Ragn­heiður Har­alds Ei­ríks­dótt­ir Bjarm­an geðhjúkr­un­ar­fræðing­ur seg­ir að fólk fæðist með mis­sterkt tauga­kerfi og sum­ir þurfi meiri stuðning vegna sterkra og þung­bærra til­finn­inga. Í haust verður hún með nám­skeið í sam­starfi við End­ur­mennt­un Há­skóla Íslands, ann­ars veg­ar fyr­ir fag­fólk um til­finn­inga­vanda og aðferðir sem beitt er í DAM-meðferð, og hins veg­ar fræðslu fyr­ir al­menn­ing um hvað ein­kenn­ir til­finn­inga­leg­an óstöðug­leika og hvernig hægt er að hlúa að eig­in til­finn­inga­lífi.

Eft­ir að hafa lært hjúkr­un­ar­fræði og út­skrif­ast úr fag­inu 1995 hef­ur margt á daga Ragn­heiðar drifið. Hún starfaði í lyfja­brans­an­um í ára­tug en þá fékk hún svo mikla prjóna­dellu að hún fór að hanna lopa­peys­ur, gefa út prjóna­bæk­ur og selja út­lend­ing­um prjóna­ferðir til Íslands. Um tíma starfaði hún sem kyn­lífs­ráðgjafi og blaðamaður. Í vor út­skrifaðist hún með MSc-próf í geðhjúkr­un frá Há­skóla Íslands en námið var sett á lagg­irn­ar fyr­ir tveim­ur árum til að efla geðhjúkr­un í land­inu.

Hvernig kom það til að þú ákvaðst að bæta við þig MS-prófi í geðhjúkr­un?

„Ég hef unnið við geðhjúkr­un síðan ég út­skrifaðist úr hjúkr­un þótt ég hafi tekið U-beygj­ur á vinnu­markaðnum. Ég vann til dæm­is í ára­tug í lyfja­brans­an­um og fjallaði sam­hliða um kyn­líf á ýms­um vett­vangi, fór á fullt í prjóna­brans­ann og svo í blaðamennsku í nokk­ur ár. Frá ár­inu 2017 hef ég svo al­farið starfað við geðhjúkr­un,“ seg­ir Ragn­heiður og bæt­ir við:

„Þetta nám sem ég var að út­skrif­ast úr í vor er nýtt klín­ískt sér­nám í geðhjúkr­un. Ég var í fyrsta hópn­um sem út­skrifaðist en í þessu námi er meiri klín­ísk­ur fókus en áður hef­ur verið. Þannig var mik­il áhersla á þjálf­un í meðferðar­starfi með skjól­stæðing­um á vett­vangi,“ seg­ir hún og hef­ur orð á því að þetta nám hafi komið á hár­rétt­um tíma inn í líf henn­ar.

„Þetta var svo gam­an að nú er ég að leggja drög að því að fara í doktors­nám,“ seg­ir Ragn­heiður.

Hún seg­ir frá því að þetta nýja nám í geðhjúkr­un á meist­ara­stigi hafi verið liður í átaki stjórn­valda til að efla geðþjón­ustu í land­inu.

„Námið er sam­starf á milli Land­spít­al­ans, Há­skóla Íslands, Há­skól­ans á Ak­ur­eyri og Sjúkra­húss­ins á Ak­ur­eyri. Það var lang­ar und­ir­bún­ings­tími að þessu námi sem er tveggja ára meist­ara­nám í heild sinni,“ seg­ir hún.

Hvers vegna skipt­ir máli að fjölga geðhjúkr­un­ar­fræðing­um?

„Það er mik­il þörf fyr­ir vel menntaða geðhjúkr­un­ar­fræðinga til að efla fag­legt starf, á öll­um stig­um heil­brigðisþjón­ustu, en líka ann­ars staðar í sam­fé­lag­inu, til dæm­is í for­vörn­um. Geðhjúkr­un­ar­fræðing­ar geta komið að mál­um fólks á ýms­um stig­um lífs­ins og því fer fjarri að skjól­stæðing­ar þeirra eigi all­ir langa sögu um geðsjúk­dóma. Við glím­um öll við verk­efni sem geta verið þung­bær og þannig get­ur hver sem er þurft á stuðningi eða meðferð að halda. Umræðan um geðheil­brigði hef­ur verið að opn­ast mjög mikið á síðustu ára­tug­um. Í dag þykir það sjálfsagt mál að sækja sér aðstoð í sam­talsmeðferð og það er svo sann­ar­lega nóg að gera fyr­ir alla sem starfa í geðþjón­ustu,“ seg­ir Ragn­heiður.

Ragn­heiður Har­alds Ei­ríks­dótt­ir Bjarm­an seg­ir að sum­ir fæðist með viðkvæmt tauga­kerfi og ým­is­legt í upp­vext­in­um geti gert það að verk­um að fólk á erfitt með að þola sterk­ar til­finn­ing­ar. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Á laun­um í nám­inu

Þegar hún er spurð að því hvort fólk geti tekið MSc-prófið í geðhjúkr­un­ar­fræði með fullri vinnu seg­ir Ragn­heiður að þetta sé fullt nám.

