Hafna umsókn um vítissóda í Hvalfirði

Utanríkisráðuneytið hefur hafnað umsókn Rastar sjávarútvegsseturs ehf. um leyfi til vísindarannsóknar í Hvalfirði sem felast átti í því að dæla þrjátíu tonnum af vítissóda í sjóinn í firðinum. Leysa átti vítissódann upp í vatni og átti að dæla 200 tonnum af blöndunni í sjóinn. Tilgangurinn var að kanna hvort aðgerðin gæti aukið upptöku sjávar á koldíoxíði úr andrúmslofti, án þess að til súrnunar sjávarins kæmi, sem og hvort þessi aðferð gæti dregið úr eða takmarkað súrnun sjávar.

Samþykki fyrir vísindalegum rannsóknum innan lögsögu Íslands er háð samþykki íslenskra stjórnvalda og fer utanríkisráðuneytið með slíkar leyfisveitingar skv. venju, að því er fram kemur í bréfi ráðuneytisins.

Til skilningsauka

Tilgangurinn með rannsókninni átti að vera að auka vísindalegan og tæknilegan skilning á aðferðinni sem felast átti í aukningu á basavirkni sjávar sem aðferð til að fjarlægja koldíoxíð úr andrúmsloftinu.

Í bréfi utanríkisráðuneytisins til Rastar sjávarútvegsseturs sem ráðuneytið afhenti Morgunblaðinu, en sent var fyrirtækinu í lok síðustu viku, segir að íslensk stjórnvöld hafi hvorki mótað sér stefnu né sett regluverk um þá tegund aðgerða sem fyrirhugað væri að rannsaka, þ.e. loftslagsverkfræðilegar aðgerðir til að draga úr koldíoxíði í andrúmsloftinu.

Enginn rammi liggur fyrir

„Liggur því ekki fyrir neinn rammi utan um slíkar aðgerðir né rannsóknir á þeim, þ.m.t. leyfisveitingar, matsþætti, eftirlit og staðsetningar,“ segir í bréfi ráðuneytisins.

Þar segir einnig að í umsögn Umhverfis- og orkustofnunar komi fram að á alþjóðavettvangi hafi verið bent á mikilvægi þess að varúðarstefnu sé gætt um loftslagsverkfræðilegar aðgerðir og hafi ríki verið hvött til að gæta fyllstu varúðar og heimila eingöngu lögmætar vísindalegar rannsóknir á áhrifum tiltekinna loftslagsaðgerða.

„Án skýrs lagaramma og stefnu stjórnvalda um loftslagsverkfræðilegar aðgerðir skortir fullnægjandi lagagrundvöll, þ.m.t. um eftirlitsheimildir, fyrir því að veita leyfi fyrir slíkum rannsóknum. Þá er erfitt að sætta ólík sjónarmið vegna framkvæmdar slíkra rannsókna án skýrs ramma um þær. Vilji ríkisstjórnarinnar stendur til þess að móta slíka stefnu og ramma, með það að markmiði að skýra betur heimilaðar aðferðir, eftirlit stjórnvalda og framkvæmd,“ segir í bréfi ráðuneytisins.

Segir þar enn fremur að með hliðsjón af því sé það niðurstaða ráðuneytisins að hafna beri að svo stöddu umsókn umsækjanda um leyfi til umbeðinnar rannsóknar.

Ólík sjónarmið

Þegar umsókn Rastar sjávarútvegsseturs um téða vísindarannsókn kom fram olli hún strax talsverðum viðbrögðum. Þannig voru ferðaþjónustuaðilar á svæðinu andvígir fyrirætlunum um dælingu vítissóda í sjóinn og þá ekki síður fyrirsvarsmenn veiðifélaga þeirra veiðiáa sem í fjörðinn falla. Þá var Kjósarhreppur og í þeim hópi. Einnig sendu Landssamband veiðifélaga og Sæljón, félag smábátaeigenda á Akranesi, frá sér neikvæðar umsagnir um áform Rastar og það gerði einnig Hvalur hf. sem áskildi sér rétt til skaðabóta og lögbanns ef til leyfisveitingar kæmi.

Hins vegar lagðist Hvalfjarðarsveit ekki gegn erindinu, en áréttaði þó við ráðuneytið að það skyldi taka ákvörðun í málinu að vel ígrunduðu máli.

Landhelgisgæslan gerði aftur á móti engar athugasemdir við umsóknina, aðrar en að setja fram kröfur og viðmið tengd siglingaöryggi. Minjavernd sendi og inn umsögn og lagðist ekki gegn erindi Rastar.

Við nokkuð annan tón kvað í umsögnum Umhverfis- og orkustofnunar og Hafrannsóknastofnunar sem umhverfis-, orku og loftslagsráðuneytið og matvælaráðuneytið tóku undir. Þar kom fram að vísindalegt gildi fyrirhugaðrar rannsóknar væri ótvírætt og myndi veita mikilvægar upplýsingar um möguleika á að draga úr styrk koltvísýrings í andrúmslofti með þeirri aðferð sem beita átti, án þess að líklegt væri að þeirra mati að sjávarumhverfi, vistkerfi og heilsa manna og dýra yrði fyrir neikvæðum áhrifum.

Þó tók Umhverfis- og orkustofnun fram að nauðsynlegt væri að ítarlegri mælingar- og vöktunaráætlun lægi fyrir áður en að síðari hluta rannsóknarinnar kæmi sem áformuð var nk. haust.

Fagnar niðurstöðunni

Haraldur Eiríksson, eigandi Hökla ehf. sem hefur veiðiréttinn í Laxá í Kjós á leigu, fagnar þessari niðurstöðu mjög og kveðst hafa haft áhyggjur af því í vetur að niðurstaða ráðuneytisins kynni að verða neikvæð í ljósi þess að hann hafi tekið eftir því að Röst hafi verið farin að reisa vinnubúðir á svæðinu. Hann segir einnig að Hafrannsóknastofnun hafi verið í samstarfi við Röst í verkefninu, þegið yfir 100 milljónir frá fyrirtækinu og að starfsfólk frá stofnuninni hafi flutt sig yfir til Rastar.