ELÍN ÞÓRÐARDÓTTIR

Elskuleg tengdamóðir mín, Elín Þórðardóttir, er látin. Á innan við ári hafa þau hjónin, Elín og Hreggviður, kvatt, farsælli og langri ævi er lokið. Á kveðjustund er margt að þakka. Við kynntumst fyrir rúmum 20 árum þegar ég kom fyrst í heimsókn í Vallartún 2 í Keflavík með Guðmundi, syni þeirra. Elskulegt og hlýlegt viðmót einkenndi þeirra móttökur, þá eins og alltaf síðan.

Oft höfum við rætt um hversu gífurlegar breytingar þau upplifðu á langri ævi, líkt og aðrir af þeirra kynslóð. Bæði voru þau fædd árið 1914, í torfbæjum, í sveit þar sem lífsbaráttan var hörð. Aðlögunarhæfni mannsins er mikil, eins og við vitum, en þær framfarir og breytingar sem þeirra kynslóð sá á öllum sviðum, húsakosti og mataræði, menntun og heilbrigðisþjónustu, tækni og samgöngum, en líka í hefðum og gildum hafa verið svo miklar að það er umhugsunarvert hvernig ein manneskja tekst á við þær allar á sinni ævi. Þau Elín og Hreggviður sýndu öllu í nútímanum mikinn áhuga, þau fylgdust alltaf vel með umræðum í þjóðfélaginu, fréttatímarnir voru fastir punktar tilverunnar og þau mynduðu sér skoðanir á öllum málum með opnum huga, víðsýni og jákvæði. Þótt þeim fyndist margt hjá okkur nútímafólkinu ganga heldur hratt fyrir sig og hefðu stundum áhyggjur af annríki okkar í lífi og starfi þá stóð alltaf upp úr umhyggja og kærleikur til okkar allra. Þau fylgdust vel með því sem við í fjölskyldunni vorum að gera, ekki síst sýndu þau unglingunum skilning og áhuga og unnu þess vegna traust þeirra og trúnað.

Þau fluttu til Reykjavíkur þegar sjötugsaldri var náð, til að geta verið nær fjölskyldunni, fylgst með ungviðinu og notið þess sem höfuðborgin hafði upp á að bjóða. Margir upplifa mikið tómarúm við starfslok, ekki síst þeir sem hafa alltaf unnið langan vinnudag við erfiðisvinnu og ekki eiga sér áhugamál utan vinnu. En Elín og Hreggviður komu sér upp nýju lífsmynstri þegar til Reykjavíkur var komið og það hefur verið lærdómsríkt að fylgjast með hvernig þau gátu notið efri áranna, í sjálfstæði og með reisn allt fram á síðasta dag. Þau stunduðu sundlaugarnar daglega, fóru í gönguferðir og borðuðu hollan mat. Þannig hugsuðu þau vel um heilsu sína, og þótt líkaminn væri orðinn slitinn af erfiðisvinnu gátu þau búið í eigin húsnæði með nær enga aðstoð alla sína tíð.

Þau veittu okkur ómetanlega aðstoð við að passa litlu börnin, barnabörn og barnabarnabörn, alveg fram á þennan dag. Það var ekkert mál að passa kríli, innan við eins árs ef því var að skipta, þótt þau væru um og yfir áttrætt. Þannig kynntust börnin afa og ömmu og áttu þar gott athvarf. Það var hægt að fara í sund með afa og ömmu, leigja spólu, læra kapal, læra að sauma á saumavél, lesa, spjalla og hvíla sig, hvenær sem var og líka að heyra sögur af því þegar þau voru ung og hvernig hlutirnir gengu fyrir sig í gamla daga.

Þau ferðuðust til útlanda, til Evrópu, sólarlanda, heimsóttu fjölskyldumeðlimi sem voru búsettir erlendis, og við eigum ljúfar minningar um heimsókn þeirra til okkar í Skotlandi. Þá sýndu þau gömlu sitt sjálfstæði þegar við vorum í vinnu, þau örkuðu í bæinn, tóku strætó, fóru á kaffihús og sóttu barnið í leikskólann, ekkert mál þótt þau kynnu enga ensku og hefðu aldrei í borgina komið áður, þá hálfáttræð. Þegar Elín veiktist í haust var hennar fyrsta og eina hugsun að standa við áform sín um að fara í skírnarveislu nöfnu sinnar, yngsta barnabarnabarnsins, til Danmerkur, og við það stóð hún.

