Réttlátur raforkumarkaður hefst á Alþingi

Raforkumarkaðurinn á Íslandi stendur á tímamótum. Með nýju frumvarpi sem nú liggur fyrir á Alþingi til breytinga á raforkulögum er í fyrsta sinn settur heildstæður lagarammi um hátternisreglur á heildsölumarkaði raforku, í anda reglugerðar Evrópuþingsins og Evrópuráðsins nr. 1227/2011, betur þekktri sem REMIT. Lögin kveða á um bann við markaðssvikum, innherjasvikum og leggja grunn að sanngjörnu, gagnsæju og öruggu raforkuviðskiptakerfi. Við hjá Elmu orkuviðskiptum fögnum þessu lagafrumvarpi enda er markmið þess að tryggja traust, gagnsæi og sanngjarnar leikreglur á þessum mikilvæga markaði.

Að frumvarpinu standa umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið. Þessar hátternisreglur hafa þegar verið teknar upp í lög í flestum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins, enda sýnt sig að þær sporna gegn misnotkun og stuðla að heilbrigðum markaði með orku. Noregur, sem er í EES eins og Ísland, hefur sett þessar reglur fram í formi reglugerðar, með sama innihald og REMIT.

REMIT er evrópsk reglugerð sem var sett til að tryggja gagnsæi og heilindi í viðskiptum með heildsöluorkuafurðir. Hún byggir á reynslu fjármálamarkaða og miðar að því að koma í veg fyrir innherjaviðskipti, rangar eða villandi upplýsingar og markaðsmisnotkun. Í henni felst m.a. skylda til opinberrar birtingar verðmótandi upplýsinga og skráningarskylda markaðsaðila. REMIT-hátternisreglur á raforkumarkaði ná til allra aðila sem stunda viðskipti með raforku, hvort sem það eru framleiðendur, söluaðilar eða rekstraraðilar skipulegs raforkumarkaðar. Þá eru einnig sett fram skilyrði fyrir því að reka skipulagða raforkumarkaði eins og Elmu.

Gagnsæi og traust í brennidepli

Grunnforsenda heilbrigðs markaðar er að allir þátttakendur búi við sömu upplýsingar. Til þess að svo megi vera kveður frumvarpið á um skyldu fyrirtækja sem versla með raforku til að birta verðmótandi upplýsingar opinberlega. Um leið er bannað að nýta slíkar upplýsingar í eigin þágu áður en þær verða aðgengilegar öðrum – með öðrum orðum; innherjaviðskipti verða óheimil. Því er ein af meginbreytingunum sú að markaðsaðilum verður skylt að birta verðmótandi upplýsingar opinberlega og tímanlega. Þetta á meðal annars við um upplýsingar um framleiðslugetu, flutningsgetu og áætlaða ótiltækileika í kerfinu.

Með þessu verður tryggt að allir markaðsaðilar hafi jafnan aðgang að upplýsingum. Þannig er lagður grunnur að sanngjörnum og heilbrigðum raforkumarkaði þar sem ekki er hægt að hagnast með því að hafa aðgang að upplýsingum sem aðrir hafa ekki. Þessi atriði eru grundvallarforsendur þess að byggja upp traust á markaði sem er lykilþáttur í því að tryggja sanngjarnt raforkuverð – bæði fyrir heimili og fyrirtæki.

Hvers vegna þetta skiptir máli

Viðskipti með raforku hafa bein áhrif á alla raforkunotendur – hvort sem um er að ræða heimili eða fyrirtæki. Heildsöluverð raforku hefur áhrif á smásöluverð og þar með útgjöld almennings. Þess vegna skiptir miklu máli að verðmyndun á markaði sé gegnsæ, eðlileg og ekki undirorpin áhrifum sem ekki byggjast á raunverulegum markaðsaðstæðum.

Raforka er ekki aðeins vara – hún er grunnforsenda nútímalegs lífs og atvinnurekstrar. Því er það ekki lítils virði að setja reglur sem tryggja að aðgangur að henni sé ekki háður ósanngjörnum leikreglum eða engum leikreglum.

Með nýju lögunum er búið til traustvekjandi umhverfi þar sem aðilar vita hvað má og hvað má ekki. Þar með verður til umgjörð sem ekki aðeins styrkir stöðu neytenda, heldur einnig tryggir að aðilar sem vilja leggja sitt af mörkum til orkukerfisins – með sölu, framleiðslu eða þátttöku í viðskiptum – geri það undir skýrum og réttlátum leikreglum.

Það er ekki síður mikilvægt að nýtt regluverk stuðli að nýsköpun og virkni á markaði og veiti hvata til langtímasamninga, góðrar nýtingar og betri áætlanagerðar. Raforkumarkaðurinn verður þar með öruggari og öflugri – til hagsbóta fyrir samfélagið í heild.

Klárum þetta mikilvæga skref

Nú þegar frumvarp umhverfis-, loftlags- og orkumálaráðherra liggur fyrir Alþingi er tími til kominn að ljúka þessu mikilvæga löggjafarstarfi. Með því að samþykkja frumvarpið tryggir Alþingi traustan lagalegan grundvöll fyrir viðskipti með raforku – markað sem hefur bein áhrif á orkuverð, orkuöryggi og efnahagslega stöðu íslensks samfélags.

Við hvetjum því alþingismenn, og sérstaklega atvinnuveganefnd, til að klára málið á þessu þingi. Það er skref í þágu sanngirni, skilvirkara og betra raforkukerfis. Nú er tíminn til að tryggja að raforkumarkaður framtíðarinnar verði traustur, gagnsær og öllum til hagsbóta.