Maðurinn á bak við heimssýninguna

Á bak við þátttöku Íslendinga á heimssýningunni í Japan er ungur maður úr Kópavogi sem hefur óvenjumikla skipulagsgáfu. Því kynntist blaðamaður á heimssýningunni í Japan á dögunum.

Maðurinn, Ragnar Þorvarðarson, varamaður sendiherra í Japan, leiddi undirbúning að þátttöku Íslands á heimssýningunni í Osaka í samstarfi við Íslandsstofu. Af því tilefni ræddi Morgunblaðið við Ragnar.

Hiroshima hafði djúp áhrif

Hver er maðurinn?

„Ég ólst upp í Kópavogi og fór í Menntaskólann í Kópavogi og var alltaf áhugasamur um að skoða heiminn. Þannig að þegar ég var 17 ára fór ég hingað til Japans sem skiptinemi með AFS í eitt ár en ég bjó í Yamaguchi í nágrenni Hiroshima. Það kveikti áhuga minn á því að fara í frekara nám erlendis og vinna í alþjóðasamskiptum. Það sem ég held að hafi haft mest áhrif á mig var þegar ég hitti sumarið 2002 einn af þeim sem lifðu kjarnorkusprengjuna af og hlustaði á reynslusögu hennar af öllum þessum hörmungum. Og þá fór ég að hugsa að það væri áhugavert að vinna í alþjóðasamskiptum og reyndar hugsaði ég líka að það væri gaman að vera blaðamaður og ferðast um heiminn.

Amma gerði útslagið

Raunar held ég að það hafi verið hún Helga Jónsdóttir amma mín sem fyrst vakti máls á því hvort ég ætti nú ekki bara að verða diplómati. Þá sennilega af því að ég fór í skiptinám, hafði áhuga á alþjóðasamskiptum og samskiptum.

Eftir framhaldsskóla fór ég aftur til Japans til að starfa á heimssýningunni í Aichi árið 2005 en hún fór fram skammt frá borg sem heitir Nagoya. Þá var ég einn af leiðsögumönnunum í norræna skálanum.“

Hafðirðu náð valdi á japönsku?

„Já, þá hafði ég verið ár í Japan og var kominn með góðan grunn. Ég gat haldið uppi samtölum en við vorum í því hlutverki að útskýra skálann eins og unga fólkið sem þú hittir í Osaka. Það var skemmtilegur tími en við unnum saman í hálft ár, ungt fólk alls staðar af Norðurlöndunum og frá Japan, og urðum fljótt góðir vinir. Mörg þeirra eru góðir vinir mínir enn þann dag í dag.

Svo leiddi eitt af öðru. Þar eignaðist ég vini sem voru í námi í Viðskiptaháskólanum í Kaupmannahöfn (CBS), þannig að ég fór þangað í Asíuprógramm, nánar tiltekið að læra viðskiptafræði og japönsku. Eftir útskrift ákvað ég að taka hlé frá frekara námi en þá kom hrunið og ég var sennilega eini maðurinn sem var að flytja frá Kaupmannahöfn til Íslands,“ segir Ragnar og brosir.

„Svo fór að ég fékk boð um vinnu hjá Viðskiptaráði Íslands á krefjandi tímum þegar traust á atvinnulífinu og viðskiptalífinu var í lágmarki. Þannig að ég vann með skemmtilegu og öflugu teymi við að byggja upp aftur traust. Við vorum meðal annars í mörgum jafnréttistengdum verkefnum og einnig í alþjóðatengdum verkefnum.“

Stofnuðu millilandaráð

Jafnframt voru stofnuð nokkur ný millilandaráð og Ragnar vann í því með samstarfskonu sinni.

„Þannig að ég fékk aðeins nasaþefinn af því að vinna í utanríkismálum og samskiptum. Að rúmum þremur árum liðnum rifjaðist það upp fyrir mér að ég hafði sett mér það markmið að fara í meistaranám fyrir þrítugt. Því skellti ég mér til London og fór þar í skóla sem heitir SOAS og er hluti af University of London. SOAS stendur fyrir School of Oriental and African Studies en ég lagði í náminu áfram áherslu á Japan.

Eftir að ég útskrifaðist úr meistaranámi var ég búinn að ákveða að ég ætlaði að koma mér inn í annaðhvort alþjóðastofnun eða íslensku utanríkisþjónustuna. Ég fór í nokkur viðtöl en að endingu sótti ég um starf í breska sendiráðinu heima á Íslandi. Þar starfaði ég í tæpt ár sem viðskiptafulltrúi. Síðan ákvað ég að sækja um starf hjá utanríkisþjónustunni sem var þá að auglýsa starf í fyrsta skipti í langan tíma. Það sóttu tæplega fjögur hundruð manns um störf og það voru ráðin inn sjö eða átta. Ég var svo heppinn að vera meðal þeirra og árið 2016 hóf ég störf í utanríkisráðuneytinu. Fyrst var ég í norðurslóðamálum og svæðisbundnu samstarfi en fyrsta árið vann ég að formennsku Íslands í Eystrasaltsráðinu. Svo fór ég yfir í norðurslóðamálin, en við vorum að undirbúa formennskuáætlunina fyrir setu Íslands í Norðurskautsráðinu. Svo var mér kippt yfir í upplýsingamálin en það starf var dálítið líkt því sem ég hafði verið að gera hjá Viðskiptaráði.“

Best skóli diplómatans

Sumarið 2019 bauðst Ragnari svo að fara til starfa hjá fastanefnd Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum í New York. Þar vann hann í eitt ár og leysti af samstarfsfélaga sinn sem var í fæðingarorlofi.

