Fjöðrin er millimetra frá kvikunni

„Járningar hesta eru heilmikil list,“ segir Kristján Elvar Gíslason, járningameistari og kennari við Háskólann á Hólum. Þar er nú í undirbúningi nám í járningum sem hefst í haust. Þetta verður hluti af öðru starfi hestafræðideildar Hólaskóla, hvar nú nema um 50 manns aukinheldur sem margvísleg verkefni og rannsóknir eru stunduð. Deildin hlaut nýlega veglegan styrk frá Menningarsjóði Kaupfélags Skagfirðinga, en uppbygging námsins gerir ráð fyrir að nemendur hafi fyrir mikla reynslu af járningum, sbr. að námsmarkmiðin miðist við evrópskar réttindakröfur.

Nemendurnir munu, að loknu eins árs námi, fara út á akurinn til starfa með sérþekkingu á járningum og hófhirðu og geta orðið leiðandi í þróun járninga og faglegrar þekkingar úti í hinu stóra samfélagi sem tengist íslenska hestinum. Jafnframt skapast forsendur fyrir Háskólann á Hólum að koma upp neti verknámskennara, en stefnt er að auknu námsframboði í járningum fyrir yngra fólk.

Miklu meira en handverk

„Að járna hest er handverk en samt miklu meira. Erlendis er víða krafist sérstakra réttinda til starfa og fyrir slíku eru ástæður. Þegar skeifa er lögð á hóf og fest með fjöður er hún aðeins millimetra frá kvikunni. Fyrir innan hófbeinið er blóðflæði og taugar sem ekki mega raskast,“ segir Kristján Elvar. Hann lýsir því sömuleiðis hvað hófstaða getur ráðið miklu um hestinn; gang hans, líf og líðan. Þetta sé undirstaðan. Ef hófur sé skakkt tálgaður eða hestur rangt járnaður geti slíkt haft afgerandi áhrif á sinar, taugar, vöðva og annað.

Líffræði hestsins, hreyfinga- og atferlisfræði auk handverks og aðferðafræði við járningar og skeifnasmíði verða greinar í náminu. Kennslan verður bland af fjarnámi og reglulegum staðarlotum á Hólum þar sem verklegi þátturinn verður að mestu kenndur af þeim Kristjáni Elvari og Axel Vibe járningameistara. Margir aðrir koma að málum.

Tekið á fótameinum

„Ég byrjaði að fást við járningar og læra þær fyrir um 30 árum. Síðan þá hafa orðið miklar framfarir í öllu sem viðvíkur hestamennsku. Sjálfur hef ég numið járningar með tilliti til þess ef einhver fótamein hrjá hesta og það er ótrúlegt að sjá hvað gera má hestunum til góða,“ segir Kristján Elvar, sem bjó lengi og starfaði við fag sitt í Þýskalandi. Áætlað er að þar í landi séu alls um 70 þúsund íslenskir hestar og tugir þúsunda slíkra í öðrum Evrópulöndum. Því er horft til þess að fá einnig erlenda járningamenn í námið á Hólum því markaðurinn er alþjóðlegur. Með menntun í járningum verði hægt að stuðla að framförum í alþjóðlegri atvinnugrein með velferð hestsins að leiðarljósi.

„Járninganámið fellur vel að starfi á Hólum; hér fara í gegn minnst 300 hross á hverju ári og öll þarf þau að járna. Í starfi hestafræðideildar hefur áherslan verið á reiðmennsku og -kennslu. Sérfræðiþekking á því sviði meðfram kennslu í járningum styður við þróun aðferða og þekkingar í hestamennsku,“ segir Víkingur Þór Gunnarsson, deildarstjóri hestafræðideildar Háskólans á Hólum.