Hluthafastefna og starfskjarastefna

Ólafur vinur ritara lauk störfum á vinnumarkaði fyrir mörgum árum. Síðla á starfsævi sinni uppgötvaði Ólafur að rétt væri að huga að rétti til töku lífeyris. Þar sem Ólafur er ekki sameignarsinni telur hann lífeyrissjóði uppfinningu Marx og Engels. Ritara tókst að minna Ólaf á að járnkanslarinn Bismarck hefði fundið upp lífeyrissjóði í Þýskalandi.

Ritara tókst um síðir að sannfæra Ólaf um gildi frjáls sparnaðar samhliða samtryggingu og sameign í lífeyrissjóðum. Nú er Ólafur þess fullviss að hlutverk lífeyrissjóða sé að greiða sjóðfélögum lífeyri, en ekki að gæta hagsmuna starfsfólks í fjármálafyrirtækjum, ellegar að gæta hagsmuna þeirra sem hafa gert sig óvinnufæra með áfengis- og vímuefnaneyslu.

Til hvers er tryggingagjald lagt á laun? Launaskattur eða tryggingagjald?

Þrátt fyrir gífurlegt tap Ólafs í bankahruninu, þ.e. þegar glæpamenn höfðu farið höndum um banka og skipafélög, átti Ólafur eitthvað eftir. Ólafur flytur fyrirlestra yfir ritara á síðkvöldum um frjálsan sparnað, en jafnframt fylgir orðræða um skilningsleysi og stefnuleysi við skattlagningu fjáreigna.

Það var mikill léttir fyrir ritara þegar Ólafur hafði eitthvað til síns máls. Norski olíusjóðurinn telur að slíkt stefnuleysi ríki nú um alla Evrópu.

Íslandsbanki hf. úr ríkiseign

Íslenska ríkið fékk Íslandsbanka í fangið í samningum banka um stöðugleikaframlög þrotabúa hinna föllnu banka. Það stóð aldrei til að íslenska ríkið héldi þessum banka í eignasafni sínu með Landsvirkjun og Isavia.

Hlutir íslenska ríkisins í Íslandsbanka hafa verið seldir í þremur útboðum á liðnum fimm árum. 42,5% eign íslenska ríkisins var seld í síðasta mánuði. Allir dáðust að vel heppnuðu útboði, enda þótt verðið væri sem næst 20% lægra en verð í umdeildu útboði fyrir þremur árum. Sennilega hefur snilldin verið þá.

Íslenska ríkið hefur talið sig fylgja eigendastefnu í þeim fyrirtækjum þar sem ríkið fer með ráðandi hlut. Það fer nærri því að vera hluthafastefna. Með hluthafastefnu er átt við það á hvern veg eign hluthafa er best varðveitt og ávöxtuð.

Það eru einföld sannindi að markmið með eignarhaldi er að hámarka verðmæti eigenda, að teknu tilliti til ýmissa hliðarskilyrða, sumra lögbundinna og annarra vegna samkeppnisþátta.

Þeir undarlegu hlutir hafa gerst að í stjórn Íslandsbanka hf. hefur verið kosinn maður sem hefur talið það markmið sitt í störfum hjá Glitni hf. að veita ráð um það hvernig hluthafar skuli niðurlægðir og gert lítið úr framlagi þeirra á hluthafafundum.

Starfskjarastefna

Nú ber svo við, innan við mánuði eftir að íslenska ríkið hefur selt hlut í Íslandsbanka hf., að stjórn bankans telur nauðsynlegt að halda hluthafafund um „starfskjarastefnu“, ekki um hluthafastefnu.

Það er skylda sérhvers sem stundar rekstur að greiða laun samkvæmt kjarasamningum og ráðningarsamningum. Ritari vonar að Íslandsbanki hf. hafi gert það.

Það að greiða starfsmönnum sérlegan kaupauka af hagnaði er þvert gegn meginákvæðum hlutafélagalaga. Hagnaður bankans er eign hluthafa en ekki starfsmanna.

Meðal ákvæða í uppfærðri „starfskjarastefnu“ er kaupréttur starfsmanna á hlutabréfum í Íslandsbanka hf. Ákvæðið er skrifað svo:

„Kaupverð hlutabréfa verður eigi lægra en vegið meðalverð í viðskiptum með hlutabréf félagsins tíu heila viðskiptadaga fyrir samningsdag kaupréttarsamnings.“

Ekki er gerð krafa um arðsemi bankans eða verðbólguleiðréttinga til þess að kauprétturinn verði að verðmæti. Hluthafar verða á sama tíma að færa fórn með fjárbindingu sinni í hlutafé í bankanum. Vissulega er almennt hjal um 10% arðsemi, sennilega vegna þess að það var 10% lögarður á þjóðveldisöld, ellegar að stjórnarmenn hafa 10 fingur og 10 tær.

