Spáir minni hagvexti á Íslandi næstu árin

Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) spáir því að raunhagvöxtur á Íslandi verði hóflegur næstu tvö ár, að verðbólga verði þrálát og að ríkisfjármálin geti haldið aftur af vexti þrátt fyrir nokkru mýkri peningastefnu. Mest áhætta er talin felast í meiriháttar eldsumbrotum og tollahækkunum á helstu útflutningsvörur.

Í nýrri bráðabirgðaskýrslu OECD um efnahagshorfur í heiminum og einstökum aðildarríkjum hennar, sem út kom í liðinni viku, kemur m.a. fram að íslensk stjórnvöld íhugi nýtt gjald eða skatt á ferðamenn, „gestaskatt“ sem svo er kallað í skýrslunni, sem stofnunin segir að muni styðja við sjálfbæra nýtingu náttúruauðlinda.

Ekki er vikið að því að sá nýi skattur geti haft áhrif á sókn ferðamanna til landsins, en hins vegar bent á að auknar viðsjár í alþjóðaviðskiptum geti dældað ferðaþjónustuna.

Ríkisstjórnin hefur ekki kynnt nákvæmar fyrirætlanir um það þrátt fyrir að hafa í stjórnarsáttmála kynnt áform um „auðlindagjald fyrir aðgang ferðamanna að náttúruperlum“.

Kristrún Frostadóttir forsætisráðherra sagði hins vegar nýlega í viðtali við Morgunblaðið, að það myndi helgast af aðgangsstýringu, en yrði kynnt í tengslum við atvinnu- og auðlindastefnu stjórnarinnar í haust.

Deyfð í efnahagslífi

Spáð er að raunhagvöxtur á Íslandi verði um 1,4% árið 2025 og 2,8% árið 2026, að mestu vegna einkaneyslu og aukins útflutnings. OECD bendir á að mikill hluti vaxandi útflutnings síðustu ára hafi verið tengdur ferðaþjónustu og því sé hagkerfið viðkvæmt fyrir sveiflum í greininni.

Samhliða hægari vexti í ferðaþjónustu og samdrætti í fjárfestingu kólni hagkerfið, og á sama tíma heldur verðbólga áfram að vera yfir markmiði – spáð er um 4% verðbólgu í ár þó vonast sé til þess að hún verði innan vikmarka 2,5% verðbólgumarkmiða síðari hluta næsta árs.

Þrátt fyrir harða vaxtastefnu undanfarin ár telur OECD að peningalegt aðhald muni áfram linast á næstu árum og stýrivextir verði um 5% í árslok 2026. Gangi fyrirætlanir eftir um aðhaldssemi í ríkisfjármálum, eins og hún endurspeglast í undirliggjandi frumjöfnuði, með niðurskurði og skattahækkunum, gæti dregið enn frekar úr vexti.

Það er þó ekki svo að OECD sé gagnrýn á aukna skattheimtu sem slíka, auðlindagjöld eru talin styðja við sjálfbæra nýtingu náttúruauðlinda og sérstaklega nefnt að samræming virðisaukaskatts í ferðaþjónustu við aðrar greinar leiðrétti bjögun í skattkerfinu.

Hvatt til umbóta

Hvatt er til umbóta í regluverki hins opinbera, sem muni auka framleiðni, fjárfestingu og vöxt.

Stofnunin bendir einnig á að þótt viðskiptajöfnuður hafi verið jákvæður nýverið, þá sé hann við það að snúast. Húsnæðismarkaðurinn, sem áður var drifkraftur verðbólgu, hefur róast, og fjárfesting í íbúðarhúsnæði er veruleg þrátt fyrir að dregið hafi úr fólksfjölgun.

Kjarasamningar bendi til 6% launahækkana á ári að tilliti teknu til launaskriðs. Talið er að atvinnuleysi muni aukast og fara yfir 4% á þessu ári en fari í 4,3% á næsta ári.

Sæmileg staða á hnattvísu

Í umfjöllun um alþjóðlegar horfur spáir OECD því að hagvöxtur á heimsvísu verði 2,9% árin 2025 og 2026, niður úr 3,3% árið 2024. Þrýstingur á alþjóðaviðskipti hafi aukist með nýjum tollum, sérstaklega frá Bandaríkjunum, en hugsanleg viðbrögð annarra ríkja skapi óvissu og geti haft keðjuverkandi áhrif á heimsviðskipti. Ísland muni tæplega fara varhluta af því. OECD varar við því að slíkt tollastríð gæti aukið verðbólgu og dregið úr vexti.

Í Evrópu eru horfurnar jafnframt háðar pólitískum ákvörðunum og uppbyggingu eftir áföll síðustu ára. Þýskaland og nokkur önnur ríki hyggjast auka opinbera fjárfestingu, sérstaklega í varnarmálum og innviðum, en annars staðar ríki aðhald.

Ísland stendur að mörgu leyti traustum fótum, að mati OECD, með sterka stöðu krónu, tiltölulega lítið atvinnuleysi og öflugan þjónustuútflutning.