Umsagnir um búvörulög skiptast í tvö horn

Ekki kveður við sama tón í umsögnum aðila sem hafa tjáð sig um dóm Hæstaréttar sem staðfesti einróma að þær breytingar sem Alþingi gerði á búvörulögum á síðasta ári stæðust stjórnarskrá og sneri þar með við dómi Héraðsdóms Reykjavíkur. Málið snerist m.a. um hvort breytingar sem atvinnuveganefnd gerði á frumvarpinu að lokinni fyrstu umræðu á þingi væru svo miklar að þær væru í raun ígildi nýs frumvarps. Hefði svo verið hefði frumvarpið þurft að fara í gegnum þrjár umræður á Alþingi, í stað tveggja eins og raunin varð.

Segir í dómi Hæstaréttar að Alþingi hafi víðtækt svigrúm til mats á því hvort breytingartillaga við frumvarp sem fram kemur að lokinni fyrstu umræðu standi í nægum efnislegum tengslum við það til að áskilnaði stjórnarskrár um þrjár umræður sé fullnægt. Taldi Hæstiréttur að Alþingi hefði ekki farið út fyrir það svigrúm í meðferð sinni á frumvarpinu og því hefði ekki verið brotið gegn fyrrgreindu ákvæði stjórnarskrárinnar.

Skiptast í tvö horn

Svo sem fyrr segir skiptast umsagnir um dóminn nokkuð í tvö horn. Þannig segja Bændasamtökin að hin breyttu búvörulög séu til þess fallin að styrkja stöðu bænda og styðja við samkeppni. Segja samtökin að lögunum svo breyttum sé ætlað að að bæta kjör bænda án þess að það komi niður á verði á afurðum til neytenda. Sett hafi verið ákvæði í lögin um svokölluð framleiðendafélög í slátrun og kjötvinnslu, en lögin veiti slíkum félögum ríkari heimildir til samruna og samvinnu, þrátt fyrir ákvæði samkeppnislaga, til að halda niðri kostnaði. En á móti komi kvaðir á borð við söfnunarskyldu afurðastöðva og skyldu þeirra til sölu kjöts á sama verði til smáframleiðenda og stærri aðila, sem stuðli að heilbrigðri samkeppni á innlendum neytendamarkaði. Í sama streng taka Samtök fyrirtækja í landbúnaði.

Fyrir Alþingi liggur frumvarp atvinnuvegaráðherra um að afnema breytingarnar sem á búvörulögunum voru gerðar. Er það frumvarp viðbragð við dómi Héraðsdóms Reykjavíkur, sem dæmdi lagasetninguna ólögmæta, en Hæstiréttur sneri þeim dómi við.

Félag atvinnurekenda hvetur til þess að afgreiðslu frumvarpsins verði hraðað eins og kostur sé og bendir Ólafur Stephensen framkvæmdastjóri félagsins á að eftir dóm Hæstaréttar hafi opnast gluggi og líklegt sé að kjötafurðastöðvar muni keppast við að klára samruna sem gætu orðið skaðlegir neytendum, nema frumvarp atvinnuvegaráðherra verði samþykkt.

„Ef lögunum verður ekki breytt hið fyrsta gætum við horft upp á að t.d. langstærstu framleiðendur og innflytjendur svínakjöts í landinu renni saman i eitt fyrirtæki án þess að samkeppnisyfirvöld fái rönd við reist,“ segir Ólafur.

Samkeppniseftirlitið gengur hart fram í gagnrýni sinni á dómi Hæstaréttar. Ítrekar það í umsögn sinni mikilvægi þess að frumvarp atvinnuvegaráðherra verði að lögum „hið fyrsta“.

Segist eftirlitið hafa fært rök fyrir því að samkeppnishamlandi samrunar og samstarf kjötafurðastöðva geti haft í för með sér óafturkræft tjón fyrir bændur og neytendur. Gildandi undanþáguheimildir eigi sér ekki fordæmi í nágrannalöndum. „Nefna má að eftirliti með samrunum kjötafurðastöðva hefur ítrekað verið beitt til þess að vernda bændur gagnvart afli viðsemjenda sinna,“ segir í umsögn eftirlitsins.