Safnar forða til vetrarins

Elínborg bauð blaðamanni í morgunmat og að sjálfsögðu bar hún …
Elínborg bauð blaðamanni í morgunmat og að sjálfsögðu bar hún fram hafragraut með bláberjum og sterkt og gott kaffi. mbl.is/Ásdís

Dóm­kirkjuprest­ur­inn El­ín­borg Sturlu­dótt­ir fer á hverju hausti út í nátt­úr­una að safna í kist­una fyr­ir vet­ur­inn. Hún veit fátt betra en að tína upp í sig safa­rík aðal­blá­ber í grænni lautu.

El­ín­borg held­ur í gaml­ar hefðir for­mæðranna þegar hún geng­ur til fjalla á haust­in og safn­ar fyr­ir vet­ur­inn. Ber, svepp­ir og jurtir ýmis kon­ar enda svo út á skyrið, í sós­una, á lamba­læri, í te eða í heilsuþeyt­ing­inn.

„Ég hef tínt ber al­veg síðan ég var barn. Ég fór með for­eldr­um mín­um í berja­mó og mamma keppt­ist við og frysti og sultaði, enda var það hluti af því að kom­ast af þegar það var óðaverðbólga í land­inu og þau að byggja. Við feng­um iðulega fros­in blá­ber með rjóma og sykri á sunnu­dög­um,“ seg­ir El­ín­borg.

„Svo er fátt betra en að liggja í guðsgrænni nátt­úr­unni og tína ber­in beint upp í sig.“

At­vinnumaður í berjatínslu

„Ég man þegar ég var ung­ling­ur og vann á spít­al­an­um í Hólm­in­um, var ég send á veg­um St. Fransicus­systr­anna til að fara út að tína ber sem voru svo fryst fyr­ir sjúkra­húsið. Þannig að ég var eig­in­lega at­vinnumaður í berjatínslu,“ seg­ir El­ín­borg og hlær dátt.

„Þegar ég fór sjálf að halda heim­ili hélt ég áfram að tína ber með minni fjöl­skyldu. Þetta er svo gam­an og mik­il nátt­úru­upp­lif­un,“ seg­ir hún þegar hún er spurð hvað tínsl­an gefi sér.

„Maður kemst í snert­ingu við nátt­úr­una og að fara í berja­mó sam­ein­ar úti­vist, hreyf­ingu og slök­un og veit­ir mikla ánægju. Ég er ekki frá því að það sé frumafl að fara í berja­mó því maður teng­ist þeirri til­finn­ingu að safna forða til vetr­ar­ins og tryggja af­komu fjöl­skyld­unn­ar. Þetta er mik­il jarðteng­ing og maður þekk­ir sína upp­á­halds staði; hvar bestu ber­in eru að finna.“

Rifsberjahlaupið og bláberjasultan njóta vinsælda á heimilinu.
Rifs­berja­hlaupið og blá­berja­sult­an njóta vin­sælda á heim­il­inu. mbl.is/Á​sdís

Berja­áhug­inn frá mömmu

„Svo er svo dá­sam­legt að bera þetta á borð fyr­ir fólkið sitt og ber­in eru mein­holl. Ég bý til hrásaft úr kræki­berj­um og fæ mér staup á morgn­ana. Blá­ber­in frysti ég og nota út á hafra­graut­in á morgn­ana og nota út í „búst“ líka,“ seg­ir El­ín­borg sem fer á hverju hausti í berja­mó.

„Ég fer aðallega í Borg­ar­fjörðinn eða á Snæ­fellsnesið þar sem ég fer í berja­mó með móður minni, Hall­gerði Gunn­ars­dótt­ur, en hún er ábyggi­lega ein mesta berja­kona lands­ins. Hún myndi nán­ast hætta lífi sínu ef besta berja­sprett­an væri í brattri hlíð. Hún fer með nesti og nýja skó og ligg­ur úti heilu og hálfu dag­ana og gleym­ir sér inn­an um lyngið,“ seg­ir El­ín­borg og ljóst er að hún fékk áhug­ann með móður­mjólk­inni.