Elín saumakona hélt náttúrlega áfram að sauma þótt hún væri hætt að vinna. Hún fylgdist með tískunni, skoðaði ný efni og snið og saumaði svo á börnin frá fæðingu til fermingar. Síðasta meistarastykkið var fermingarkjóll dóttur minnar sem hún hannaði sjálf fyrir tæpum tveimur árum og mikið vorum við allar stoltar, amma og mæðgurnar þegar Valborg fermdist í flottasta kjólnum.

Elín og Hreggviður voru bæði af fátæku alþýðufólki komin og þau sýndu okkur öllum gott fordæmi með nægjusemi sinni og skynsemi í daglegu lífi, að fara vel með, skulda engum neitt, en kunna líka að gera sér glaðan dag. Þau voru rausnarleg við okkur í fjölskyldunni og gátu líka veitt sér það sem þau óskuðu. Betri elli er varla hægt að hugsa sér og fyrir það má vera þakklátur.

Elín tók veikindum sínum af miklu æðruleysi, gekk frá sínum málum þegar ljóst var að hverju stefndi, alltaf svo hrein og bein þótt ekki gæfist hún auðveldlega upp. Hún trúði því að "sá gamli" biði eftir henni hinum megin, óþreyjufullur að venju. Hún hélt sinni reisn fram í andlátið og þannig munum við minnast hennar.

Ég kveð kæra tengdamóður með sorg í hjarta, en fyrst og fremst virðingu og þakklæti fyrir allt og allt.

Elsku amma mín, það er skrýtið að þú sért ekki lengur í þessum heimi. Alla mína ævi hefur það verið fastur punktur í tilveru minni að geta leitað til þín og afa með hvað sem er því ég hef ekki enn rekist á það vandamál eða þær breytingar sem þú hefur ekki kunnað að taka með fullkomnum skilningi og opnum huga. Þegar ég var lítill drengur fannst mér alltaf svo gott að koma og kúra á milli ykkar afa og síðan þegar ég var orðinn of stór til þess að fylla bólið ykkar alla nóttina þá hlakkaði ég alltaf til á morgnana þegar afi flautaði því að þá mátti ég koma upp í til ykkar. Það er erfitt að minnast þín, amma mín, án þess að hugsa líka til hans afa því aldrei hef ég augum litið ástfangnara par en ykkur, sem eruð nú sameinuð á ný og getið því haldið upp á fimmtíu ára brúðkaupsafmælið ykkar á góðum stað. Ég hef aldrei verið neitt sérstaklega hlýðinn en í kringum þig þá var það manni einhvern veginn eðlislægt að hlýða því að það sem einkenndi þig var að það sem þú sagðir það stóð. Stundum var maður með frekju og læti og byrjaði að væla en þá sagðir þú manni hlýlega að það væri bara hollt að gráta en hins vegar væri það manni ekki eins hollt að fá að vaða uppi með frekju og yfirgangi. Þessi sýn þín á lífið einkenndi þig fram á síðustu daga þína hér þar sem þú lást fárveik frammi fyrir dauðanum og þegar ég spurði þig um líðan þína þá svaraðirðu mér alveg eins og þú gerðir þegar ég var lítill með þeim orðum að það þýddi nú ekkert að væla yfir því sem lífið færði manni því að kveinstafir hefðu nú aldrei breytt neinu hingað til svo að um munaði. Þú sagðir mér líka oftar en ekki söguna af því þegar þú reyndir einu sinni sem smástelpa að fara í fýlu en með litlum árangri. Þú áttir mörg systkini og þér fannst einn daginn eins og þú hefðir verið beitt einhverju misrétti, eins og kemur reglulega fyrir hjá systkinum. Þau gáfu þér þá fúslega algjört frelsi til þess að vera svolítið í fýlu en báðu þig hins vegar um að koma bara aftur og tala við þau þegar þér væri runnin reiðin. Þarna varstu kannski sex ára en náðir þó að átta þig á því hvað það getur verið leiðigjarnt að vera í fýlu, sérstaklega ef undirtektirnar eru dræmar, þannig að þú ákvaðst þarna að svoleiðis lagað hreinlega bara borgaði sig ekki.

Sögur af þessu tagi mun ég vonandi muna svo lengi sem ég lifi en hitt er þó erfiðara en það er að feta í þín spor og læra í reynd af þessum sögum. Í listinni að lifa hafið þið hjónin alltaf verið fremst í mínum augum og ef ég ætla að komast einn daginn með tærnar þar sem þið höfðuð hælana þá þarf ég heldur betur að láta tærnar standa fram úr skálmunum.

