Skipunin ófagleg og ólíkleg til árangurs

Læsisfræðingur er gagnrýninn á nýskipaðan spretthóp barna- og menntamálaráðherra sem ætlað er að meta stöðu tilraunaverkefnisins Kveikjum neistann, árangur þess og tækifæri. Hann segir engar samanburðarhæfar mælingar um árangur verkefnisins liggja fyrir og telur ófaglegt að aðstandendur þess eigi sjálfir að meta það. Í spretthópnum sitja átta manns, þar af fimm tengdir verkefninu, meðal annars sá sem leiðir það.

„Ég hef sömu löngun og menntamálaráðherra og örugglega forsvarsmenn þessa verkefnis til þess að laga hlutina en ég held að rétta leiðin sé ekki að skoða einungis eitt verkefni og það er sannarlega ekki rétta leiðin að aðstandendur verkefnisins skoði það,“ segir Auður Soffíu Björgvinsdóttir um spretthópinn í samtali við Morgunblaðið.

Auður er með doktorsgráðu í menntavísindum með sérhæfingu í læsifræðum, og er aðjunkt við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og formaður Félags læsisfræðinga á Íslandi.

Nýta ekki mannauð sinn

Hún setur sömuleiðis spurningarmerki við að enginn fulltrúi frá Háskóla Íslands eða Háskólanum á Akureyri þar sem menntavísindi eru kennd og rannsökuð hafi verið fenginn til að sitja í hópnum.

„Það er búið að mennta okkur sem störfum í háskólunum með ærnum tilkostnaði, og maður spyr sig hvernig standi þá á því að ráðuneyti menntamála nýti ekki mannauðinn sinn, leiti ekki til neins varðandi þekkingu á til dæmis læsisfræði eða varðandi aðferðafræði,“ segir Auður.

Kveikjum neistann er tilraunaverkefni sem hófst í Grunnskóla Vestmannaeyja árið 2021 en það miðar að heildstæðri nálgun á skólastarfið þar sem áhersla er lögð á grunnfærni í lestri, náttúrufræði og stærðfræði, hugarfar, hreyfingu og áhugahvöt. Verkefnið hefur verið mikið til umræðu upp á síðkastið og hafa ýmsir ráðamenn verið duglegir við að lofsama það.

Auður furðar sig á því mikla brautargengi og lofi sem verkefnið hefur fengið í ljósi þess að ekki hafa farið fram mælingar sem geta borið árangur þess saman við aðra lestrarkennslu.

Nota eigin matstæki

„Það er einn mjög stór forsendubrestur og það er að þeir sem standa að þessu verkefni nota ekki sömu mælingar og aðrir skólar. Þau eru með heimatilbúin próf en eru samt sem áður að halda fram betri árangri og það kemur þingmaður eftir þingmann og endurtekur að árangurinn sé frábær. Kannski er árangurinn frábær en ég get ekki vitað það,“ segir Auður en þar vísar hún til þess að aðstandendur Kveikjum neistann hafa ekki viljað nota lesfimihluta Lesferils frá Miðstöð menntunar og skólaþjónustu til að meta lesfærni eins og almennt tíðkast í skólakerfinu.

Hún tekur fram að ýmsu megi breyta við framsetningu lesfimiprófanna og að það megi gagnrýna skort á fleiri matstækjum, en að um sé að ræða eina mælitækið sem sé til staðar núna og sé almennt notað í skólum.

„Það hefur verið merkilegt að fylgjast með áróðrinum fyrir ágæti þróunarverkefnisins Kveikjum neistann og tilraunum til að koma því í alla skóla, án þess að fyrir árangrinum séu haldbærar sannanir og þrátt fyrir rökstudd andmæli gegn verkefninu í umsögnum um þingsályktunartillögu um breytingar á aðalnámskrá grunnskóla,“ segir Auður og bætir við: „Þar kemur ýmislegt fram sem sýnir að verkefnið virðist lúta öðrum lögmálum en önnur rannsóknarverkefni innan menntakerfisins.“

Auður telur að frekar en að einblína á eitt verkefni til þess að bæta læsi innan skólakerfisins þyrfti að leggjast í allsherjarendurskoðun og að fyrsta skrefið í því sé kortlagning til að vita í raun og veru hvaða upplýsingar séu til staðar og hvað þurfi að gera. Hún segir að í raun liggi ekki fyrir hvernig lestrarkennslu í landinu er háttað og það geri líka enn erfiðara að meta árangur einstakra verkefna.

Töfralausn mjög ólíkleg

„Ef einhver segist vera með töfralausn er það mjög ólíklegt. Ég hef enga trú á því vegna þess að þetta er svo flókið. Ég held að það þurfi að kortleggja miklu betur, í fyrsta lagi hvaða upplýsingar við höfum og hvar skortir upplýsingarnar,“ segir Auður.

Hún bendir á að ýmsar mælingar og upplýsingar liggi þegar fyrir en að þær hafi ef til vill ekki verið nýttar sem skyldi. Nefnir hún niðurstöður fyrrnefndra lesfimiprófa sem yfirgnæfandi meirihluti grunnskóla í landinu notar sem og skýrslu um læsi sem gefin var út af menntamálaráðuneytinu í fyrra.

„Sú skýrsla er skrifuð að beiðni þáverandi ráðherra eftir að hópur þingmanna þvert á flokka kallar eftir aðgerðum menntamálaráðherra. Hann lætur gera þessa skýrslu en síðan veit ég ekki til þess að hún hafi verið nýtt markvisst en þarna eru mjög margir sem skrifa, aðilar frá Menntamálastofnun, frá Háskóla Íslands og frá Háskólanum á Akureyri.

Þannig að mér finnst það mjög skrýtið að það sé ekki verið að nýta þessi gögn sem til eru og kalla fleiri að borðinu, frekar en búa til hóp til að meta eitt verkefni og skipa þann hóp að megninu til af haghöfum. Þetta er enn eitt dæmið um hvernig verkefnið Kveikjum neistann virðist lúta öðrum lögmálum, þetta er ekki faglegt og ég tel þetta ekki líklegt til árangurs í því mikilvæga verkefni að efla læsi barna,“ segir Auður.