Tilgangurinn með kaupréttarákvæðum er rökstuddur þannig:

„Tilgangurinn með því að heimila stjórn að samþykkja kaupréttaráætlun á grundvelli 10. gr. Laga nr. 90/2003 um tekjuskatt er að samtvinna langtímahagsmuni félagsins og starfsfólks og gefa starfsfólki kost á að njóta þess ef bankanum vegnar vel.“

Í gildandi starfskjarastefnu er gert ráð fyrir skaðleysi stjórnenda og starfsfólks af störfum þess. Hvað með skaðleysi hluthafa af áhættusækni stjórnenda og starfsfólks? Það skiptir vart máli því það er nánast óframkvæmanlegt fyrir hluthafa að sækja rétt sinn vegna brjálaðrar áhættusækni og háttsemi stjórnar og starfsmanna.

Í uppfærðri „starfskjarastefnu“ Íslandsbanka hf. virðist enginn lærdómur dreginn af glæpsamlegri „starfskjarastefnu“ banka fyrir árið 2008. Hún ber jafnvel keim af ályktun í verkamannaráði í ungverskri verksmiðju eftir valdatöku János Kádár í Ungverjalandi árið 1956. Hagsmuna sjóðfélaga er ekki gætt.

Réttur hluthafa

Þótt ritara virðist stundum að Ólafur vinur hans sé sem næst glórulaus að kvöldi til kemur það Ólafi til varnar að hann hefur kynnt sér nokkuð bandarísk hlutafélög. Það sem Ólafur vitnar oftast til er mál Dodge-bræðra gegn Ford. Málavextir voru einfaldlega þeir að Henry Ford, aðalhluthafi í FMC, ákvað að veita kaupendum bíla á liðnu starfsári afslátt af kaupverði vegna góðrar afkomu. Dodge-bræður litu svo á að allur hagnaður væri hluthafa, vissulega gæti Henry Ford greitt þennan afslátt af sinni hlutdeild í hagnaði en ekki þeirra.

Málið fór í gegnum öll dómstig og náðu kröfur Dodge-bræðra í málaferlunum fram að ganga, og eru grundvallarkennisetning í félagarétti.

Stjórn Íslandsbanka þarf að vanda sig betur við að gæta hagsmuna hluthafa. Þessi tillaga að starfskjarastefnu gengur gegn hagsmunum hluthafa.

Ritari telur að stjórnendur bankans hafi farið í gegnum dýrkeypt námskeið við að gæta hagsmuna starfsmanna í öðru hlutafjárútboði bankans með sektargreiðslum fjármálaeftirlits Seðlabankans í hlutafjárútboði árið 2022.

Haghafar

Stjórn Íslandsbanka hf. hefur aldrei greint á milli hagsmuna einstakra haghafa bankans.

Haghafar í Íslandsbanka eru:

Hluthafar

Eigendur innlána

Lántakendur

Starfsmenn fá laun sín greidd hvort heldur rekstur bankans gengur vel eða illa. Útlánatöp vegna dómgreindarlausra ákvarðana skerða ekki launin.

Réttur eigenda innlána hefur verið fyrir borð borinn, þar sem innlán eru með neikvæða ávöxtun, nema verðtryggð innlán. Verðbætur eru skattlagðar að fullu, þrátt fyrir að verðbætur séu ekki tekjur. Stjórn og stjórnendur bankans hafa ekki beitt sér til að gæta hagsmuna innlánseigenda gagnvart löggjafarvaldi og fjármálaráðuneyti.

Ofangreindir haghafar og hagsmunir þeirra eru það sem stjórn Íslandsbanka hf. ætti að gæta áður en kemur til örlætisgerninga á væntanlegum hluthafafundi.

Stjórn, stjórnendur og „guð“

Það kann að vera að stjórn og stjórnendur Íslandsbanka hf. telji sig í hlutverki „guðs“ við útdeilingu á gæðum. Af öllu ófullkomnu eru svona „guðir“ þeir ófullkomnustu.

Að vísu er það svo að „guðs“ miskunn samkvæmt starfskjarastefnu deyr fyrst í vondu ári.