„Þetta eina ár í höfuðstöðvum Sameinuðu þjóðanna í New York var að mínu mati besti skóli sem diplómati getur farið í en þar kynnist maður samningaviðræðum, lærir af verkefnum í alþjóðakerfinu, lærir samningatækni og tekur á móti ráðamönnum. Það er mikil vinna en ótrúlega gefandi og skemmtileg. Ráðherravikan á haustin þegar allsherjarþingið er að hefjast er eins og hápunktur en fyrir diplómata er það eins og að fara á Ólympíuleikana. Síðari hlutann af tíma mínum skall kórónuveirufaraldurinn á í mars 2020 og þá tæmdist New York hálfpartinn af fólki en þótt þar væri ekki eiginlegt útgöngubann voru verslanir lokaðar og önnur þjónusta lá niðri. Þeir sem höfðu tök á því – fólk sem átti sumarhús eða fjölskyldu annars staðar – fóru úr borginni. Þá skein svolítið í gegn að við sem störfum í utanríkisþjónustunni verðum oft svolítið eins og fjölskylda en við studdum hvert annað á þessu tímabili.“

Framboð í París

Næst lá leiðin til Parísar þar sem Ragnar starfaði í tvö og hálft ár sem varafastafulltrúi Íslands hjá UNESCO en Ísland var þá í framboði til framkvæmdastjórnar.

„Það var afskaplega skemmtilegur tími að reka þetta framboð ásamt góðum kollegum en Ísland var kosið inn í framkvæmdastjórnina haustið 2021. Við buðum okkur fram fyrir hönd Norðurlandanna og sáum um norræna samræmingu í helstu málaflokkum sem stofnunin sinnir: mennta-, vísinda- og menningarmálum og svo auðvitað málefnum fjölmiðla og fjölmiðlafrelsis.

Að því verkefni loknu fékk ég símtal og var beðinn um að koma aftur til Íslands. Ég kom mikið að skipulagningu viðburða hjá ráðuneytinu og vann meðal annars að utanríkisráðherrafundi Eystrasaltsráðsins og hélt utan um utanríkisráðherrafund Norðurskautsráðsins sem var haldinn í Reykjavík 2021. En þá var ég kallaður heim frá París til að starfa í einn mánuð með formennskuteymi Norðurskautsráðsins. Svo fóru samstarfsmenn mínir og yfirmenn að velta því fyrir sér hver væri nógu klikkaður til að taka að sér að halda utan um praktískt skipulag á þessum stóra leiðtogafundi Evrópuráðsins sem haldinn var í Hörpu í maí 2023,“ segir Ragnar og hlær við.

Tjónaskrá fyrir Úkraínu

„Ég vann að því verkefni með frábærum kollegum í utanríkisráðuneytinu og hélt utan um skipulagsmálin og vann náið með lögreglunni, ráðstefnufyrirtæki og Hörpu, hafði uppi á lúxusbílum og var ábyrgur fyrir samskiptum við öll erlendu sendiráðin og sendinefndirnar. Þetta útheimti mikla skipulagningu en við skiptum liði og vorum nokkur teymi sem voru ábyrg fyrir mismunandi hlutum. Þetta var skemmtilegt verkefni og málstaðurinn var góður en markmiðið var að koma á tjónaskrá fyrir Úkraínu og ná leiðtogunum saman til að gefa Evrópuráðinu hlutverk til framtíðar. Og Úkraína var náttúrulega í brennidepli á fundinum. Það lögðust allir á árarnar – stofnanir, ráðuneyti og fyrirtæki – til að láta þetta ganga upp.“

Þegar þessu verkefni var lokið, einu því viðamesta í sögu íslenskrar utanríkisþjónustu, var Ragnar fluttur til Japans sem varamaður sendiherra í sendiráði Íslands í Tókýó sumarið 2023, en núverandi sendiherra er Stefán Haukur Jóhannesson. En það var einmitt þá sem honum var falið að vera forsvarsmaður þátttöku Íslands á heimssýningunni í Osaka 2025. Það verkefni vann hann með Íslandsstofu sem fulltrúi Íslands á heimssýningunni og í norræna skálanum. Ragnar segir aðspurður þá hugmynd hafa kviknað á síðasta ári að forseti Íslands myndi heimsækja sýninguna á þjóðardegi Íslands 29. maí. Þegar það lá fyrir hafði sendiráðið í Tókýó samband við japönsku utanríkisþjónustuna sem sýndi Íslandi þann heiður að koma á fundi Höllu með keisara og forsætisráðherra Japans.

Halla var heiðursgestur

„Forsetinn var heiðursgestur á sýningunni á Íslandsdeginum en Japanir bjóða leiðtogum og ráðherrum að koma hingað til þess að fagna þjóðardögum sínum,“ segir Ragnar en þjóðhöfðingjar Danmerkur og Svíþjóðar hafa komið á þjóðardögum sinna þjóða á sýningunni. Ragnar segir skipulag þeirra viðburða hafa verið svipað og hjá Höllu nema hvað hún hafi viljað eiga samtal við ungt fólk og fulltrúa kvenna. Fyrir vikið hafi dagskrá Höllu verið viðameiri.

„Þannig að við settum upp þennan viðburð í skála Sameinuðu þjóðanna og áttum samtalið við konur í kvennaskálanum, „Women’s Pavilion“. Við erum með mjög öflugan forseta sem leitast eftir því að hitta fólk. Við finnum að fólki hefur þótt mikið til hennar koma og það hafa skapast góð samtöl um þau áherslumál sem við erum að vinna að hér í Japan; jarðvarmann, jafnréttismálin og viðskipti ríkjanna almennt,“ segir Ragnar að lokum.