Verðlaus próf kökugerðarfólks

Kökugerð, eða konditori, er löggild iðngrein á Íslandi en ekki er hægt að ljúka öllu náminu hérlendis. Nemar taka verklega þjálfun hjá meisturum á íslenskum kökugerðarstofum en fara í skóla og sveinspróf erlendis, oftast við ZBC í Ringsted í Danmörku. Námið er rúmlega fjögur ár og felur í sér sérhæfingu í m.a. eftirréttagerð og næringarfræði.

Fram til ársins 2020 gátu íslenskir kökugerðarnemar lokið náminu í Danmörku og fengið viðurkennt sveinsbréf að námi loknu. Með breytingu á verklagi hjá dönskum yfirvöldum fá nemendur nú aðeins svokallað „fagbréf“, sem hefur ekki lagalegt gildi samkvæmt íslenskum lögum. Nemendur geta því hvorki sótt um meistaranám né tekið nema á samning án sveinsbréfs. Auk þess sem þeir tapa möguleikanum á að kenna í greininni.

„Ég fékk jakka sem var merktur sveinn og möppu sem á stóð sveinsbréf. En þegar ég leit á prófskjalið sjálft stóð þar bara fagbréf. Enginn hafði sagt mér frá þessu fyrr en ég rak augun í þetta sjálfur,“ segir íslenskur kökugerðarmaður, útskrifaður frá ZBC í Danmörku.

Að sögn íslenskra nema sem útskrifuðust frá ZBC í Danmörku eftir 2020 voru engar upplýsingar gefnar um að sveinsréttindi fylgdu ekki náminu. „Ég vann í fjögur ár á nemalaunum þegar ég var í raun komin með sveinspróf,“ segir nemandi sem ekki vill láta nafns síns getið. Við nánari athugun nemanna sjálfra kom í ljós að skjalið væri fagbréf, ekki sveinsbréf. Athygli vekur að annað gildir um aðrar greinar innan sama skóla. Úrsmiðir t.a.m. sem útskrifast frá ZBC í Danmörku fá áfram sveinsbréf. Þetta bendir til misræmis í framkvæmd eða regluverki.

„Fólkið heldur að þau séu að taka lögbundið nám, en fá svo próf sem veitir þeim hvorki réttindi til að starfa né til að kenna í greininni. Þetta fólk er fórnarlamb kerfisbreytingar sem enginn upplýsti það um, við getum ekki látið fólk taka verðlaus próf,“ segir Sigurður Már Guðjónsson, konditormeistari og núverandi formaður Landssambands bakaranema og sveinsprófsnefndar í bakaraiðn. Að sögn Sigurðar var hvorki leitað álits sveinsprófsnefndar né greint frá málinu í fagfélögum eða hjá iðnaðinum.

Í kjölfar fyrirspurnar Sigurðar til danskra yfirvalda barst svar frá Erik Jensen hjá samstarfsnefnd danskra starfsmenntayfirvalda (DFFU). Þar kemur fram að einungis sé hægt að gefa út danskt sveinsbréf ef allt námið, bæði bók- og verklegt, fari fram innan danska kerfisins. „Fagnefndin hefur því miður ekki lagalegt umboð til að gefa út danskt sveinsbréf og því verðum við að neita að gera það í þessu samhengi,“ segir í svarinu. Jensen bendir á að mögulegt sé fyrir íslensk stjórnvöld að skoða hvort hægt sé að gefa út íslenskt sveinsbréf byggt á danska prófinu. En slíkt krefjist nánara samstarfs milli yfirvalda í báðum löndum.

Haraldur J. Sæmundsson, framkvæmdastjóri Hótel- og matvælaskólans, segir að skólinn á Íslandi geti ekki tekið við nemendum í meistaranám nema þeir hafi sveinsbréf. „Við fylgjum íslenskum lögum. Við höfum samúð með nemendum en getum ekki tekið við þeim án formlegra réttinda.“ Hvorki stéttin í heild né nemendur fengu tilkynningu um þessar breytingar. En samkvæmt íslenskum lögum má aðeins taka nema inn í meistaranám ef viðkomandi hefur lokið sveinsprófi.