Ragnheiður Jónsdóttir fæddist 20. nóvember 1935 á Svertingsstöðum í Miðfirði í V-Húnavatnssýslu. Hún lést í Reykjavík 6. júní 2025.

Foreldrar hennar voru Jón Eiríksson bóndi og búfræðingur, f. 1885, d. 1975, af húnvetnskum ættum, og Hólmfríður Bjarnadóttir húsfreyja, f. 1891, d. 1981, ættuð frá Túni í Flóa. Þau eignuðust 11 börn: Guðfinna, f. 1917, d. 2010, Ingunn, f. 1919, d. 1979, Þorgerður, f. 1920, d. 2010, Eiríkur, f. 1922, d. 2008, Bjarni, f. 1924, d. 2012, Guðlaug, f. 1926, d. 2018, Snorri, f. 1928, d. 2016, Stefán, f. 1930, d. 2013, Ólafur, f. 1931, Gunnlaugur, f. 1933, d. 2015, Ragnheiður, f. 1935, d. 2025.

Ragnheiður giftist Ingimar Erlendi Sigurðssyni rithöfundi, f. 1933, d. 1921, árið 1956, þau skildu 1968. Dætur þeirra eru: 1) Huld, f. 1956, gift Gunnlaugi Kristjánssyni, f. 1956, d. 2015, þau skildu. Sonur Logi, f. 1975, giftur Elísabetu Guðjónsdóttur, f. 1973, börn: Daði, f. 2008, og Sölvi f. 2015. 2) Friðbjörg, f. 1959, gift Gunnari Hersveini, f. 1960. Fyrri maður Friðbjargar er Eyjólfur Eyjólfsson, f. 1961, börn þeirra: Ragnheiður, f. 1984, gift Sigurvin Friðbjarnarsyni, f. 1982, börn Högni, f. 2012, og Sindri Leon, f. 2018. Eyjólfur Ingi, f. 1989, og sambýliskona Viktoría Helga Johnsen, f. 1993. 3) Helga, f. 1962, gift Ævari Einarssyni, f. 1961. Börn þeirra eru: Þráinn, f. 1982, giftur Ragnhildi Gísladóttur, f. 1981, börn Halldóra f. 2011, og Hrafnhildur, f. 2013. Svana Ævarsdóttir Elker, f. 1984, gift Kim Elker, f. 1978, börn Mille, f. 2012, og Magnus, f. 2019. Jakob, f. 1987, giftur Jóhönnu Landgren, f. 1986, börn Alexandra Ýr, f. 2018, Hektor Myrkvi, f. 2021 og París Katrín, f. 2024. 4) Þóra, f. 1963.

Ragnheiður kenndi í Hlíðaskóla til 1973 og í Hafralækjarskóla í Aðaldal, 1973-1983, og rak hótel þar í þrjú sumur. Hún sérhæfði sig í kennslu stærðfræði og íslensku, sá um heimavistina og setti upp leikrit. Eftir nám í bókasafnfræði 1986 varð hún skólasafnakennari í Melaskóla og góða sögukonan þar. Í sjö sumur vann hún sem landvörður; fjögur ár í Skaftafelli og þrjú ár í Herðubreiðarlindum. Ragnheiður var unnandi leiklistar og bókmennta, sértaklega ljóða og kunni þau mörg utan að. Hún sat í stjórn IBBY og í ritnefnd tímaritsins Börn og bækur. Sjálf gaf hún ekki út skáldskap en hún var „músa“ og yfirlesari nokkurra skálda. Ragnheiður gaf út endurminningar sínar árið 2021, þá 86 ára: Ég átti flík sem hét klukka.

Ragnheiður samdi námsefni fyrir skólabókasöfn og fyrir nýbúa, Lesið, hlustið, lærið íslensku, og hún lét sig margt varða. Í grein, Um kennslu í Íslandssögu, í Nýjum menntamálum 1984, benti hún á rýran hlut kvenna í kennslubókum í sögu. Sú grein vakti athygli og umtal.

