Hvað er átt við með xG?

Undanfarin ár hefur borið á því í umfjöllunum um knattspyrnuleiki að reglulega sé minnst á tölfræðiþátt sem kallast xG. Hvað er xG? Stutta svarið er „expected goals,“ eða lauslega snarað á íslensku „vænt mörk“. Satt að segja hljómar íslenska þýðingin ekkert sérstaklega vel og því verður notast við xG hér.

Tilgangurinn er einfaldlega að sýna fram á hversu miklar líkur eru á því að leikmaður skori, úr hvaða marktækifæri sem er. Þegar rætt er um xG er átt við þann fjölda marka sem viðkomandi lið hefði átt að skora í leiknum miðað við marktækifærin sem það skapaði sér.

Leikur gæti til dæmis endað 1:1 en heimaliðið fengið 2,32 í xG og gestaliðið 0,59. Samkvæmt því hefði þótt sanngjarnara að heimaliðið hrósaði sigri en xG er mælt á skalanum 0 til 1 þar sem núll táknar færi sem ætti að vera ómögulegt að skora úr og einn vísar til færis sem ætti að skora úr í hvert einasta skipti.

Færi sem gefur 0,99 í xG ætti þannig að enda með marki í 99 prósentum tilfella og færi sem gefur 0,01 endar aðeins með marki í einu prósenti tilvika. Ljóst er að færi fyrir opnu marki af markteig er líklegra til að enda með marki en til dæmis skot af 40 metra færi.

Endanlegt xG verður hærra eftir að fjöldi og gæði þeirra marktækifæra sem lið skapaði sér í leik hefur verið reiknað út. En hvernig er xG reiknað út?

Útreikningar á xG

Í umfjöllun Sky Sports kemur fram að gæði marktækifæra séu mæld með því að reikna út hversu miklar líkur séu á því að mark verði skorað miðað við hvar leikmaður sem skýtur er staddur á vellinum. Að ýmsu er að huga og þá flækjast málin nokkuð.

Þar er til að mynda litið til fjarlægðar frá marki, hvort leikmaður sé einn gegn markverði, skotvinkils, líkamshluta, tegundar sendingar og hvers konar sókn er um að ræða.

Fjarlægð frá marki og hvort leikmaður sé sloppinn einn gegn markverði skýrir sig sjálft en þegar rætt er um skotvinkil er litið til þess hvort hann sé þröngur eða opinn.

Sá líkamshluti sem notast er við getur haft heilmikið að segja, hvort um fætur, höfuð, hnakka, brjóstkassa eða læri er að ræða því ekki er jafn auðvelt að stýra boltanum í netið með hverjum þeirra.

Með tegund sendingar er átt við hvort um sé að ræða háa eða lága fyrirgjöf, stungusendingu, hvort boltinn sé lagður út í vítateig eða annað. Sóknir geta þá verið afar mismunandi en litið er til spils úr opnum leik, skyndisókna, skota eða fyrirgjafa beint úr aukaspyrnu eða hornspyrnu auk innkasta, hvort sem þau eru löng eða stutt. Í sumum tilfellum eru ákveðnir fastar en vítaspyrna er til að mynda metin sem 0,79 xG, sem vísar til hlutfalls allra vítaspyrna sem enda með marki.

Ýmsir vankantar

Ef ekki er áhugi fyrir því að fara á dýptina í þessum fræðum er grunnurinn alltaf sá sami; að meta hversu mörg mörk lið hefði átt að skora miðað við þau marktækifæri sem það skapaði sér í leik. Lið og leikmenn geta þannig skorað fleiri eða færri mörk en xG gerði ráð fyrir.

Þrátt fyrir að skemmtilegt sé að styðjast við og rýna í xG eru gallar á því. Fyrir það fyrsta er ekkert eitt xG-reiknilíkan sem allir sameinast um að styðjast við.

Þau meta ofangreinda þætti með mismunandi hætti og geta túlkað ýmis marktækifæri á ólíkan hátt. Til dæmis þótti dauðafæri Kevins De Bruynes í sigri á Bournemouth í síðasta heimaleik Belgans fyrir Manchester City vera 0,93 xG að mati The xG Philosophy, einu vinsælasta reiknilíkaninu.

Þar skaut De Bruyne í þverslána af markteig og skoraði ekki. Í þessu líkani virðist ekki tekið tillit til þess að boltinn skoppaði rétt áður en hann skaut en það virtist hins vegar tilfellið hjá öðrum líkönum sem voru ekki jafn vægðarlaus og mátu færið sem 0,84 xG.

Messi eða Núnez?

Útreikningar á heildartölunni miða þá oftast við fjölda skota og xG getur endað á því að vera hátt með þremur leiðum; mörg skot með lágu xG, fá skot með háu xG og mörg skot með háu xG.

Hátt xG getur því stundum komið til með nokkuð villandi hætti og þannig leitt af sér þörf til þess að líta til fleiri tölfræðiþátta eins og meðaltals af fjölda góðra skota, með tilheyrandi auknu flækjustigi eins og því hvernig á að reikna út hvað telst gott skot. Ekki treystir ofanritaður sér til að fara út í þá sálma.

Þá er ekki tekið tillit til einstaklingsgæða. Sumir leikmenn þurfa einfaldlega færri færi til þess að skora, sama hversu gott eða slæmt það telst samkvæmt xG. Í sams konar marktækifæri, hvort þætti líklegra að Lionel Messi eða Darwin Núnez myndi skora úr því? Svarið liggur í augum uppi.