Réttlæti án verðmætasköpunar er ekki réttlæti – það er sjálfsblekking

Í íslenskri umræðu heyrist æ oftar krafa um „réttlæti“ og „sanngirni“ þegar kemur að auðlindanýtingu, arðgreiðslum og skattlagningu. Það er auðvelt að krefjast sanngirni – sérstaklega þegar maður þarf ekki að útskýra hvað það þýðir í reynd. En réttlæti er ekki það sama og að allir fái eitthvað. Réttlæti án verðmætasköpunar er ekki réttlæti – það er einfaldlega endurúthlutun á skorti.

Það er kannski óþægilegt að segja það upphátt, en það þarf samt að gera það: Ef við leggjum meiri áherslu á að skipta kökunni „réttlátt“ en að baka hana, þá endum við með minni köku – og enginn verður saddur.

Það er ekki réttlæti í íþyngjandi skattlagningu á fyrirtæki eða setja svo íþyngjandi reglur að frumkvöðlar, fjárfestar og atvinnuskapendur snúi sér annað. Það er ekki sanngjarnt, heldur glapræði, að refsa þeim sem skapa verðmæti, í nafni huglægrar siðferðiskenndar sem enginn getur mælt – en allir geta misnotað.

Við verðum að hætta að tala eins og samfélagsleg ábyrgð og arðsemi séu andstæður. Að fólkið sem skapar verðmætin og þeir stjórnmálamenn sem dirfast að tala máli þeirra séu óvinir eða andstæðingar almannahagsmuna, næsti bær við „óvini þjóðarinnar“. Það er ekki siðferðilega æðra að skapa ekkert, en deila því engu „jafnt“. Það er bara glórulaust.

Sanngirni, já – en ekki á kostnað framtíðarinnar. Réttlæti, vissulega – en byggt á raunverulegum verðmætum, ekki pólitískum eða popúlískum slagorðum. Ef við viljum samfélag sem stendur undir velferð, menntun og öryggi, þá verðum við að byrja á því að spyrja: Hverjir skapa verðmætin – og hvernig tryggjum við að þeir geti haldið því áfram?

Annars getum við öll verið sammála um réttláta skiptingu – á engu.