Ragnheiður var vinstrisinnaður náttúruverndari og félagshyggjukona, virk í félagsskap eldri Vinstri grænna en hún var fyrst og fremst til staðar fyrir dætur sínar og barnabörn. Um áttrætt greinist Ragnheiður með parkinsonsveiki en hún bar sig með reisn og bjó að því að eiga marga góða að og fékk friðsælt andlát á hjúkrunarheimilinu Grund.

Útför fer fram í Háteigskirkju í dag, 13. júní 2025, klukkan 13.

Að eiga góða mömmu er gulli betra.

Ein af mínum fyrstu minningum er að mér fannst að ég hefði verið með guði áður en ég fæddist og að við guð hefðum ferðast saman til að velja mömmu fyrir mig. Þetta var ég sannfærð um og er falleg minning barns sem er glatt með mömmu sína.

Mamma var aðeins 27 ára þegar hún var búin að eignast fjórar dætur. Hún var oft og tíðum mjög upptekin mamma þar sem hún var alla tíð útivinnandi í kennslu og hafði jafnframt þær skyldur á herðum að sjá fyrir sér og fjölskyldu sinni. En við dætur hennar vorum alla tíð í forgangi hjá henni, sem okkur fannst auðvitað alveg sjálfsagt mál.

Þegar ég lít til baka yfir öll árin okkar saman er margs að minnast. Það sem gerði hana að svo einstakri móður og bestu vinkonu var að hún hafði svo mikinn áhuga á lífinu og kunni svo vel að gleðjast og njóta. Hún var gríðarlega fróðleiksfús og sótti endalaust í meiri fróðleik og þekkingu, hvort sem það var í sagnfræði, bókmenntum eða náttúrufræði. Henni fannst alltaf það námskeið sem hún var á þá stundina svo áhugavert og skemmtilegt og var dugleg að segja okkur frá og miðla. Fáa þekki ég sem voru eins vel að sér í bókmenntum, og var ljóðalestur í miklu uppáhaldi og ótrúlegt magn ljóða sem hún kunni. Mamma var einnig mikil útivistarkona og göngugarpur. Þegar hún vann á sumrin í landvörslu í Skaftafelli og í Herðubreiðarlindum fór hún í ófáar blóma- og jurtagöngur um svæðin með gesti og miðlaði til þeirra af mikilli kunnáttu og elju, enda voru fræðslugöngur hennar mjög vinsælar.

Mamma var aðeins 39 ára gömul þegar ég gerði hana óvænt að ömmu. Þó að mamma væri þá sjálf einstæð móðir var hún mér mikill og sterkur bakhjarl, án þess að taka af mér ráðin. Logi sonur minn sóttist mikið í að vera með ömmu sinni í Hafralækjarskóla og dvaldist einnig með henni á sumrin á meðan hún var í landvörslunni í bæði Skaftafelli og Herðubreiðarlindum. Það var góður lærdómstími fyrir hann. Mamma tók jafnan ríkan þátt í lífi barnabarna sinna og ferðaðist mikið um landið með okkur dætrum sínum og barnabörnum og miðlaði stöðugt af fróðleik og skemmtun. Sonarsonur minn, hann Daði, kallaði hana „ævintýraömmu“ en hún undirbjó af kostgæfni með honum alls konar skemmtileg verkefni. Á seinni árum ævinnar var mamma dugleg að ferðast erlendis og var alltaf að bæta við sig þekkingu. Dvaldist hún m.a. á Kúbu sem sjálfboðaliði á dögum Kastrós og fór síðan í margar söguferðir með námskeiðsfélögum. Einnig fór hún í ferðir til Íran, Jemen og Jórdaníu og naut þess vel að kynnast fjarlægari menningarheimum. Þegar ég var að vinna í alþjóðastarfi fylgdist mamma mjög vel með öllu sem ég var að gera og kom þrisvar að heimsækja mig til Zimbabwe.

Mamma var metnaðarfullur og ötull kennari, átti farsælan feril í starfi sínu og var félagslynd og átti stóran hóp af vinum.

Elsku mamma kunni svo vel að varðveita barnið í sér. Hún var einstakur hlustandi og tók á einlægan hátt í upplifun annarra. Ég er stolt af henni og finnst ég hafa verið einstaklega heppin.

Hvíl í friði elsku mamma,

þín,

Huld.

