Virkar grunnskólinn fyrir alla?

Eru skólar strákavænir? Strákar þurfa oft verknámsmiðaðra nám en stelpur og því rekast margir þeirra illa innan grunnskólans eins og hann er byggður upp. Strákar (einnig stelpur, en færri) þurfa nám sem byggist á því að gera eða skapa, „learning by doing“. Drengir (oftast) sem rekast illa í skóla, hafa jafnvel verið greindir með ofvirkni með athyglisbresti eða aðrar greiningar s.s. með lestrarerfiðleika snemma á grunnskólaaldri, missa oft fótanna í náminu og jafnhliða versnandi námsárangri fer hegðun þeirra oft einnig versnandi. Ég hef sérstaklega skoðað þessi mál og komist að þeirri niðurstöðu að til þess að koma til móts við þennan hóp þyrfti að stórefla verklega kennslu í grunnskólanum. Ef nemanda líður illa og finnur sig ekki í náminu er engin von til þess að námsárangur hans verði betri. Það er mjög dýrt að halda úti verknámi og því hef ég verið að velta fyrir mér frekari kostum. Ég vildi sjá grunnskólanum skipt í bóknám og verknám þegar í 9. til 10. bekk, en það myndi sjálfsagt reynast of dýr biti fyrir sveitarfélögin að halda slíkri deild úti fyrir fremur litla hópa.

Sveitarfélög t.d. á Suðurnesjum, í samstarfi við ríkisvaldið/FS, ættu að sameinast um verknámsskóla á grunn- og framhaldsskólastigi sem hafi þessa tvo árganga, 9. og 10. bekk, innanborðs auk aldurshópsins 16-18 ára.

Við erum með nemendur í öllum grunnskólum sem eru búnir að missa áhuga á námi, vilja ekki mæta í skóla, vilja fá að hætta, sem er ekki hægt samkvæmt lögum. Þetta eru oftast drengir sem trufla kennslu þar sem þeir þróa oft með sér áhættuhegðun og mótþróa vegna þess að skólinn hentar þeim ekki, mætir þeim ekki þar sem þeir eru staddir, en ekki síður stelpur sem hafa sýnt skólaforðun þar sem þær þyrftu sérhæfðari úrræði. Þegar nemendur ljúka við grunnskóla og reyna við framhaldsskólann þá eru þeir á gráu svæði, ekkert úrræði þar sem hentar þeim og þeir hætta. Margir þessara drengja og stúlkna eru með greiningar um ADHD, athyglisbrest og/eða ýmsa lestrarörðugleika, passa ekki á starfsbraut en eru of illa settir námslega til að passa inn á almennar brautir eða stúdentsbrautir, hafa jafnvel ekki á valdi sínu námsefni unglingastigsins í grunnskóla. Þessir nemendur þurfa meiri námsstuðning en framhaldsskólar eru færir um að veita, hafa hvorki sérhæfðan mannafla né fjármagn til þess.

Aftur að verknámsskólanum. Þessi skóli væri sameiginlegt þróunarverkefni ríkis (FS) og sveitarfélaga, sem nýtti í grunninn hugmyndafræði fjölsmiðju en einnig ætti að fá samtök iðnaðarins, stéttarfélög og fyrirtæki á svæðinu til að koma að kostun slíks skóla enda þeirra hagur einnig að stórefla verkmenntun í landinu. Skólinn yrði einnig að geta tekið á námsvanda nemenda, t.d. lestrarvanda, og vinna að því að öll hjálpargögn sem hægt er að nota í bóknámi, s.s. að hlusta á námsefnið og vinna verkefni í tölvu þar sem nemendur læra að nýta sér alls konar forrit sem hjálpa t.d. við skrift og þýðingar, séu í boði með öllu námsefni og aðlagaðar kennsluaðferðir séu notaðar, s.s. munnleg próf. Það væri nauðsynlegt að samþætta námsgreinarnar: Sá sem hefur áhuga á raftækjum eða bílum fengi verklega áfanga í þeim greinum en allar kjarnagreinar yrðu tengdar þeim verklegu þannig að sá sem vinnur með bíla fær stærðfræðina þannig að hún sé aðlöguð bílaáhuganum svo nemandinn læri aðferðir í stærðfræði með notkun í verklegri grein; „learning by doing“. Íslenska, enska og fleiri greinar væru einnig aðlagaðar áhugasviði viðkomandi, sem verða að sjá tilganginn. Fyrirtæki sem tækju þátt í verkefninu gætu þá e.t.v. notið einhverrar ívilnunar frá hendi sveitarfélaganna, sem gæti verið hvati fyrir þau að taka að sér einstaka þætti, s.s. verklegt nám innan síns fyrirtækis þannig að nemendur fengju bæði kennslu og þjálfun til verka.

Við búum við það að ungt fólk á svæðinu, sérstaklega drengir, flosnar upp úr framhaldsskóla af því að það hreinlega höndlar ekki bóklega námið og þrátt fyrir að framhaldsskólinn bjóði upp á verknám þá fylgja öllu námi bóklegar greinar sem þessir nemendur þurfa að ganga í gegnum á sama hátt og aðrir þó svo að upp á námsgetu þeirra skorti, t.d. lestrargetu. Þessi verknámsskóli gæti einnig boðið upp á verknám fyrir 16-18 ára sem þeir gætu svo lokið í almennum framhaldsskóla og væru þá hugsanlega búnir með allar bóklegar greinar, þyrftu aðeins einhver misseri í verklegu og sveinspróf væri tekið í framhaldsskólanum.

Ég hef rætt þessi mál við fagfólk í skólamálum, fyrst árið 2010, sem hefur sýnt þessu áhuga en hef ekki náð eyrum þeirra sem ráða og stjórna fjármagni í framhaldsnámi. Samband sveitarfélaga ætti að hafa forgöngu í málinu þar sem það er í raun sterkasta aflið til þess að halda utan um slíkt samstarf.

Áhyggjur menntamálaráðuneytis og nærsamfélagsins af brotthvarfi ungmenna frá námi kalla á nýja nálgun því margir framhaldsskólar eins og þeir eru í dag geta illa þjónað þessum hópi sem um ræðir.