Ég get heldur ekki minnst þín, amma mín, án þess hugsa um bragðið af pönnukökunum þínum, sem á sér ekki bara stað í bragðlaukum mínum heldur líka í hjartanu mínu enda varstu búin að vinna með uppskriftina í meira en sjötíu ár og það var mjög gaman að heyra þig segja frá því þegar þú varst að byrja að baka pönnsurnar þínar sem lítil stelpa í flóanum handa stórum hópi af fólki, sem eflaust kunni jafnvel að meta þær eins og við barnabörnin kunnum seinna.

Það væri hægt að minnast þín hér í heilli bók en sú bók stendur skýrt skrifuð í höfðinu á mér því það eru fáir sem hafa talað til mín eins skýrt og þú gerðir alltaf. Elsku amma mín, ég þakka þér fyrir allt sem þú hefur gefið mér og ég bið að heilsa honum afa. Megi guð þinn geyma þig að eilífu.

Djúp virðing og þakklæti fyllir huga minn þegar ég hugsa til mágkonu minnar, Elínar Þórðardóttur, sem nú hefur lokið hérvist sinni, nær 90 ára.

Hún var að leiðarlokum þrotin að líkamsafli en andinn óbugaður. Síðast þegar ég kom að sjúkrabeði hennar var mjög af henni dregið. Ég hélt um hönd hennar og fann betur en nokkru sinni að við vorum tengdar sterkum vináttuböndum.

Það má segja að skammt sé stórra högga á milli hjá fjölskyldunni frá Vallartúni 2 í Keflavík en þar áttu Elín og Hreggviður bróðir minn heima meirihluta hjúskapar síns og þar ólust börnin þeirra upp að mestu leyti. Nú eru þau bæði fallin frá og varð það með stuttu millibili því Hreggviður dó í júní sl. Þau nutu gleðiríkra samvista í góðu og gjöfulu hjónabandi og eignuðust soninn Guðmund Óla en fyrir átti Elín tvö börn, Bergdísi og Sævar. Börnin urðu myndarfólk og reyndust Ellu og Hreggviði afar vel.

Yfir þeim hjónum var reisn og glæsileiki. Af hlýju viðmóti sínu og björtu brosi miðluðu þau öðrum í ríkum mæli.

Elín var traustvekjandi kona og umhyggjusöm og nærgætin við náunga sinn. Auk þess var hún nösk á að koma auga á spaugilegu hliðarnar á hlutunum. Hún var afar vel verki farin og alla tíð einstök handavinnukona og lék allt í höndunum á henni. Hún vann í áraraðir við saumaskap og var mikils metin fyrir þann starfa. Hún var snyrtileg og smekkleg og mjög sýnt um að prýða allt í kringum sig.

Minningarnar hrannast upp og verða ljóslifandi fyrir hugskotssjónum mínum.

Yndislegar samverustundir á heimili þeirra og okkar. Oft var glatt á hjalla. Börnin mín eiga skemmtilegar minningar frá þessum liðna tíma, t.d. um dagsferðir út í náttúruna, eins og þegar farið var í berjamó út í Leiru, líka af spilamennskunni og fleira mætti telja.

Þegar við fjölskyldan fluttumst til Reykjavíkur söknuðum við m.a. félagsskapar fjölskyldunnar í Vallartúni, laugardagsmorgnanna þegar Hreggviður bróðir kom og heilsaði upp á okkur á heimleið af bryggjunni því það var venja hans eftir að hann hætti til sjós að fara á laugardagsmorgnum niður að höfn til að fylgjast með sjósókn og aflabrögðum.

Yndislega stund átti ég með Elínu í Keflavík fyrir jólin hjá vinafólki hennar og jafnframt tengdafólki mínu og skömmu á eftir hélt hún okkur vinkonum sínum boð heima hjá sér í Sæviðarsundi 35 og var sú stund ógleymanleg.

Að ferðalokum vil ég þakka Elínu mágkonu minni fyrir samfylgdina á lífsleiðinni. Megi blessun Guðs umvefja hana og vernda í nýjum heimkynnum.

Ég sendi börnum mágkonu minnar og fjölskyldum þeirra innilegar samúðarkveðjur og kveð Elínu mína með eftirfarandi orðum skáldsins: