Keypti bréf í deCODE, Íslandssíma og OZ

MIKLIR fjárhagserfiðleikar eru hjá Raufarhafnarhreppi, en lausafjárstaða hreppsins er mjög slæm og átti sveitarsjóður í erfiðleikum með að borga laun um þessi mánaðamót.

Mörgum þykir þessi staða næsta sorgleg í ljósi þess að fyrir aðeins þremur árum var Raufarhafnarhreppur í hópi ríkustu sveitarfélaga landsins.

Í maí 1999 urðu stjórnendur Raufarhafnarhrepps að selja hlut sinn í sjávarútvegsfyrirtækinu Jökli á Raufarhöfn, en það er eitt mikilvægasta atvinnufyrirtæki í sveitarfélaginu. Kaupendur voru Útgerðarfélag Akureyringa og Burðarás. Söluverðið var um 580 milljónir. Á sveitarsjóði hvíldi um 300 milljóna króna lán sem hann greiddi upp með kaupverðinu.

Sveitarstjórn með fullar hendur fjár

Segja má að sveitarstjórnin hafi verið með fullar hendur fjár eftir söluna á Jökli. Ákveðið var að nota hluta söluverðsins til að fara út í talsverðar framkvæmdir í bæjarfélaginu. Endurbætur voru gerðar á húsnæði grunnskólans, farið var út í gatnagerðaframkvæmdir og endurbætur á sviði umhverfismála.

Ennfremur var tekin ákvörðun um að leggja fjármuni í atvinnuuppbyggingu. Hreppurinn lagði m.a. fram hlutafé í tvö tölvu- og fjarvinnslufyrirtæki á Raufarhöfn. Þetta voru Íslensk miðlun á Raufarhöfn og fyrirtækið Netver. Bæði þessi fyrirtæki urðu gjaldþrota og sveitarsjóður tapaði um 30 milljónum á þessari fjárfestingu.

Þeir peningar sem hreppurinn fékk eftir söluna á Jökli voru í upphafi settir í fjárvörslu hjá Íslenskum verðbréfum. Fráfarandi sveitarstjóri tók hins vegar einhliða ákvörðun um að segja upp þessum samningi. Umsjón með vörslu og ávöxtun þessara fjármuna var því í höndum stjórnanda bæjarfélagsins.

Keypti í deCODE á genginu 25

Ákvörðun var tekin um að fara út í nokkuð umfangsmikil hlutabréfakaup, meðal annars keypti hreppurinn hlutabréf í deCODE á genginu 25. Hreppurinn seldi síðar með hagnaði helming af þessum hlutabréfum, en hann á enn í dag hinn helminginn. Þau hlutabréf eru núna verðlítil því að gengið á bréfum í deCODE er komið niður í 2 sem þýðir að verðmæti þeirra er innan við 10% af því sem það var þegar þau voru keypt.

En hreppurinn fjárfesti í fleiri fyrirtækjum og má þar nefna Íslandssíma og OZ. Gengi á þessum bréfum hefur hrunið líkt og á bréfunum í deCODE. Þá eru ótaldar fjárfestingar í erlendum hlutabréfasjóðum. Í dag situr sveitarsjóður því uppi með alls kyns pappíra sem keyptir voru þegar mikil bjartsýni ríkti á verðbréfamarkaðinum, en þeir eru núna verðlitlir.

Hafþór Sigurðsson, oddviti Raufarhafnarhrepps, segir ekki ljóst hve tapið af þessum fjárfestingum í hlutabréfum og skuldabréfum er mikið en það nemi tugum milljóna króna.

Hafþór, sem sat áður í minnihluta sveitarstjórnar, óskaði eftir því við félagsmálaráðuneytið á sínum tíma, að það skæri úr um það hvort þessar fjárfestingar hreppsins í hlutabréfum væru löglegar. Það tók ráðuneytið næstum ár að svara bréfinu, en niðurstaða þess var efnislega á þá leið að þetta væri á gráu svæði. Það væri ekki að finna í lögum skýr ákvæði um að þetta væri bannað, en ekki heldur að þetta væri heimilt.

Sveitarsjóður rekinn á yfirdrætti

Fyrir um þremur árum voru sveitarstjórnarmenn í Raufarhafnarhreppi með um 220 milljónir króna milli handanna. Í dag er staða sveitarsjóðs þannig að við lá að hreppurinn gæti ekki greitt starfsmönnum sínum laun um síðustu mánaðamót.

Hafþór sagði að vandi sveitarfélagsins væri fyrst og fremst lausafjárvandi. Raufarhafnarhreppur skuldaði ekki mikið. Skuldir sveitarfélagsins á íbúa væru nálægt 200 þúsund krónum sem væri ekki mikið miðað við mörg önnur sveitarfélög.

Sveitarsjóður ætti hins vegar enga peninga í kassanum og hefði síðustu mánuði verið rekinn með botnlausum yfirdrætti. Rekstrarkostnaður síðustu þriggja ára hefði verið langt umfram tekjur.

Hann sagði að það væri ekkert annað fyrir sveitarstjórnina að gera en að skera niður í rekstri. Búið væri að segja upp öllum launasamningum við starfsmenn sveitarfélagsins, en þeir renna út um áramót. Hann sagði að framundan væru aðgerðir sem ættu eftir að koma við marga, en sveitarstjórn væri nauðugur einn kostur.

Þegar Hafþór er spurður hvort hreppurinn ætti einhverjar eignir sem hann gæti selt til að létta á stöðunni svarar hann: "Það er ekkert eftir til að selja. Það er allt farið. Eina sem er eftir eru nokkrir verðlausir pappírar."

Hafþór sagði að Raufarhafnarhreppur væri búinn að sækja um lán úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga til að koma lánum í skil, en hreppurinn er í dag að greiða mikla vanskilavexti. Raufarhafnarhreppur er nú með fjármál sín til sérstakrar skoðunar hjá félagsmálaráðuneytinu. Í dag er von á fulltrúa ráðuneytisins norður sem ætlar að fara yfir áætlanir nýrrar sveitarstjórnar. Ráðuneytið þarf að sannfærast um að sveitarstjórnin sé að gera rétta og trúverðuga hluti áður en umsókn um lán úr Jöfnunarsjóði er afgreidd.

Mikil fólksfækkun

Eins og að framan er rakið hafa verið gerð mörg mistök við stjórn sveitarfélagsins á síðustu árum. Þessi mistök eru hins vegar ekki eina skýringin á erfiðleikunum. Fólki hefur fækkað mikið á Raufarhöfn á síðustu árum. 1. desember 1998 bjuggu þar 407 íbúar. 1. desember sl. voru íbúarnir hins vegar 296. Yfir 100 íbúar hafa flust á brott á aðeins þremur ár um. Þetta kemur að sjálfsögðu niður á tekjum sveitarfélagsins.

G-listinn var með meirihluta í sveitarstjórn Raufarhafnar frá 1994-2002. Sveitarstjóraskipti urðu hjá hreppnum 1999 um það leyti sem salan á Jökli fór fram. Ný sveitarstjórn tók við völdum á Raufarhöfn eftir sveitarstjórnarkosningarnar í vor og réð hún nýjan sveitarstjóra. Raunar var ekki kosið á Raufarhöfn því að listi, sem Hafþór veitti forystu, var sjálfkjörinn.