Borgarkerfið bregst vegna Brákarborgar

Ótal gallar voru á hönnun og endurbyggingu leikskólans Brákarborgar samkvæmt nýútkominni skýrslu innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar. Skýrslan er áfellisdómur yfir stjórnsýslu borgarinnar og þeim stjórnmálamönnum, sem bera ábyrgð á verkefninu.

Borgarráðsfulltrúar Samfylkingar, Pírata, Viðreisnar og Vinstri grænna samþykktu í nóvember 2020 að kaupa fasteignirnar að Kleppsvegi 150-152 í því skyni að breyta þeim í leikskóla. Kaupverðið var 642 milljónir króna og áætlað að kostnaður við breytingar yrði um 600 milljónir að auki.

Viðvaranir hundsaðar

Borgarráðsfulltrúar Sjálfstæðisflokksins vöruðu við kaupunum á sínum tíma. Bentu þeir á að húsnæðið væri í slæmu ástandi, endurbætur yrðu afar kostnaðarsamar og því væri verðið afar hátt.

Frekari umræður urðu um háan kostnað við verkefnið í júlí 2021. Dagur B. Eggertsson, þáverandi borgarstjóri, hafnaði gagnrýninni, sakaði borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins og Miðflokksins, sem og Morgunblaðið, um rangfærslur og sagði að meirihlutinn stæði heils hugar með verkefninu.

Nýi leikskólinn var opnaður í húsinu haustið 2022, mörgum mánuðum áður en framkvæmdum lauk. Við opnunina hlaut borgin verðlaunin „Grænu skófluna“ fyrir Brákarborgarverkefnið frá samtökum, sem borgin er sjálf aðili að. Verðlaunin eru veitt fyrir mannvirki, sem byggð eru með framúrskarandi vistvænum og sjálfbærum hætti. Við verðlaunaafhendinguna var sagt að byggingin væri verðug fyrirmynd fyrir endurbyggingar eldri mannvirkja í framtíðinni.

„Aldrei hætta að þora“

Dagur borgarstjóri hreykti sér af vel heppnaðri framkvæmd í Twitter-færslu. Þar kom fram að varað hefði verið við því að framkvæmdin yrði áhættusöm og dýr. „Aldrei hætta að þora!“ stóð í færslu Dags.

Byggingin var þó ekki sjálfbærari en svo að hún hélt ekki uppi eigin þaki. Fljótlega eftir opnun leikskólans bárust tilkynningar um sprungur í hleðsluveggjum. Skoðun á burðarvirki leiddi í ljós að byggingarnar fullnægðu ekki gildandi jarðskjálftastöðlum, hvorki fyrir né eftir framkvæmdir.

Slík vinnubrögð lýsa óneitanlega mikilli dirfsku, jafnvel fífldirfsku, í ljósi þess að byggingin hýsti lítil börn. Var óhjákvæmilegt að rýma húsnæðið á meðan burðarvirki þess væri lagfært. Sú lagfæring stendur enn yfir.

Óheyrilegur kostnaður

Heildarkostnaður við Brákarborgarverkefnið var kominn í 2.292 milljónir króna í júní 2024. Við þá upphæð bætist kostnaður vegna yfirstandandi lagfæringa en tekið var tilboði í þær að upphæð 223 milljónir. Er þá ótalinn kostnaður við skýrslur ráðgjafa, hönnun, umsjón, eftirlit sem og kostnaður við flutning leikskólans og leigu á öðru húsnæði á viðgerðartímanum. Ekki er ólíklegt að heildarkostnaður Brákarborgarverkefnisins verði á endanum tæpir þrír milljarðar króna.

Brákarborgarskýrslan sýnir að það voru mikil pólitísk mistök að ráðast í kaup og endurgerð umræddra húsa með þeim hætti sem gert var. Það sætir furðu hvað fjölmiðlum hefur gengið illa að fá þá borgarfulltrúa, sem samþykktu verkefnið, til að tjá sig um skýrsluna. Ekki síst í ljósi þess að ein þeirra er nú orðin borgarstjóri og önnur formaður umhverfis- og skipulagsráðs borgarinnar.

Brákarborgarverkefnið er eitt margra dæma um að pottur er brotinn í byggingarmálum Reykjavíkurborgar. Í mörgum byggingum hennar er of mikil áhersla lögð á íburð og jafnvel tilraunastarfsemi á kostnað skattgreiðenda. Oft virðast hönnuðir og/eða arkitektar líta á verkefni fyrir borgina sem tækifæri til að láta ljós sitt skína og reisa sjálfum sér framúrstefnulegt minnismerki. Hagkvæmni skiptir þá ekki máli, hvorki byggingarkostnaður né rekstrarkostnaður til framtíðar. Skattgreiðendur borga brúsann.

Ábyrgðin er auðvitað þeirra stjórnmálamanna, sem eru veikir fyrir slíkum gæluverkefnum og láta óstjórn í byggingarmálum viðgangast árum og jafnvel áratugum saman í stað þess að taka í taumana.