Ísland þarfnast varnarliðs – hríðin er skollin á

Það kann að virðast dramatísk staðhæfing, en skollin er á stórhríð í samskiptum ríkja. Í áratugi höfum við lifað í þeirri sælu trú að framtíðin verði friðsæl og engar raunverulegar ógnir séu til staðar. En heimurinn er að taka hröðum breytingum. Stríð Rússlands gegn Úkraínu heldur áfram með vaxandi grimmd, nú knúið áfram af kínverskri tækni, norðurkóreskum hermönnum og írönskum vopnum. Á sama tíma verða Bandaríkin, hornsteinn NATO, sífellt óstöðugri og raunverulegur möguleiki er á að þau muni yfirgefa evrópska bandamenn sína. „Fjórveldið“ Rússland, Kína, Íran og Norður-Kórea er ekki bara fræðileg ógn. Það er samhæft bandalag sem beinir sjónum sínum að evrópskum hagsmunum, stöðugleika og innviðum. Ekki síst hafa Rússar og Kínverjar augu á norðurslóðum.

Í þessum nýja heimi verður NBP-svæðið Norðurlönd-Eystrasalt-Pólland enn mikilvægara. Lönd eins og Pólland eyða næstum 5% af landsframleiðslu sinni í varnarmál og Eystrasaltsríkin fylgja nú hratt í kjölfarið. Eistland, sem hefur aðeins 3,5 sinnum fleiri íbúa en Ísland, hefur öflugan, nútímalegan her. Ísland er eina aðildarríkið í NATO sem ekki hefur eigið varnarlið, sem gerir landið að veikum bletti í Norður-Atlantshafi. Bent er á þennan strategíska veikleika í skýrslu Stockholm Free World Forum sem nefnist „Time is up: Santa is in a Snowstorm – Nordics-Baltics-Poland in an Era of Escalating and Existential Threats“.

Í heimi þar sem ekki er aðeins hægt að berjast með skriðdrekum og eldflaugum, heldur einnig með skemmdarverkum, drónum eða „litlum grænum mönnum“ (óeinkennisklæddum vígamönnum), er herlaust Ísland ekki lengur valkostur. Norður-Atlantshafið er mikilvægt fyrir öryggi allra Atlantshafsríkja. Stjórn á þessu svæði, og á Íslandi, væri afar eftirsóknarverð í öllum framtíðarátökum. Ísland er ekki einangrað. Það er miðsvæðis.

Sem norrænir vinir vitum við hvernig það er að búa í litlum lýðræðisríkjum á hættulegu svæði. Við vitum líka að ekki er hægt að útvista öryggi að öllu leyti. Ísland hefur lengi lagt sitt af mörkum – hýst innviði NATO, tekið þátt í diplómatískum samskiptum og stutt frið – en tími óvirkrar þátttöku er liðinn. Íslendingar sem halda því fram að breytingar séu nauðsynlegar, eins og Arnór Sigurjónsson varnarmálasérfræðingur, hafa á réttu að standa; Íslendingar verða að láta af þeirri blekkingu að lega landsins verndi það gegn hnattrænum ógnum. Íslenskt þjóðvarðlið hefði jákvæð áhrif á öryggi allra Norðurlandaríkja.

Slíkt herlið þyrfti hvorki að vera stórt né dýrt. Fáeinar hersveitir, skipulagðar í stíl norrænna heimavarðliða, myndu styrkja viðnámsþrótt Íslendinga verulega. Með nútímalegum varnarkerfum (drónum og sprengjuvörpum til varna gegn skriðdrekum og herskipum) og þjálfun í samvinnu við bandamenn myndi þetta þjóðvarðlið senda skýr skilaboð: Ísland verður ekki Akkilesarhæll í norðlægum vörnum NATO.

Hægt væri að þjálfa og styrkja slíkt þjóðvarðlið sem NATO-verkefni með fjölþjóðlegum framlögum, undir forystu Dana eða Norðmanna, með framlögum frá öðrum NBP-ríkjum. Auk þjálfunar og stuðnings við íslenska þjóðvarðliðið myndi aðkoma NATO stuðla að fælingu á svæðinu og styrkja svæðisbundna samvinnu þegar kemur að blönduðum vörnum, eftirliti og skjótum viðbrögðum.

Þetta myndi ekki aðeins koma Íslandi til góða, heldur einnig öðrum Norðurlandaríkjum og bandamönnum innan NATO almennt. Ísland er hluti af sama landfræðilega skákborðinu. Vel varið Ísland eykur öryggi Svalbarða, Grænlands, Færeyja, GIUK-hliðsins og Eystrasaltsins. Í hernaðarlegu umhverfi nútímans er allt tengt. Aðild Íslands að þessu væri skýrt svar við hrokafullri ásælni Trumps í Grænland.

Trúverðugt varnarlið á Íslandi snýst ekki um hernaðarstefnu. Það snýst um fullveldi, frelsi, fælingarmátt og ábyrgð á vörnum lýðræðis á norðurslóðum til framtíðar. Með samvinnu við bandamenn á norðurslóðum hefur Ísland alla burði til að axla þá ábyrgð. Sameinuð eru Norðurlandaríkin sterkari.