Aðför að Nesstofu

NESSTOFA er eitt elsta steinhús landsins, byggð upp úr 1760. Þar bjó fyrsti landlæknir Íslands og þar er nú vísir að lækningaminjasafni. Húsið stendur eins og perla í landslaginu. Hafa Seltirningar lagt töluvert á sig til að tryggja að ekkert skyggi þar á eins og undirskriftasöfnun stórs hluta íbúa sýndi fyrir fimm árum. Sú undantekning hefur verið á, að byggja mætti lækningaminjasafn norðan Nesstofu. Voru þeirri byggingu sett mjög ströng skilyrði um aðlögun að umhverfi.

Aðför að lækningaminjasafni

Nú hefur það gerst, að meirihluti sjálfstæðismanna í bæjarstjórn hefur samþykkt að á safnlóðinni skuli reisa 60 vistmanna hjúkrunarheimili. Í kynningu kom fram ákveðinn vilji stjórnenda Eirar um að stækka mætti heimilið um rúmlega helming og æskilegt væri að reisa þjónustuíbúðir í nágrenni þess. Nánast engin umræða fór fram um þetta í bæjarstjórn, meirihlutinn stöðvaði með hörku möguleika á lýðræðislegri umfjöllun. Um leið ýtti meirihlutinn út af borðinu tillögu Neslistans um annan valkost, en þar var lögð áhersla á vandaða og hraða málsmeðferð.

Aðför að staðreyndum

Samþykkt sjálfstæðismanna byggist á tveimur röngum forsendum. Sú fyrri segir að byggingarnefnd Nesstofusafns hafi skilað úthlutaðri lóð. Þetta er ekki rétt. Nefndin skilaði af sér umboði sínu eftir að ljóst varð að ekkert yrði af fjárframlögum ríkisins næstu árin vegna endurbyggingar Þjóðminjasafns. Læknafélag Íslands, sem var aðili að nefndinni, hefur staðfest í tvígang við bæjarstjórn, nú síðast fyrir nokkrum dögum, að ekki sé hætt við byggingu lækningaminjasafns. Þjóðminjavörður hefur sagt það sama í bréfi til bæjarstjórnar 13. júlí sl. Átti þjóðminjavörður fund með bæjarstjóra á sl. hausti einmitt til að ræða byggingamál safnsins. Menntamálaráðherra er sama sinnis í viðtali við Mbl. 22. ágúst. Því er það með öllu óskiljanlegt að Sigurgeir Sigurðsson bæjarstjóri skuli halda öðru fram.

Hin forsendan er meira í ætt við brandara. Með samþykkt sinni úthlutar meirihluti sjálfstæðismanna lóð lækningaminjasafns undir 60 manna hjúkrunarheimili. Lóðin er staðfest skv. lóðablaði vera 3.489 fm. Hjúkrunarheimilið er 4.000 fm, á einni hæð, og á þá eftir að gera ráð fyrir öllu sem tilheyra á lóð. Sá sem getur komið 4.000 fm húsi fyrir á tæplega 3.500 fm lóð ætti að eiga auðvelt með að koma úlfalda í gegnum nálarauga. Þótt því sé hnýtt aftan í tillöguna að tæknideild eigi að gera tillögu um lóðarstærð þá er það einungis lóð safnsins sem er til ráðstöfunar.

Bæjarstjóri sagði í umræðunni og hafa þau orð gengið aftur í opinberri umræðu, að lækningaminjasafni hefði aldrei verið úthlutuð lóðin. Hvað segja eftirfarandi staðreyndir um þetta:

Bæjarstjóri staðfesti byggingarreit fyrir safnið í bréfi dagsettu 13. nóvember 1996. Skipulagsnefnd Seltjarnarness samþykkti lóðarblað fyrir lækningaminjasafn á fundi 3. nóvember 1997. Er lóð safnsins þar 3.489 fermetrar. Byggingarnefnd Seltjarnarness samþykkti á fundi 21. janúar 1998 teikningar fyrir lækningaminjasafn, að hluta byggt inn í landslagið. Og ekki má gleyma því að formaður skipulagsnefndar og forseti bæjarstjórnar á þeim tíma, Erna Nielsen, var fulltrúi bæjarstjórnar í byggingarnefnd safnsins. Erna vann vel og samviskulega í nefndinni. Er næsta ótrúlegt að bæjarstjóri skuli ætla henni það, að leiða nefndina út í 15 milljón króna hönnunarkostnað, væri lóðin ekki til reiðu. Þetta er athyglisvert framlag hans í þá prófkjörsbaráttu, sem er framundan vegna bæjarstjórnarkosninga.

Aðför að lýðræði

Hollt er að rifja upp þau rök bæjarstjóra að ekki þyrfti að ræða málið í fagnefndum. Skipulagsnefnd hefði ekkert með málið að gera, en nefndin hafði afgreitt lóð undir 848 fm safn á svæðinu, sem er lagt að jöfnu við 4.000 fm hjúkrunarheimili. Félagsmálaráði litist ábyggilega vel á tillöguna. Umhverfisnefnd var ekki virt viðlits þó að nefndin hafi staðið vörð um svæðið. Hnykkti bæjarstjóri á um þetta með því að segja, að allir vissu að þetta væri best svona. Í orðleysi mínu yfir þessum dæmalausa málflutningi rifjaðist upp fyrir mér ferð mín til Júgóslavíu og Ungverjalands ásamt fulltrúum annarra norrænna stúdentaráða árið 1969. Talsmenn ungverskra stúdenta í þeim viðræðum voru samanreknir karlar á miðjum aldri, dæmigerðir "apparatchik". Einn okkar spurði í tilbúnu sakleysi hvernig stæði á því að stúdentar sjálfir væru ekki með fulltrúa í viðræðunum. Eftir töluvert fát kom svarið frá einum aðstoðarmannanna um leið og hann benti á forsvarsmanninn: "Hann veit hvað er stúdentum fyrir bestu."

Aðför að Nesstofu

Aðförin að safninu skýrist best með þessu einfalda dæmi:

Nesstofa er 240 ára gamalt steinhús, um 120 fm að grunnfleti.

Fyrirhugað lækningaminjasafn er 848 fm að grunnfleti, falið í landslaginu.

Fyrirhugað hjúkrunarheimili er 4.000 fm að grunnfleti og stækkar væntanlega upp í rúma 6.000 fm. Það er staðsett miklu framar í landinu, þar sem samstaða hefur verið um að byggja ekki.

Hafi einhver hugsað sér að eyðileggja sjónrænt jafnvægi Vestursvæðisins; hafi einhver hugsað sér að draga úr sjónrænni reisn Nesstofu; hafi einhver hugsað sér að koma í veg fyrir tengsl lækningaminjasafns og Nesstofu þá hefur meirihlutinn markað leiðina.

Enn má koma í veg fyrir þetta fyrirhugaða menningarsögulega skemmdarverk og umhverfisspjöll. Fyrir liggur tillaga um byggingu hjúkrunarheimilis á fyrirhugaðri uppfyllingu sem kallar á samvinnu við Reykjavík. Forystumenn skipulagsmála í Reykjavík hafa mikinn áhuga á þeim hugmyndum.

Málið á ekki að snúast um flokkapólitík. Því eru allir þeir, sem unna náttúrufari Vestursvæðisins og menningarverðmætum, hvattir til að láta til sín heyra.