Verkfræðin í listinni - listin í verkfræðinni

Í SEPTEMBER síðastliðnum hélt dansflokkur Merce Cunningham, eins þekktasta danshöfundar Bandaríkjanna, sýningu í Borgarleikhúsinu. Sjónvarpið sýndi um svipað leyti heimildarmynd um starf hans en Cunningham hefur verið einn braut-ryðjenda í að rannsaka og nýta í listgrein sinni undur tæknibyltingar tuttugustu aldar svo sem kvikmyndir, myndbönd, og tölvur. Einkum og sér í lagi er áhugaverð vinna hans með hreyfingar dansarans í samstarfi við tölvugúrúa. Því er hann hér nefndur að hann er gott dæmi um hvernig listir og tækni hafa runnið saman á undanförnum áratugum. Tæknin hefur ekki aðeins gert listina sínálæga með aðstoð hljóðvarps, sjónvarps og tölva - og stuðlað að fjöldaframleiðslu hennar, heldur eru þessi tæki í æ ríkari mæli farin að hafa gagnvirk áhrif á listsköpunina

og smátt og smátt tekin að breyta skilningi okkar og afstöðu til "æðri" lista og stöðu "listamannsins" í samtímanum.

Listin hefur að sjálfsögðu ætíð verið háð tækniheiminum og staðið í nánu sambandi við hann. Dæmi um það eru: Pensillinn og liturinn, fiðlan og boginn, pappírinn og textinn sem eru hluti listaverksins og útfærslu þess.

En í samtímalistsköpun þar sem tæknin hefur skapað ný heillandi tækifæri skarast svið listamanna og tæknimenntaðra manna sem aldrei fyrr. Til dæmis er hægt að tala um tæknilist og listiðnað þar sem tæknilegu þættirnir eru í aðalhlutverki. Dæmi um tæknilist eru hólógrafískar myndir, raftónlist, vélrænar, vatnsafls- og rafrænar innsetningar. Hönnun og iðnhönnun vitna hins vegar um háþróaðan listiðnað sem hefur sameinað ólíka þætti listsköpunar og tækni.

Í þeim nýja heimi sem listamaðurinn hrærist í - þar sem sköpunin er háð efni, tækjum og vélum í stöðugri og örri þróun, er verkfræðingurinn/tæknimaðurinn tekinn að leika lykilhlutverk. Listamaðurinn er að sjálfsögðu neyddur til að tileinka sér hina nýju tækni og þekkingu - hann hefur ætíð verið fljótur til slíks á undangengnum öldum - en ætla má þó að það geri hann aðeins að vissu marki.

Verkfræðingurinn sem vissulega hefur þurft að þroska með sér næmt auga fyrir umhverfi og náttúru við lagningu vega, við brúargerð og hönnun orkumannvirkja svo dæmi séu tekin og áður hefur unnið með listamönnum svo sem á sviði hljóðhönnunar rýma, ljósatækni og ýmsum sviðum byggingarlistar, axlar þar nýja ábyrgð. Ábyrgð sem kallar meðal annars á aukna menntun á sviði lista.

Samstarf tæknimenntaða manna og listamanna og sem nú er hafið á öllum sviðum listaheimsins kallar einnig á þverfaglega umræðu um stöðu tækninnar gagnvart listinni, menningarlegt hlutverk þeirra beggja, siðfræði og framtíðarsýn.