Frjálsari viðskipti, meiri velmegun

Um allan heim eru menn að vakna til vitundar um kosti frjálsra viðskipta. Eftir margra ára fríverslunarþreytu og vaxandi verndarstefnu segir meirihluti Bandaríkjamanna nú að Bandaríkin ættu að sækjast eftir alþjóðlegum fríverslunarsamningum, á meðan Evrópusambandið gerir fríverslunarsamninga eins hratt og það getur, og jafnvel nágrannar og keppinautar á borð við Kína, Suður-Kóreu og Japan hafa samþykkt aukið samstarf.

Hættan á alþjóðlegu tollastríði hefur leitt marga að þeirri niðurstöðu að allir séu betur settir þegar lönd sérhæfa sig í því sem þau eru best í. Þessi bjarta sýn er í mikilli andstæðu við sýn á viðskipti sem núllsummuleik sem önnur lönd hafa unnið. Og samt eru gallar frjálsra viðskipta raunverulegir: „Ryðbeltið“ í norðausturhluta Bandaríkjanna vekur ekki einungis neikvæð hughrif gagnvart frjálsum viðskiptum meðal bandarískra kjósenda heldur um allan heim. Voldugar verksmiðjur sem voru efnahagsleg hryggjarstykki stoltra samfélaga voru lagðar af þegar fyrirtæki fluttu framleiðslu sína til útlanda.

Bæði sjónarmiðin geta verið rétt. Ávinningur og kostnaður fríverslunarstefnu koma ekki jafnt niður. Auðug lönd njóta tiltölulega minna góðs af frjálsari viðskiptum, og hluti vinnuafls þeirra ber óhóflega byrði. En þrátt fyrir þetta sýna ritrýndar rannsóknir hagfræðinga frá Kaupmannahafnarhugveitunni að frjálsari viðskipti eru enn yfirgnæfandi ábatasöm, jafnvel fyrir rík lönd.

Hagfræðilíkan vísindamannanna kannar hvað gerist ef við aukum alþjóðaviðskipti um fimm prósent. Því fylgir raunverulegur og verulegur kostnaður. Um allan heim, fyrir alla launþega og í framtíðinni, væri núverandi kostnaður næstum ein billjón dollara. Það fæst af því að leggja saman áhrifin á launakjör launþega sem verða fyrir barðinu á þessu, sem missa vinnuna sína, þurfa að minnka við sig í lægra launuð störf eða fara alfarið af vinnumarkaðnum.

Um 92% af þessum kostnaði eiga sér stað í þróuðum löndum. Þar eru jú flestir innflutningsháðir markaðir. Það er þar sem laun eru hæst og þar sem launþegar eru í mestri hættu vegna þess að ódýrari eða betri vörur frá fátækum löndum koma inn í rík lönd. Þetta tap er raunverulegt – billjón dollarar eru gríðarleg upphæð fyrir alla.

En við þurfum líka að muna að ávinningurinn af frjálsum viðskiptum er umtalsverður. Sú breyting sem olli því að verksmiðjur yfirgáfu fyrrverandi miðpunkta iðnaðar leiddi vissulega einnig til ótrúlegrar stærðarhagkvæmni og gerði neytendum alls staðar kleift að kaupa ódýrar og oft nokkuð vel gerðar vörur frá risastórum hefðbundnum verslunum.

Áætlað er að Bandaríkjamenn af millistétt fái um 29% af kaupmætti sínum frá utanríkisviðskiptum. Með öðrum orðum getur meðal Bandaríkjamaður af millistétt keypt næstum þriðjungi meira fyrir hvern dollara en ef engin viðskipti væru til staðar. Áhrifin eru enn meiri – 62% – fyrir fátækasta tíunda hluta bandarískra neytenda.

Þegar við teljum ávinninginn af fríverslun í ríkum OECD-löndum er hann mun hærri en kostnaðurinn: 6,7 billjónir dollara. Samtals þýðir þetta sjö dollara ávöxtun fyrir hvern dollara kostnaðar. Já, stjórnvöld ættu að vinna meira að því að hjálpa þeim launþegum sem myndu verða fyrir mestum skaða af frjálsari viðskiptum, en jafnvel eftir að hafa tekið á næstum einni billjón í kostnaði eru yfir sex billjónir dollara í ávinningi sem allur ríki heimurinn getur notið. Engin ríkisstjórn getur leyft sér að hunsa þennan mun stærri ávinning, þrátt fyrir verulegan kostnað.

Kannski er enn mikilvægara að rannsóknin sýnir að fríverslun er gríðarlega gagnleg fyrir fátækari lönd. Þess vegna er það hörmung að stjórnmálamenn hafi alveg yfirgefið fjölþjóðlega fríverslunaráætlun; frjálsari viðskipti geta skilað miklum ávinningi fyrir fátækustu lönd heims. Þegar þau heims eru betur sett er allur heimurinn farsælli og öruggari staður.

Lág- og lægri-miðtekjulönd heimsins, sem eru heimili fjögurra milljarða manna, munu þola einhvern kostnað af frjálsari viðskiptum, en sá kostnaður er tiltölulega lítill, eða 15 milljarðar Bandaríkjadala. Samt sem áður væri ávinningurinn af frjálsari viðskiptum frábær, 1,4 billjónir Bandaríkjadala. Þar sem hagkerfi fátækari heimsins eru mun minni er þetta mun stærra mál. Og vegna þess að kostnaður þeirra er mun lægri skilar hver dalur í kostnaði 95 Bandaríkjadölum í ávinningi. Það er ótrúleg ávöxtun fjárfestingarinnar.

Í heimi sem glímir við ójöfnuð og efnahagslega óvissu eru frjálsari viðskipti enn eitt öflugasta tækið til sameiginlegrar alþjóðlegrar velmegunar. Þó að kostnaður við þau – sérstaklega í þróuðum löndum – sé raunverulegur og verði að taka á með snjallari og sanngjarnari stefnumótun er ávinningurinn of mikill til að hunsa hann. Með næstum sjö Bandaríkjadölum í ávöxtun fyrir hvern Bandaríkjadal í kostnaði fyrir ríkar þjóðir og ótrúlegum 95 Bandaríkjadölum í ávöxtun fyrir fátækari lönd bera frjálsari viðskipti hagnað með sér fyrir alla. Leiðin áfram er ekki verndarstefna, heldur umbætur til að tryggja að ávinningur af viðskiptum verði ekki aðeins meiri, heldur að honum verði einnig betur skipt.