Stein­unn Jó­hann­es­dótt­ir, rit­höf­und­ur og leik­stjóri, hef­ur um­sjón með flutn­ingi Pass­íusálm­anna í Hall­gríms­kirkju á föstu­dag­inn langa 7. apríl. Hún hef­ur tvisvar áður stjórnað flutn­ingn­um þar en oft­ar í Hall­gríms­kirkju í Saur­bæ. Stein­unn flutti Pass­íusálm­ana í Rík­is­út­varp­inu árið 2021.

Hvernig kviknaði áhugi þinn á Pass­íusálm­un­um?

„Á æsku­ár­um mín­um heyrði ég flutn­ing Pass­íusálm­anna í Rík­is­út­varp­inu og fannst það nota­legt á föst­unni, fannst það til­heyra. Í ferm­ing­ar­fræðslunni vor­um við lát­in læra „Víst ertu Jesú, kóng­ur klár“, er­ind­in fimm úr 27. sálmi sem eru svo oft sung­in, og ég hef ekki gleymt þeim síðan. En það var ekki fyrr en ég kynnt­ist mann­in­um Hall­grími Pét­urs­syni, í gegn­um rann­sókn­ir mín­ar á sögu kon­unn­ar hans, Guðríðar Sím­on­ar­dótt­ur, og Tyrkjarán­inu 1627, sem áhug­inn á skáld­inu tók að dýpka til mik­illa muna. Pass­íusálm­arn­ir eru hans mik­il­væg­asta verk og um leið eitt mesta snilld­ar­verk ís­lenskra bók­mennta.

Nálg­ast þú efnið út frá trúnni eða skáld­skapn­um?

„Ég nálg­ast verkið fyrst og fremst sem skáld­verk, drama­tískt trú­ar­legt skáld­verk. Og al­gjört stór­virki í jafnt ís­lenskri sem evr­ópskri bók­mennta­sögu. Pass­íusálm­arn­ir hafa gegnt gríðarlega mik­il­vægu hlut­verki sem íhug­un­ar- og hugg­un­ar­rit nán­ast frá því þeir tóku að birt­ast í upp­skrift­um og á prenti á seinni hluta 17. ald­ar. Pass­íusálm­arn­ir urðu tæki Íslend­inga til að eiga sam­tal við sál sína.“

Karlles­ar­inn er full­trúi skálds­ins

Áttu þér upp­á­haldskafla?

„Já, ég á mér marga upp­á­haldskafla. Ég get tekið sem dæmi 11. og 12. sálm um af­neit­un og iðrun Pét­urs. Pét­ur var læri­sveinn­inn sem ætlaði að standa með Jesú til hinstu stund­ar en guggnaði þegar á hólm­inn var komið. Hann er tákn hins breyska manns. En hann náði þó að horf­ast í augu við sjálf­an sig og iðrast. Pét­ur er dreg­inn mjög mann­leg­um og jafn­vel bros­leg­um drátt­um og ég hef leikið mér með þá hug­mynd að Hall­grím­ur hafi gefið Pétri Pass­íusálm­anna ein­hver ein­kenni Pét­urs föður síns. Pét­urs­kirkj­an í Róm ber svo nafn þessa brokk­genga læri­sveins.“

Hvernig verður lest­ur­inn í Hall­gríms­kirkju í ár?

„Lest­ur­inn hefst kl. 13.00 að hefðbundn­um sið og stend­ur til klukk­an 18:15 á að giska. Við erum fimm les­ar­ar að þessu sinni, einn karl­maður og fjór­ar kon­ur, Jakob Þór Ein­ars­son, Halla Guðmunds­dótt­ir, Halla Mar­grét Jó­hann­es­dótt­ir, Svan­hild­ur Óskars­dótt­ir og ég, Stein­unn Jó­hann­es­dótt­ir. Flutn­ingn­um er skipt í sex hluta og á milli þeirra er leikið á org­el kirkj­unn­ar. Tón­list­in er í hönd­um org­an­ista Hall­gríms­kirkju og kór­stjóra, þeirra Björns Stein­ars Sól­bergs­son­ar og Stein­ars Loga Helga­son­ar.“

Hall­gríms­kirkja. mbl.is/Á​rni Sæ­berg

Hvaða felst í því að halda utan um lest­ur­inn?