Rifsberjahlaup.
Rifs­berja­hlaup. mbl.is/Á​sdís

Svepp­ir og fjalla­grös

Á hverju hausti fyll­ir El­ín­borg fryst­inn af fleiri kíló­um af kræki­berj­um og blá­berj­um en læt­ur sér það ekki nægja, því í garðinum vaxa sól­ber og rifs­ber, en auk þess rækt­ar hún þar rabarbara. „Sól­ber­in eru svo­lítið súr en það er al­veg hægt að nota þau,“ seg­ir El­ín­borg og læt­ur ekki staðar numið við ber­in, því hún fer líka í sveppa­mó.

„Ég er aðallega að tína lerk­i­sveppi, furu­sveppi og kúalubba sem ég síðan þurrka og á all­an vet­ur­inn í sós­ur með lamba­lær­inu eða á pítsuna. Ég er ekki í töfra­svepp­un­um,“ seg­ir El­ín­borg og hlær.

„Ég er mjög var­kár í sveppatínsl­unni, enda geta sum­ir verið vara­sam­ir. Ég tíni líka blóðberg, fjalla­grös og villi­jurt­ur og er með myntu í garðinum. Það er nóg að gera á haust­in þegar upp­sker­an er mik­il,“ seg­ir El­ín­borg og gef­ur les­end­um góðar upp­skrift­ir þar sem gjaf­ir nátt­úr­unn­ar eru nýtt­ar til fulln­ustu. Hún byrj­ar hér á Rifs­berja­hlaupi og blá­berja­sultu sem njóta mik­illa vin­sælda á henn­ar heim­ili.

Bláberjasulta.
Blá­berja­sulta. mbl.is/Á​sdís

Safnar forða til vetrarins

Vista Prenta

Rifs­berja­hlaup

  • 1 kg rifs­ber
  • 1 vanillu­stöng
  • pektín ef þarf
  • 700-1000 g syk­ur
  • vatn

Aðferð:

  1. Takið eitt kíló af hrein­um rifs­berj­um úr garðinum, með stilk­um og lauf­um.
  2. Sjóðið í ½ bolla af vatni í 10-15 mín­út­ur.
  3. Þá má kremja þau með kört­öflustapp­ara og hella í fínt sigti eða láta saf­ann leka í gegn­um gaml­an og hrein­an bleyju­klút í nokkr­ar klukku­stund­ir.
  4. Þá er saf­inn sett­ur aft­ur í pott og 700 g – 1 kg af sykri blandað sam­an við (eft­ir því hve sætt hlaupið á að vera. Í gamla daga var alltaf 1 kg af berj­um á móti 1 kg af sykri en það er mjög sætt!).
  5. Gott er að setja eina vanillu­stöng sam­an við sult­una eða bour­bon-vanillu á hnífsoddi.
  6. Ef ber­in eru orðin mjög rauð má blanda pektíni sam­an við syk­ur­inn svo það sé tryggt að rifsið hlaupi. Syk­ur­inn og saft­in er lát­in sjóða í 20 mín­út­ur.
  7. Þá er heit­um vökv­an­um hellt á hrein­ar sultukrukk­ur.
  8. Dýrðlegt ofan á ristað brauð, osta og kex eða út í jólasós­una.

Blá­berja­sulta

  • 1 kg ís­lensk (aðal)blá­ber
  • 700-800 g syk­ur
  • ⅓ dl vatn
  • 1 msk syk­ur
  • 2 tsk pektín

Aðferð:

  1. Allt soðið sam­an í um það bil 10 mín­út­ur við væg­an hita og sett beint á hrein­ar krukk­ur og lokað vel.
Þessi grein birt­ist
í Morg­un­blaðinu
Áskrif­end­ur:
Þessi grein birt­ist
í Morg­un­blaðinu
Áskrif­end­ur:
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert