Vonin um skjótfenginn gróða

T jaldvagn í fullum skrúða tekur á móti safngestum, sem leggja leið sína í vestursal Listasafnsins á Akureyri um þessar mundir, en andspænis vagninum má sjá myndband af framkvæmdum á virkjunarsvæði Kárahnjúka þar sem hvín og syngur í dísilvélum, stálhjólum og viðvörunarbjöllum, sem eiga kannski að segja manni að mun meiri hætta sé á ferð en aðeins farartæki að bakka. Með þessum hætti mætti lýsa innsetningu Önnu Líndal sem nefnist Halló Akureyri! og verður til sýnis í Listasafninu á Akureyri fram til 9. maí nk.

Að sögn Önnu lagði hún leið sína á framkvæmdasvæðið við Kárahnjúka sl. sumar í þeim tilgangi að taka m.a. upp myndir af framkvæmdunum og í kjölfarið vann hún verkið Í bakgarðinum sem sýnt var í Listasafni Reykjavíkur sl. haust. "Þar notaði ég sama myndefni og í innsetningunni núna sem skjáhvílu á kjöltutölvu," segir Anna og tekur fram að hún ætli sér að vinna meira með myndefni úr þessari ferð í næstu verkum sínum.

"Fyrir mér felst heilmikil áskorun í því að takast á við beinharðan raunveruleikann á forsendum myndlistar. Þannig felst viðfangsefnið í því að líta handan yfirborðsins, handan veruleika sem teflt er fram og freista þess að sjá samfélagið eins og það er í raun og veru. Myndlistin hefur sinn eigin tjáningarmáta og aðrar nálgunarleiðir og á þann hátt fáum við nýtt sjónarhorn á hlutina."

Viðbragð við ytra áreiti oftast kveikjan að verkum mínum

Spurð hvers vegna virkjunarframkvæmdir við Kárahnjúka séu henni svona hugleiknar svarar Anna því til að framkvæmdirnar séu í sínum huga einfaldlega eitt stærsta pólitíska málefni okkar tíma. "Í gegnum tíðina hefur uppsprettan að verkum mínum oftast verið viðbragð við ytra áreiti og í dag er t.d. ekki hægt að opna blað án þess að lesa þar greinar um löngun stjórnvalda til þess að hafa forystu í álframleiðslu heimsins. Á sama tíma verður maður var við mikla valdabaráttu og valdníðslu í tengslum við þessar framkvæmdir. Ef ég á að setja þetta í samhengi við eitthvað dettur mér einna helst samlíking við stríðsrekstur í hug, því þarna eru á ferð sömu lögmálin. Það eru þessar stóru valdamiklu blokkir sem verða alltaf að hafa stríð einhvers staðar í heiminum til að geta drifið apparatið áfram. Líkt og með stríðsreksturinn þá þarf að knýja þessar vélar áfram og það eru mjög margir sem græða á þessu í einhvern smá tíma, en samt held ég að allir geri sér grein fyrir því að þegar dæmið verður á endanum gert upp þá tapa allir í raun á Kárahnjúkavirkjun. Og það sem meira er, ég held að stjórnmálamennirnir, sem hafa verið að berjast hvað mest fyrir þessum framkvæmdum, geri sér þetta líka fullljóst."

Aðspurð segist Anna með verki sínu Halló Akureyri! vera að skoða hvernig framkvæmdirnar við Kárahnjúkjavirkjun endurspegli langanir og þrár Íslendinga. Beðin að útskýra þetta nánar bendir Anna á hversu áberandi löngunin í skjótfenginn gróða sé í allri umræðunni. "Ráðamenn telja fólki trú um að við verðum að fara í þessar framkvæmdir til þess að detta ekki ofan í sömu fátækt og á árum áður og almenningur lætur þetta viðgangast vegna þess að það er hrætt við bakslag í efnahagslífinu. Það er hrætt um að geta ekki tekið þátt í neyslusamfélaginu ef ekki er farið út í þessar framkvæmdir og þess vegna lætur það eftir sér að hugsa ekki lengra fram í tímann."

Framkvæmdirnar munu hafa dýpri og margslungnari áhrif

Anna bendir réttilega á að Íslendingar hafi um langa hríð virkjað landið. "Samt er margt öðruvísi núna við þessa framkvæmd. Bæði er að verið er að nota mun öflugri tæki þannig að það er hægt að framkvæma meira á mun skemmri tíma en áður. Síðan er lykilatriði að þarna er verið að fara inn á algjörlega nýtt landsvæði, því þetta er stærsta ósnortna viðátta Evrópu og við eigum hana ekkert ein. Með þessum framkvæmdum erum við að rjúfa svæði sem hefur á einhvern óljósan máta verið sá kjarni sem hefur byggt upp karakter þessarar þjóðar," segir Anna og bendir á að framkvæmdirnar muni að sínu mati þannig hafa mun dýpri og margslungnari áhrif en við gerum okkur grein fyrir.

"Mér finnst alltaf jafn ótrúlegt að heyra ráðamenn tala um þessa hreinu orku eins og þeim beri hreint og beint skylda til að nýta hana, samanber yfirlýsingu Friðriks Sophussonar, forstjóra Landsvirkjunar, á alþjóðlegri ál- og orkuráðstefnu sem fram fór fyrr í mánuðinum. Í umfjöllun Morgunblaðsins um ráðstefnuna var haft eftir Friðriki að í dag notum við 17% af áætluðu heildarraforkuafli í landinu og að miðað við áform um álver Alcoa í Reyðarfirði og stækkun Norðuráls yrði ársframleiðsla á áli hér á landi árið 2008 250% meiri en hún er í dag.

Ráðamenn láta það hljóma eins og þeir séu að vinna góðverk fyrir heiminn á sama tíma og þeir láta grafa burt þessa ósnortnu víðáttu, sem okkur ber í raun skylda til að varðveita fyrir komandi kynslóðir. Í nýlegum sjónvarpsþætti hlustaði ég á Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra tala um að okkur bæri skylda til að skila náttúrunni betri til næstu kynslóðar en við tókum við henni og ég skil einfaldlega ekki hvernig hann getur talið sér trú um að hann sé að því." Að mati Önnu eru viðhorf almennings til landsins samt að taka örum breytingum. "Einmitt þess vegna tel ég að ráðamönnum liggi svona mikið á að virkja Kárahnjúkasvæðið sem fyrst, því eftir örfáa áratugi mun almenningur ekki taka virkjunarframkvæmdir á borð við þessar í mál," segir Anna að lokum.