúlkum frá Austur-Evrópu, sem er haldið nauðugum í vændishúsum. Á móti kemur að kvennahreyfingin er mjög öflug og vaxandi og hún er svo sannarlega að reyna að taka á öllum þessum erfiðu málum í samstarfi við UNIFEM og fleiri."