„Um­sjón­ar­maður með flutn­ingi Pass­íusálm­anna er ábyrg­ur fyr­ir vali á les­ur­um, skipt­ir sálm­un­um á milli þeirra og stjórn­ar æf­ing­um. Hall­gríms­kirkja er gríðarlega stórt hús með magnaðan hljómb­urð fyr­ir söng og org­el­tónlist, en til þess að tal­rödd­in ber­ist um kirkj­una þarf að treysta á gott hljóðkerfi. Og á það þurfa all­ir les­ar­ar að læra. Les­ar­arn­ir eru all­ir van­ir menn á sínu sviði og leik­hús­fólk nema Svan­hild­ur Óskars­dótt­ir, sér­fræðing­ur á Árna­stofn­un, sem er meðal fremstu ljóðal­es­ara lands­ins. Karlles­ar­inn er hugsaður sem full­trúi skálds­ins, en kon­urn­ar full­trú­ar fyr­ir þær fjór­ar kon­ur sem Hall­grím­ur sendi fyrstu eig­in­hand­ar­rit­in af Pass­íusálm­un­um. Þær hétu Ragn­hild­ur Árna­dótt­ir frá Ytra-Hólmi, Helga Árna­dótt­ir í Hít­ar­dal, Krist­ín Jóns­dótt­ir í Ein­ars­nesi og Ragn­heiður Brynj­ólfs­dótt­ir í Skál­holti. Hall­grím­ur gerði þess­ar kon­ur að fyrstu kynn­ing­ar­full­trú­um sín­um fyr­ir skáld­verkið. Það er fræðimaður­inn í mér og leik­stjór­inn sem finnst mik­il­vægt að vísa með þess­um hætti í sög­una af því hvernig Pass­íusálm­arn­ir héldu inn­reið sína í þjóðlíf Íslend­inga.“

Sum­ir sitja all­an tím­ann

Hvernig er til­finn­ing­in að standa lengi og lesa þenn­an mikla texta í kirkju Hall­gríms?

„Það verður eng­inn sam­ur maður á eft­ir, sem tek­ur þátt í heild­ar­flutn­ingi Pass­íusálm­anna. Það er svo áhrifa­ríkt að fara í gegn­um alla píslar­sög­una, fylgja kross­ferl­in­um þann sól­ar­hring sem hann stóð yfir. Við fimm tök­um öll þátt í flutn­ingn­um frá upp­hafi til enda, leys­um hvert annað af í frá­sögn­inni. Við ger­um þetta öll sam­an. Áheyr­end­um er frjálst að koma og fara að vild, en það eru alltaf nokkr­ir sem sitja í kirkj­unni all­an tím­ann til þess ein­mitt að skynja þetta stór­brotna verk í heild sinni.“

Hvernig eru pásk­arn­ir hjá þér eft­ir að lestri lýk­ur?

„Venju­lega er ég örþreytt að kvöldi föstu­dags­ins langa eft­ir lest­ur­inn. Flutn­ing­ur­inn útheimt­ir svo mikla ein­beit­ingu og orku. Og ég verð dá­lítið meyr. Mág­kona mín hef­ur oft boðið í fiskisúpu, sem er dá­sam­legt á meðan maður er að ná sér niður. Pásk­arn­ir verða mér síðan sí­fellt meiri gleðihátíð. Ég fer í messu, elda lamb fyr­ir fjöl­skyld­una, borða páska­egg með barna­börn­un­um og svo för­um við öll sam­an út að ganga. Á ann­an í pásk­um verður síðan ferm­ing­ar­veisla fyr­ir einn dótt­ur­son­inn. Ég hlakka mikið til pásk­anna.“

Tengd­ar frétt­ir

Pásk­ar

„Rosa­lega erfitt að vera í fýlu“

• „Mark­miðið að tak­marka eða bara sleppa al­veg skjánotk­un í frí­inu“
• Ætlar að klára skatta­skýrsl­una í páskafrí­inu
• „Á þess­um pásk­um er friður mér efst í huga“
• Mik­il­vægt að lesa eina glæpa­sögu um pásk­ana

» Fleiri tengd­ar frétt­ir