Það var alltaf gott að koma til ömmu, hún var alltaf tilbúin að hlusta á mann og ræða málin í rólegheitum, hvort sem þau voru stór eða smá, persónuleg eða þau sem voru í deiglunni hverju sinni.

Ömmu gat maður treyst fyrir öllu og voru það ófáar stundirnar sem maður sat hjá henni í eldhúsinu, umvafinn öryggi, skilningi og hlýju. Í barnæskunni voru það litlu hlutirnir eins og að fá að gista hjá henni, fá að skríða upp í til hennar á morgnana, finna ömmulyktina af henni undir dúnmjúku sænginni hennar.

Að eiga með henni einn dag í viku þar sem hún sótti mann og fór með mann á söfn, kaffihús eða sýndi okkur allar helstu náttúruperlur höfuðborgarsvæðisins. Við kölluðum þetta ömmuklessudaga og lauk deginum yfirleitt heima í eldhúsinu í Álftamýrinni þar sem hún bakaði pönnukökur.

Hún hafði einhvern veginn alltaf tíma fyrir mann, var alltaf glöð að heyra í manni og fá mann í heimsókn. Hún var alltaf í klappliðinu, studdi mann áfram með ráðum og dáðum en hlífði manni heldur ekki ef henni fannst maður vera að fara út af sporinu. Hennar verður svo sannarlega saknað en hún lifir áfram í okkur öllum og þessum fallegu minningum sem við eigum.

Ragnheiður og Eyjólfur Ingi.

Mamma settist gjarna á rúmstokk okkar systra og fór með löng ljóð og eða þulur fyrir bænirnar sem voru sem röð ljósa, sem mynduðu verndandi útlínur eggs utan um okkur. Hún kunni líka utan að fjölda þjóðsagna og ævintýra sem hún hafði lært af móður sinni í hlóðaeldhúsinu á Svertingsstöðum. Passíusálma lærði hún af föður sínum og vísnagerð og saman hlustuðu þau þrjú á öll útvarpsleikrit. Hún, eirrauðhærða stúlkan, fékk að vera barn mun lengur en eldri systkinin hennar ellefu sem hún leit mikið upp til og unni. Hún var hjartagull móður sinnar og sólskríkja föður síns, enda örverpið þeirra. Og af þeim lærði hún að sá sem gerir vel við aðra og vandar sig sofnar sáttari við dagslok. Hún lærði líka að rökræða, takast á um menn og málefni. Faðir hennar var sannfærður framsóknarmaður en systur hans, miklir aufúsugestir á Svertingsstöðum, voru eldheitir kommúnistar og þær helguðu sig starfi í þágu alþýðunnar. Ein þeirra, Elísabet Eiríksdóttir, var lengi vel formaður verkalýðsfélagsins Einingar á Akureyri og sat í bæjarstjórn fyrir kommúnista. Móðir hennar var jafnaðarmaður og taóisti.

Mamma varð mjög ástfangin um leið og hún flutti suður, af skáldi og það var gagnkvæmt. Dæturnar verða tvær áður en hún nær að klára kennaranámið og síðar bættust tvær við. Hún þarf að sjá fyrir þeim og skáldinu sínu. Kennir fulla kennslu og sinnir heimakennslu. Hún er músa hans og yfirlesari fram undir miðjar nætur en hann er ekki tryggur í hendi og verður ástfanginn af annarri góðri konu, sem á líka fjögur börn, saman eignast þau tvö. Mamma flytur norður í Hafralækjarskóla í Aðaldal, tekur bílpróf og setur á fót sumarhótel í skólanum svo dætur hennar fái nú vinnu og hún meiri tekjur. Fastagestir hótelsins vinna að landgræðslu og hópar vísindamanna koma sem rannsaka Kröfluelda. Sumir eru útlendingar. Þeir fyrstu sem við systur hittum og mamma okkar talaði við þá. Við dæturnar urðum fyrst svo hissa, en síðan stoltar af henni.

