Óljóst hvað yfirstjórnin vissi

Gagnalekamálið svonefnda hefur lítið skýrst undanfarna daga, en þrátt fyrir að ýmis gögn hafi komið upp á yfirborðið eru fæst þeirra til þess fallin að varpa skýru ljósi á heildarmyndina eða skera úr um nákvæmlega hvernig málin voru vaxin.

Ljóst er þó að eitthvað gerðist hjá embætti sérstaks saksóknara í árdaga, þar sem gögn láku með einhverjum hætti frá embættinu.

Ekki er að fullu ljóst hver lak hverju, hvort þau gögn voru tekin ófrjálsri hendi eða látin af hendi með vitund og vilja stjórnenda hjá embættinu. Þar þarf ekki alltaf að vera um ásetningsbrot að ræða, því ekki er ómögulegt að þar hafi hirðuleysi, jafnvel mistök, einhverju ráðið.

Gögn af ýmsu tagi

Gögnin sem um ræðir eru af mörgu tagi. Mikið var alls kyns bókhaldsgögn, sem voru í eigu þrotabúa eða slitastjórna, og þau höfðu réttmætar ástæður til þess að geta komist í eða notfært sér á einhvern hátt. Annað eru viðkvæm gögn úr sakamálarannsóknum, sem ekki áttu að fara neitt annað.

En svo virðist í einhverjum tilvikum ræða um gögn, sem embættið átti ekki að hafa í sínum fórum. Annars vegar gögn, sem átti að eyða þar sem þau komu rannsóknum ekki við eða reyndust utan heimilda dómsúrskurða, en síðan bendir ýmislegt til að þar hafi einnig verið ýmis gögn, sem ekki var aflað með hefðbundum löggæsluaðferðum.

Þær sögusagnir hafa lengi gengið að yfirvöldum hafi áskotnast ýmis gögn, misvel fengin, en í því samhengi er oft bent á hakkara, sem á dögum eftirhrunsins fóru mikinn í nafni réttlætis.

Ákefð og réttlætiskennd

Það er raunar ekki úr vegi að nefna réttlætisriddara til sögunnar, því af lestri gagna frá þessum tíma, en einnig viðtala við ýmsar helstu sögupersónurnar, er ljóst að þeim var mörgum mikið niðri fyrir. Það var viðtekin skoðun að fjármálahrunið hlyti að vera tilteknum mönnum og misgerðum þeirra að kenna, svo mikið riði á að fletta ofan þeim myrkraverkum öllum.

Til þess var embætti sérstaks saksóknara stofnað, altalað var að þar yrði öðrum aðferðum beitt en tíðkast hefðu, embættið stækkaði hratt og víða leitað eftir hæfileikafólki til þess að fást við þessi mikilvægu verkefni.

Að sumu leyti virðist sem menn hafi hrifist af Elliott Ness og hans vösku sveit í The Untouchables og það glittir víða í þau sjónarmið að stundum þurfi að gera fleira en gott þykir. Það má meðal annars sjá af því hvað leitað var eftir mörgum hlerunarheimildum án þess að til þess stæðu góðar rannsóknarástæður eða uppfyllt lagaskilyrði, en kannski þó ekki síður hvað stöku dómarar voru reiðubúnir til þess að veita þær heimildir á hæpnum forsendum, jafnvel óskoðuðu máli.

Ómögulegt er að líta til gagnalekamálsins án þess að hafa þær kringumstæður allar í huga, en í ákefð eftirhrunsins virðist formfestan stundum hafa fengið að víkja.

Vitneskja stjórnenda

Jón Óttar Ólafsson hefur borið að hann og félagi hans í PPP, sem áður störfuðu hjá lögreglunni og sérstökum saksóknara (og félaginn átti raunar eftir að starfa fyrir lögregluna síðar), hafi vissulega haft margvísleg gögn með höndum, en að þeir hafi unnið með þau með fullri vitneskju og vilja stjórnenda hjá sérstökum saksóknara. Margt styður það, þótt ekki sé ómögulegt að þeir hafi verið grunlausir og hrekklausir.

Þar koma helst við sögu Ólafur Þ. Hauksson, nú héraðssaksóknari, Grímur Grímsson, nú þingmaður Viðreisnar, sem þá var næsti yfirmaður tvímenninganna, og Hólmsteinn Gauti Sigurðsson saksóknari, sem vann náið með þeim að rannsóknum.

Þeir hafa borið að PPP-tvímenningarnir hafi farið fram úr heimildum sínum, tekið gögn án sinnar vitneskju og deilt þeim með þrotabúum og slitastjórnum. Það kom fram í vitnisburði þeirra við rannsókn á kæru um þagnarskyldubrot tvímenninganna, sem ríkissaksóknari lét svo niður falla, en héraðssaksóknari situr fast við sinn keip.

Það er hins vegar margt sem bendir til þess að staðreyndir málsins séu a.m.k. flóknari en það. Líkt og lýst var í frétt hér á dögunum fengu fulltrúar þrotabús að valsa inn og út úr skjalageymslum embættisins óáreittir og án eftirlits, en óhugsandi er að það hafi gerst án þess að aðrir starfsmenn embættis sérstaks saksóknara yrðu þess áskynja eða stjórnendur hafi lagt blessun sína yfir.

Einnig hefur komið fram að slitabú og stjórnendur embættisins skiptust á því að skjalla hver annan fyrir frábært samstarf í tölvupóstum.

Loks má nefna að í tölvupósti frá Hólmsteini Gauta, sem sendur var tvímenningunum í PPP í janúar 2012 og mynd er birt af hér á síðunni, kemur fram að lögfræðistofa ætli í bótamál fyrir hönd slitastjórnar Glitnis. Og þeim verktökunum, sem þó voru enn með skrifstofur hjá embættinu, falið að taka saman gagnapakka fyrir stofuna.

Ekki er hægt að fullyrða hvað þar bjó að baki, en hitt er ljóst að það var ekki allt með felldu hjá embættinu.