Þekking og kærleikur

Karl Sigurbjörnsson, biskup Íslands, sagði í ræðu sinni á prestastefnu þjóðkirkjunnar á þriðjudag að samkynhneigðir væru velkomnir í samfélag þjóðkirkjunnar. "Samkynhneigðir eru sem aðrir umluktir náð og fyrirgefningu Jesú Krists, og eiga á grundvelli skírnar sinnar og trúar sjálfsagðan sess í kristnu samfélagi um orð Guðs og borð. Við verðum að gefa því gaum að samkynhneigðir þurfa oft að líða þjáningar vegna andúðar og fordóma. Þeir þurfa því umhyggju og stuðning hins kristna samfélags til að endurheimta og varðveita jákvæða sjálfsmynd sem Guðs börn og hluti hans góðu sköpunar," sagði biskup.

Hann greindi jafnframt frá skipan starfshóps um málefni samkynhneigðra innan kirkjunnar, sem á að starfa í tengslum við endurskoðun fjölskyldustefnu hennar.

Hvort tveggja er þetta jákvætt og til marks um að biskup vill koma til móts við samkynhneigða, sem hafa gagnrýnt að innan kirkjunnar sé litið svo á að bæði tilfinningar þeirra og samlíf sé syndsamlegt og þeim sé þannig í raun úthýst úr samfélagi hennar.

En biskup stígur ekki skrefið til fulls. "Hvað varðar kröfuna um hjónavígslu samkynhneigðra vil ég segja að ég hef látið prestum sem eftir hafa leitað í té form fyrir fyrirbæna- og blessunarathöfn yfir samvist samkynhneigðra," sagði hann í ræðu sinni. "Það er ekki opinbert ritúal, og ekki hjónavígsla, heldur á vettvangi sálgæslunnar og því getur hver og einn átt við samvisku sína að standa að slíkri athöfn eða ekki."

Þetta breytir í raun engu um afstöðu kirkjunnar til hjónabands samkynhneigðra. Það að hvorki skuli vera um opinbert ritúal að ræða, né prestar almennt skyldugir að blessa samband samkynhneigðra para, þýðir að kirkjan heldur þessum hópi enn armslengd frá sér.

Í samtali við blaðamann Morgunblaðsins í miðvikudagsblaðinu sagði biskup að í skilningi kirkjunnar um aldir og árþúsundir væri hjónabandið sáttmáli karls og konu og ekkert annað. Djúpstæður ágreiningur væri innan kirkjunnar, sem stæði fyrst og fremst um það hvort hægt væri að leggja samvist samkynhneigðra að jöfnu við hjónaband karls og konu. Aðspurður hvort slíkt væri hægt, svaraði biskup: "Nei, ég sé það ekki fyrir mér. Allavega ekki í fyrirsjáanlegri framtíð. Við erum með mörg þúsund ára gamla samfélagsskipan og mannskilning sem erfitt er að horfa framhjá."

Kirkjan stendur á árþúsunda gömlu bjargi. En skoðanir hennar á umhverfi sínu eru langt frá því að vera óumbreytanlegar. Stundum breytast þær vegna nýrrar þekkingar - fáir kirkjunnar menn halda því orðið fram að jörðin sé miðja alheimsins eða að sköpunarsagan sé annað en góð dæmisaga um fyrirbæri, sem enginn skilur enn til fulls. Aðrar breytingar á viðhorfum kirkjunnar hafa orðið í takt við almenna viðhorfsbreytingu, sem er vel samrýmanleg kjarna kristins boðskapar, um náungakærleik, manngildi og mikilvægi einstaklingsins. Þá hefur fastheldni við einstaka ritningarstaði, sem hið gamla viðhorf byggðist á, ekki staðið í vegi.

Í tvö þúsund ára gömlum skrifum Páls postula er til dæmis að finna réttlætingu á þrælahaldi og hvatningu til kvenna að vera eiginmönnum sínum undirgefnar. Þar lýsir Páll líka andstyggð sinni á samkynhneigð, eins og þeir vitna gjarnan til sem telja hana syndsamlega. En hefur ekki bæði þekking manna og viðhorf í þessum efnum breytzt frá dögum Páls postula - og að hluta til skoðanir kirkjunnar?

Kirkjan hefur þannig öldum saman barizt gegn þrælahaldi undir merki kærleikans. Á síðari árum hefur hún sömuleiðis viljað stuðla að jafnrétti kynjanna og á prestastefnu minnti Karl Sigurbjörnsson á átak kirkjunnar í ofbeldi gegn konum, enda vitum við nú að slíkt ofbeldi er alvarlegt vandamál, þótt það hafi lengi verið falið. Eru ekki sömu forsendur til að endurmeta afstöðu kirkjunnar til samkynhneigðar, nú þegar þekking og umræður um málið eru miklu meiri en áður og fæstir trúa bábiljum á borð við að samkynhneigð sé áunnin eða meðvitað val fólks, að hægt sé að "lækna" fólk af henni og þar fram eftir götunum?

Eins og Morgunblaðið hefur áður bent á, snýst spurningin, sem kristnir menn standa frammi fyrir hvað varðar afstöðuna til samkynhneigðra, um það hvort halda beri fast við nokkra ritningarstaði, þar sem samkynhneigð er fordæmd sem synd eða hvort þeir eigi að gangast undir þá frumskyldu sína að sýna náunga sínum skilyrðislausan kærleika.

Og svarið er auðvitað að finna hjá Páli postula sjálfum: "Og þótt ég hefði spádómsgáfu og vissi alla leyndardóma og ætti alla þekking, og þótt ég hefði svo takmarkalausa trú, að færa mætti fjöll úr stað, en hefði ekki kærleika, væri ég ekki neitt [...] Kærleikurinn fellur aldrei úr gildi. En spádómsgáfur, þær munu líða undir lok, og tungur, þær munu þagna, og þekking, hún mun líða undir lok. Því að þekking vor er í molum og spádómur vor er í molum."

Kirkjan hefur skipt um skoðun á svo mörgu, í vísindum jafnt sem samfélagsmálum, að það dugar einfaldlega ekki að vísa til "þúsund ára gamallar samfélagsskipunar og mannskilnings" í þessu efni. Kirkjan á vissulega ekki að skipta um skoðun á öllu milli himins og jarðar, hún á ekki að fljóta með tímans straumi. Hún á að vera íhaldssöm í ýmsum efnum. En í þessu efni á hún að skipta um skoðun. Hvers vegna? Vegna nýrrar þekkingar og undanhalds gamalla fordóma. Vegna þess að það mun styrkja fjölskylduna að samkynhneigð pör geti sótt blessun og vígslu sambands síns til kirkjunnar. Vegna þess að það mun efla kirkjuna og færa stóran hóp fólks nær henni en áður. Vegna þess að það er í þágu kærleikans.