Mamma galopnaði heimilið fyrir nýjum vinum okkar. Þeir voru ekki fáir og margt brallað. Hún vissulega átti sér vonbiðla og góðar stundir en hún vildi alls ekki binda sig aftur. Hún fór stundum með okkur Huld í Sjallann en lenti þá oftast í löngum samræðum við skáld. Þau urðu ófá sem leituðu til hennar og hún var drjúg hjálparhella dóttur minnar, Ragnheiðar Eyjólfsdóttur, sem hefur gefið út fjórar ungmennabækur. Hún var líka afar kær Eyjólfi Inga syni mínum, sem hefur reynst henni einstaklega vel.

Hún mamma var góð ættmóðir, minn nánasti vinur. Við vorum mikið saman, líka á Grund. Við hvöttum hvor aðra fram á veg. Ég sendi hana í sjálfboðaliðaferð til Kúbu og á landvarðanámskeið og við fórum saman á námskeið Jóns Bö um Njálu, Laxdælu og Gretti en hún sótti síðan öll hans námskeið. Ferðaðist síðan á sagnaslóðir og mun víðar, en nú er hún komin í mér ókunnugan heim, en ég finn í hjarta mér að við eigum hana alltaf að, í annarri – en nálægri vídd.

Friðbjörg Ingimarsdóttir.

Það var gæfa að kynnast Rögnu. Hún var svo víðsýn og uppbyggileg í samtali. Hún hafði vitaskuld meiri reynslu og þekkingu en ég og stóð styrkum fótum í sögunni sem hún gat miðlað á lipran og uppbyggilegan hátt.

Ég kynntist Rögnu eftir að við Friðbjörg dóttir hennar felldum hugi saman vorið 2003, en við vorum bæði fráskilin. Strax það ár fórum við með Rögnu til Zimbabwe að heimsækja Huld dóttur hennar sem starfaði þar. Sú ferð var mikið ævintýri og margt gerðist sem gaman var að rifja upp. Við vorum með stílabók á okkur og skráðum til að mynda fuglategundir sem við gátum greint yfir okkur og í trjánum.

Í Malilangwe-þjóðgarðinum í Zimbabwe fórum við í ferð um hið mikilfenglega dýraríki í leit að ljónum, fílum, hlébörðum, buffalóum, nashyrningum, flóðhestum, gíröffum, hýenum og sebrahestum. Við mættum kraftmikilli fílahjörð á veginum sem kom á harðaspani í átt til okkar í safaríbílnum. Einn þeirra nam ekki staðar fyrr en á síðustu stundu.

Friðbjörg og Ragna voru mjög samrýndar mæðgur og deildu brennandi áhuga á náttúruvernd og samfélagsmálum. Það sem einkenndi þær báðar var fróðleiksást og löngun til að miðla til annarra, enda höfðu þær báðar starfað sem kennarar á fyrri hluta starfsferils síns.

Við fórum líka oft með henni í ferðalög innanlands en þar naut Ragna sín til fulls og bjó yfir mikilli þekkingu á landi, sögu, grösum og fuglum. Mér fannst eins og hún þekkti landið betur en margur hver og viðaði hún að sér ferðabókum og náttúrulýsingum af landinu okkar.

Það var augljóst að barnabörnin dáðu ömmu sína og voru Ragnheiður og Eyjólfur Ingi, börn Friðbjargar, mjög hænd að henni. Börnin mín Steingerður Lóa, Heiðdís Guðbjörg og stjúpdóttir mín Særós Rannveig voru einnig heilluð af Rögnu en þau kynntust henni fyrst á bókasafni Melaskóla sem þau gengu í. „Hún var svo hlý og yndisleg og lét okkur alltaf finnast við svo velkomnar,“ segja þær. Það er rétt, hún hafði jákvætt og uppbyggilegt viðhorf til hlutanna, til mannlífsins og vildi vera börnum góð fyrirmynd.

Ég gat leitað til hennar með yfirlestur á bókum sem ég skrifaði, meðal annars bókarinnar Gæfuspor – gildin í lífinu sem hún og Friðbjörg lásu vandlega yfir. Ragna gaf alltaf góða málfarsráðgjöf. Hún bjó yfir mikilli reynslu af yfirlestri handrita. Sjálf var hún unnandi ljóða- og skáldsagna og iðulega með bók í hönd.

