Krefjast minni afskipta MDE

Leiðtogar Danmerkur, Ítalíu, Austurríkis, Póllands, Belgíu, Tékklands, Eistlands, Lettlands og Litáen, með þær Mettu Fredriksen og Giorgiu Meloni, forsætisráðherra Danmerkur og Ítalíu, í fararbroddi, krefjast þess í opnu bréfi til Mannréttindadómstóls Evrópu að núgildandi túlkun dómstólsins á réttindum hælisleitenda og þá sérstaklega þeirra hælisleitenda sem gerst hafa uppvísir að glæp verði tekin til endurskoðunar.

Túlkunin gengið of langt

Leiðtogarnir telja að túlkun dómstólsins á ákvæðum mannréttindasáttmála Evrópu (MSE) hafi í mörgum tilvikum gengið of langt og hún þar með dregið úr getu þeirra sem lýðræðislega kjörinna fulltrúa til þess að bregðast við hættum og grípa til nauðsynlegra aðgerða í hælisleitendamálum.

Benda þeir í því samhengi sérstaklega á mál þar sem túlkun dómstólsins hefur gert ríkjunum ókleift að vísa brott erlendum ríkisborgurum sem gerst hafa sekir um alvarlega glæpi, svo sem ofbeldisverk og fíkniefnabrot. Leiðtogarnir lýsa því sem óskiljanlegu að einstaklingar geti notið frelsis og tækifæra í evrópskum ríkjum og svo brotið lög þessara sömu samfélaga, án þess að hægt sé að bregðast við með brottvísun þeirra.

Réttindi hverra

Í bréfinu benda leiðtogarnir jafnframt á að forsendur fólkflutninga séu ekki þær sömu og þegar Mannréttindasáttmálinn var saminn við lok síðari heimsstyrjaldar. Með tilkomu hnattvæðingar hafi fjöldi fólks á flótta og þeirra sem leita að betra lífi margfaldast og umfang og eðli fólksflutninga því tekið á sig allt aðra mynd en sáttmálinn gerði upphaflega ráð fyrir.

Með því að hamla brottflutningi þeirra sem brotið hafa af sér telja leiðtogarnir að dómstóllinn sé í raun að hygla þeim á kostnað samfélagsins alls.

Leiðtogarnir leggja því til að þjóðríkjum verði veitt aukið svigrúm til að meta sjálf hvenær vísa skuli útlendingum á brott sem framið hafa alvarlega glæpi og að auki fái ríki heimild til að fylgjast með einstaklingum sem ekki er hægt að vísa úr landi, en sem skapa hættu eða ógn innan samfélagsins. Þá telja leiðtogarnir að bregðast verði við aðgerðum óvinaríkja sem reyna að nýta réttarkerfi Evrópu í pólitískum tilgangi, t.d. með því að beina flóttafólki markvisst að landamærum Evrópuríkja.

Segja dómstólinn ópólitískan

Segja má að viðbrögð ráðamanna innan Evrópusambandsins við þeim vandamálum og tillögum sem viðraðar voru í bréfinu hafi ekki verið upp á marga fiska.

Í svari Alans Bersets aðalritara Evrópuráðsins við bréfinu mótmælti hann vaxandi tilhneigingu ríkja til að grafa undan sjálfstæði dómstólsins. Sakaði hann ríkin jafnframt um að reyna að gera dómstólinn að pólitísku verkfæri.

Hann viðurkenndi þó að umræða um störf dómstólsins væri heilbrigð og nauðsynleg, en sagði jafnframt að enginn dómstóll ætti að þola það að verða fyrir pólitískum þrýstingi sem löndin væru í raun að beita. Stofnanir sem sæju um að vernda grundvallarréttindi ættu því ekki að haga seglum eftir pólitískum vindum, þar sem þannig skapaðist hætta á að grafið væri undan þeim réttindum sem stofnunum væri ætlað að tryggja.

Ítrekað dæmt ríkjum í óhag

Frá stofnun hefur Mannréttindadómstóllinn dæmt í málum sem snúa að brotum á Mannréttindasáttmála Evrópu. Aðildarríki sáttmálans eru í dag 46 talsins og hafa öll skuldbundið sig til að virða ákvæði hans og undirgangast dómsvald dómstólsins.

Á undanförnum árum hefur dómstóllinn ítrekað dæmt löndum á borð við Danmörku, Litáen og Ítalíu í óhag í málum er varða réttindi innflytjenda og hælisleitenda.

Þá hefur dómstóllinn einnig staðið í vegi fyrir tilraunum sömu ríkja til að koma á fót samningum við ríki utan Evrópu um útvistun á hælisleitendaferlinu. Með því fyrirkomulagi yrðu umsækjendur alþjóðlegrar verndar fluttir til annars ríkis þangað til samþykki fyrir hæli fengist.

Má í því samhengi nefna áætlun Breta um að senda flóttamenn til Rúanda árið 2022, en hún var stöðvuð af dómstólnum aðeins nokkrum mínútum áður en fyrsta flugvélin með flóttamenn átti að taka af stað til Rúanda.