Óumræðilega stolt af þessu verkefni

„Sannarlega er ljúft að fá Eyrarrós, eftir öll þessi ár, það er dásamlegt og mikil viðurkenning. Ég er óumræðilega stolt af þessu verkefni okkar,“ segir Una B. Sigurðardóttir, framkvæmdastjóri Sköpunarmiðstöðvarinnar á Stöðvarfirði undanfarinn áratug, en menningarmiðstöðin er handhafi Eyrarrósarinnar þetta árið. Eyrarrósin er viðurkenning veitt framúrskarandi menningarverkefni á landsbyggðinni sem hefur fest sig rækilega í sessi, verið starfrækt í að minnsta kosti þrjú ár, er vel rekið, með skýra framtíðarsýn og hefur listrænt og menningarlegt gildi.

„Sköpunarmiðstöðin var stofnuð 2011 og aðalfólkið í því var hjónin Rósa Valtingojer og Zdenek Patak. Þegar ég og maðurinn minn, Vincent F. Wood, fluttum frá Írlandi til Stöðvarfjarðar 2014 ætluðum við að vera í hálft ár og smella upp einu hljóðveri og hjálpa til, en hlutir æxluðust þannig að við vorum á Stöðvarfirði í tæp ellefu ár. Við tókum fljótlega við því að leiða verkefnið áfram og vorum þrjú í því til margra ára, við Vincent og Rósa. Við reistum gamla frystihúsið á Stöðvarfirði í raun upp úr rústum, en þar var vinnslu hætt 2005. Til stóð að rífa húsið þegar stofnað var samvinnufélag um kaup á húsnæðinu, sem er 2.800 fermetrar. Húsið var illa farið, allar rúður brotnar, ekkert rennandi vatn, búið að klippa á alla rafmagnsvíra og þakið ónýtt. Þetta hefur verið mögnuð vegferð og við höfum byggt þetta upp eins og lauk, lag fyrir lag. Við vorum komin með vinnustofu listafólks 2015 og höfum allar götur síðan verið með fólk í alþjóðlegri vinnustofudvöl frá öllum heimsálfum, nema Suðurskautslandinu. Við unnum sem sjálfboðaliðar í fjölda ára, nánast í fullu starfi, en í byrjun árs 2020 sagði Rósa skilið við verkefnið og við Vincent vorum áfram með það. Ég endaði á að sjá um fjármál og skipulag, framkvæmdastjórnina, sem er skrýtið fyrir mig, því ég er myndlistarkona og ljóðskáld, en þetta hefur verið rosalega gaman.“

Una segir að þeim Vincent finnist skemmtilegt við verkefnið að þau séu sífellt að bæta við sig þekkingu og getu, og að alltaf séu nýjar áskoranir.

„Ég hef verið smiður, pípari, ræstitæknir, bókhaldari, almannatengill, umsjónarmaður vinnustofudvalar og fleira. Við gerðum allt sem gera þurfti, hvort sem það var að leggja rafmagn, pípulagnir, rífa niður eða reisa veggi. Þetta hefur verið svakalega mikil vinna en líka gefandi hugsjónastarf.“

Una segir að henni finnist skipta mestu máli að Sköpunarmiðstöðin sé í raun byggðaþróunarverkefni. „Þetta snýst fyrst og fremst um að skapa forsendur þar sem þróun getur átt sér stað. Sköpun er forsenda allrar þróunar, því þegar við finnum eitthvað upp, könnum og sköpum, getur það þróast í allar mögulegar áttir. Markmið okkar hefur alltaf verið að byggja upp vettvang með faglegri og góðri aðstöðu þar sem saman eru komin fjölbreytt verkstæði og vinnustofur.

Í Sköpunarmiðstöðinni er í raun hægt að stunda hvers kyns menningarframleiðslu og sköpun. Auðvitað bjóðum við upp á menningardagskrá fyrir almenning, en við setjum í forgang að Sköpunarmiðstöðin sé vettvangur þar sem sköpun getur átt sér stað, þar sem almenningur og fagfólk getur komið saman og stundað listsköpun sína eða menningarframleiðslu. Þar fyrir utan er félagslega jákvætt fyrir samfélagið á Stöðvarfirði að í hverjum mánuði dvelur sjö til átta manna alþjóðlegur hópur í bænum, í vinnustofudvöl hjá Sköpunarmiðstöðinni. Margir hafa áhuga á að tengja sig dýpra inn í samfélagið og hafa myndað tengsl, til dæmis er mexíkóskur ljósmyndari sem hefur komið í vinnustofudvöl til okkar í mörg ár, en hann ljósmyndar bæinn á mismunandi árstíðum. Margir aðrir koma aftur og aftur og verða þá heimavanir.“

Una leggur áherslu á að Stöðvarfjörður hafi verið fiskvinnsluþorp.

„Þegar kvótinn var seldur burt, fiskvinnslan lögð niður og togarinn sigldi út fjarðarmynnið var það rosalegt samfélagslegt áfall. Neikvæður spírall fór af stað og fólki fækkaði gríðarlega í bænum. Með verkefninu okkar, Sköpunarmiðstöðinni, viljum við bæta nýjum tón inn í sjálfsmynd bæjarins, að við séum menningar- og nýsköpunarsamfélag þar sem eitthvað virkilega áhugavert er í gangi. Ég held að okkur hafi tekist að koma Stöðvarfirði, sem er pínulítill bær á Austfjörðum, inn í vitund almennings á Íslandi og fólks um heim allan. Að þar sé eitthvað áhugavert í gangi og staðurinn þess verður að sækja heim. Það er heldur betur jákvæðari tilfinning gagnvart stað en að hann sé sorglegt þorp sem fór illa út úr kvótakerfinu,“ segir Una og bætir við að þau leggi upp úr því að vera í samstarfi við aðrar menningarmiðstöðvar á svæðinu. „Við trúum á að saman stöndum við sterkari og samstarf okkar við Menningarstofu Fjarðabyggðar er alltaf að verða þéttara. Við höfum verið í brjálæðislegum framkvæmdum frá upphafi og erum enn, við höfum meira og minna framkvæmt allt sjálf, en við fengum stuðning í stærri framkvæmdir, til dæmis að skipta um þak á húsinu, en þá komu ríki og sveitarfélag að því að ganga frá húsinu að utanverðu. Við erum enn í þeirri vegferð, það er búið að klæða einn þriðja af byggingunni að utan, en vantar fjármagn til að klára. Ég skora á ríki og sveitarfélag að klára verkefnið með okkur. Í tilefni af því að Sköpunarmiðstöðin er Eyrarrósarhafi hvet ég alla sem vilja til að koma og hjálpa okkur að klára þetta,“ segir Una, en hún og Vincent eru nýflutt í Kópavoginn og hún afhenti framkvæmdastjórastöðuna til Krzysztof Madejski í byrjun árs og honum til halds og trausts er Łukasz Stencel.

„Undanfarin ár hef ég verið að ganga þannig frá hnútum að Sköpunarmiðstöðin geti þróast og þroskast og verið óháð því að nokkrir einstaklingar haldi þessu lifandi. Við Vincent viljum ekki yfirgefa verkefnið alveg og núna er ég í stjórn, enda elskum við þetta.“