Mér fannst Ragna vera til fyrirmyndar sem góður borgari í samfélagi okkar. Ég var lánsamur að fá að kynnast henni og hennar fjölskyldu.

Gunnar Hersveinn.

Látin er í Reykjavík Ragnheiður Jónsdóttir fyrrverandi kennari. Hún var alin upp í stórum systkinahópi, yngst og allra þeirra yndi. Hún minntist með gleði æskuára sinna og uppeldisins sem hún fékk hjá ástríkum foreldrum. Hún giftist ung Ingimari Erlendi Sigurðssyni rithöfundi og af fátæklegum efnum komu þau sér upp heimili í litlu húsi í vesturbæ Reykjavíkur. Svo fór að leiðir þeirra hjóna skildi en ævinlega talaði hún af hlýju um hjónabandsárin sem gáfu henni það sem mestan tilgang hafði í lífi hennar, dæturnar Huld, Friðbjörgu, Helgu og Þóru. Barnabörnin urðu mörg og af öllum sínum afkomendum var hún stolt og mátti líka vera það.

Um þetta ræddi hún meðal annars þegar ég tók við hana viðtal fyrir Morgunblaðið á árum áður. Í heilan dag sátum við Ragnheiður saman í eldhúsinu í íbúðinni hennar á fjórðu hæð í Álftamýri. Ekki er ætlunin að rekja það allt sem við ræddum þann dag, heldur vil ég rifja upp þau samskipti sem við áttum á vettvangi Elítanna, leshrings sem við vorum saman í áratugum saman. Ragnheiður gegndi þar ábyrgðarhlutverki, hún sendi okkur póst um fundi, stakk gjarnan upp á bókum til að lesa, einkum eftir að við hættum að lesa fornsögur og við tók ævisagnalestur. Hún var vel heima í bókmenntum, íslenskum sem erlendum. Á leshringsfundum lásum við hver fyrir aðra nokkra kafla úr hverri bók og ræddum síðan innihald þeirra. Þá heyrði maður hve lífið hafði kennt Ragnheiði margt á langri og stundum áfallasamri vegferð. Svo kom kaffið á dagskrá. Væri fundur heima hjá Ragnheiði fengum við lestrarkonur pönnukökur, þær bestu sem ég hef smakkað á lífsleiðinni, ásamt ýmsu öðru bakkelsi sem Ragnheiður hafði á borðum, flest hafði hún útbúið sjálf. Umræður í eldhúsinu í Álftamýrinni urðu gjarnan nánar þar sem við sátum kannski átta saman í okkar ákveðnu sætum og skiptumst á sögum og skoðunum. Það voru góðir tímar.

Svona gekk þetta ár eftir ár þar til Ragnheiður kenndi lasleika sem svipti hana því miður með tímanum getu og hæfni. En þá var hún líka orðin vel fullorðin og hafði skilað mikilvægu lífsstarfi. Við í lesklúbbnum söknuðum hennar mikið þegar hún hætti að geta mætt. Síðasti fundurinn okkar með henni var í nýrri íbúð Ragnheiðar í Hvassaleiti.

Það er alltaf sárt að skilja við góða félaga, ekki síst sé um að ræða gáfað fólk, skemmtilegt og velviljað. Alla þessa kosti hafði Ragnheiður í ríkum mæli. Ég veit ég mæli fyrir munn Elítusystra þegar ég sendi dætrum Ragnheiðar og fjölskyldum þeirra okkar innilegustu samúðarkveðjur vegna fráfalls mætrar konur.

Guðrún Guðlaugsdóttir.

Ég kynntist Rögnu árið 1980 um leið og ég kynntist Huld, elstu dóttur hennar og samstarfskonu um árabil og góðri vinkonu æ síðan. Og ekki nóg með það heldur var ég líka kynnt fyrir systrum Huldar og mömmu hennar, sem ég hélt fyrst að væri ein systirin. Hún var brosmild, lágmælt, falleg og létt á sér sem unglingur svo að það var ekki skrítið þótt ég væri sannfærð um að hún væri ein systranna.

Sjálf var ég um þetta leyti einstæð mamma í fullri vinnu og líka að stunda nám í Öldungadeildinni í Hamrahlíð og þurfti því stundum að leita á náðir annarra með pössun fyrir ungan son minn, nokkuð sem ég átti erfitt með að biðja um. Ragna gerði sér snemma fulla grein fyrir vanda mínum, sjálf búin að reyna það að vera einstæð móðir með fjórar ungar dætur, svo að auðvitað bauð hún strax fram aðstoð sína um að hafa ofan af fyrir drengnum mínum ef á þyrfti að halda. Henni þótti það ekki stórmál og varla til að hafa orð á.

Þessi fyrstu kynni mín af Rögnu eru mér því mjög minnisstæð. Heilsteypt lífsskoðun hennar og óbilandi trú á hið góða í manneskjunni smitaði síðan út frá sér til dætranna og til allra sem þekktu hana. Hún var traust og ráðagóð, góðvild hennar og elskusemi var eftirtektarverð svo að það var ekki að undra að hún væri einstakur og þolinmóður kennari sem tókst ávallt að laða fram það besta hjá nemendum sínum.

En Ragna vildi sjálf læra meira, fróðleiksfús og síkvik sem hún var, og svo fór að kynni okkar urðu enn nánari þegar við fórum báðar um svipað leyti í nám í bókasafns- og upplýsingafræði við Háskóla Íslands. Þar kom enn frekar í ljós þekking hennar á hinum ýmsu málum. Hún hafði t.d. yfirgripsmikla þekkingu á bókmenntum og sögu landsins þótt mannréttindi væru þó alltaf ofarlega í huga og hún bar hlut hinna verst settu í þjóðfélaginu mjög fyrir brjósti. Áhugi hennar á hlutskipti og lífi annarra var lifandi og frjór og oft gleymdi hún sér í djúpum samræðum við að leysa hvern þann vanda sem aðrir áttu við að etja. Fólk sóttist því eftir návist hennar. Eitt sinn heimsótti ég hana þegar hún vann sem landvörður í Skaftafelli. Þá áttu þar gjarnan viðkomu lögreglumenn í eftirliti, líffræðingar og jöklafræðingar til að fá sér kaffisopa og til að ræða landsins gagn og nauðsynjar við Rögnu. Hún ferðaðist líka mikið bæði innanlands og utan þegar hún átti þess kost og það var gaman að ganga með Rögnu um Skaftafell og Þingvelli, þar sem hún þekkti hvern stein og söguna alla.

Þegar undirrituð hóf að skrifa lokaritgerð sína í Háskólanum var Ragna fyrst til að heimila mér (óumbeðin auðvitað) afnot af forláta Macintosh Plus-tölvu sem hún hafði nýkeypt, og einnig aðstöðu heima hjá sér til skriftanna. Þannig áttu greiðasemi hennar og umhyggja sér engin takmörk og oft gleymdum við okkur í lok dags við umræður á dagsverkinu.

Með hjartað fullt af þakklæti og hlýju kveð ég nú afar kæra vinkonu, mannvin og góða manneskju. Takk fyrir einstaka samfylgd sem aldrei bar skugga á.

Elsku Huld, Fríða, Helga og Þóra og fjölskyldur ykkar, ég votta ykkur sem sárast syrgið mína dýpstu samúð.

Gróa Finnsdóttir.

Ragnheiður kom til liðs við Eldri vinstri græn mjög snemma en sá armur var stofnaður árið 2005. Hún var góður og gefandi félagi í undirbúningsnefndinni í allmörg ár þar til veikindi náðu tökum á henni. Hún var ljúf og hress í samstarfi, afar vel lesin og þekkti ljóðaarfinn eins og lófann á sér. Þetta voru allt góðir eiginleikar við undirbúning dagskrár fyrir eldri félaga sem vildu hugsa um og skoða málin með sínu lagi. Um nokkurt skeið valdi hún ljóð dagsins fyrir fundina okkar og flutti á sinn næma og gefandi máta og duldist engum að þar fór flytjandi sem þekkti efnið og kunni að koma því til skila. Minning Ragnheiðar býr með okkur, það var gott að kynnast henni.

Bryndís, Þóra Elfa og Þuríður í undirbúningsnefnd EVG.