„Fyrri vet­ur­inn vor­um við í 80% launuðu starfs­námi og í mínu til­felli gat ég sótt um náms­leyfi frá Land­spít­ala seinni vet­ur­inn. Þetta er í fyrsta skipti sem boðið er upp á þetta fyr­ir­komu­lag í fram­halds­námi af þessu tagi. Þetta ýtti und­ir að fólk færi í nám og skipti öllu máli fyr­ir fleiri en mig. Loks­ins var þetta búið þannig í hag­inn að fólk sem var búið að starfa lengi í fag­inu gat hugsað sér að fara aft­ur í nám. Þetta varð til þess að fyrsti hóp­ur­inn sem fór í gegn­um námið var mjög reynslu­mik­ill,“ seg­ir hún.

Á náms­tím­an­um fór Ragn­heiður til Ak­ur­eyr­ar þar sem hún var í nokkr­ar vik­ur í starfs­námi á geðdeild sjúkra­húss­ins, en í Reykja­vík lagði hún áherslu á að skoða leiðir til að bæta geðþjón­ustu inni á lík­am­leg­um legu­deild­um á Land­spít­ala.

„Það var ótrú­lega dýr­mætt að fá að vera nemi ann­ars staðar en á mín­um heima­velli, og sú reynsla hef­ur skilað sér inn í starf mitt svo um mun­ar. Til dæm­is var mjög áhuga­vert að skoða hvernig hægt væri að efla geðhjúkr­un inni á hjarta­deild Land­spít­al­ans. Það er nefni­lega svo merki­legt að þegar fólk veikist lík­am­lega held­ur það áfram að þurfa geðþjón­ustu. Svo get­ur verið erfið reynsla að veikj­ast al­var­lega lík­am­lega og þá þurf­um við að geta boðið fólki viðeig­andi stuðning og meðferð. Við vit­um til dæm­is að þeir sem þurfa inn­lögn vegna hjarta­sjúk­dóma eru í hættu á að veikj­ast líka af þung­lyndi og kvíða, sem er í raun mjög skilj­an­legt og á við um fleiri al­var­lega lík­am­lega sjúk­dóma. Með viðeig­andi stuðningi get­um við þannig dregið úr þján­ingu þessa fólks og aðstand­enda þess. Á lík­am­legu deild­un­um er gríðarlegt álag á hjúkr­un­ar­fræðing­um og öðru starfs­fólki, og al­gjör­lega skilj­an­legt að það vinn­ist ekki tími fyr­ir mikið annað en það sem er bráðnauðsyn­legt. En þörf­in fyr­ir að styrkja færni og þekk­ingu í að veita geðþjón­ustu er sann­ar­lega fyr­ir hendi, og á sama hátt eru mik­il tæki­færi á geðdeild­un­um til um­bóta hvað varðar færni í að sinna lík­am­leg­um sjúk­dóm­um þeirra sem þurfa að leggj­ast inn vegna geðræns vanda.“

Óviðráðan­leg­ar til­finn­ing­ar

Í haust verður Ragn­heiður með nám­skeiðið Til­finn­inga­vandi og DAM-nálg­un í End­ur­mennt­un Há­skóla Íslands. Hún kenn­ir nám­skeiðið ásamt Gunn­hildi Gunn­ars­dótt­ur sér­fræðingi í klín­ískri sál­fræði. Nám­skeiðið er sér­stak­lega ætlað fagaðilum, en þær eru báðar starf­andi inn­an DAM-teym­is á göngu­deild geðsviðs Land­spít­ala, en DAM er skamm­stöf­un fyr­ir díal­ektíska at­ferl­is­meðferð.

„Sér­hæf­ing­in mín inn­an geðhjúkr­un­ar er DAM-meðferð og til­finn­inga­vandi. Meðferðin er sér­hæfð fyr­ir þá sem eru með al­var­leg­an til­finn­inga­leg­an óstöðug­leika sem get­ur til dæm­is birst í mikl­um til­finn­inga­sveifl­um, sam­skipta­vanda, óstöðugri sjálfs­mynd, sjálfsskaða og sjálfs­vígs­hegðun. Meðferð er flók­in og löng og tek­ur að minnsta kosti hálft ár. Hún felst í færniþjálf­un í hópi og ein­stak­lingsmeðferð sam­hliða. Á þessu nám­skeiði, sem er ætlað fag­fólki í heil­brigðis­kerf­inu og fé­lagsþjón­ustu, kenn­um við um til­finn­inga­vanda, hvað ein­kenn­ir hann og hvernig hann þró­ast. Í gegn­um auk­inn skiln­ing get­ur fag­fólk orðið bet­ur í stakk búið til að mæta fólki sem býr við al­var­leg­an til­finn­inga­vanda og þján­ingu vegna hans. Einnig kynn­um við grunn­atriði í DAM-nálg­un. Fræðslan fyr­ir al­menn­ing legg­ur áherslu á sjálfsu­mönn­un og aðferðir sem má nota til að styðja við eigið til­finn­inga­líf og styrkja sam­skipti við annað fólk.“

Hér má sjá Ragn­heiði árið 2011 þar sem hún hannaði og prjónaði flík­ur af mikl­um móð við góðan orðstír. Hún gaf út vin­sæl­ar prjóna­bæk­ur og naut vel­gengni á prjóna­sviðinu. mbl.is/Á​rni Sæ­berg

Áföll og viðkvæmt tauga­kerfi

Hvers vegna er manns­hug­ur­inn svona ófull­kom­inn að fólk þurfi að fara á nám­skeið til þess að læra á eigið til­finn­inga­líf?

„Það fylg­ir eng­in hand­bók með okk­ur þegar við fæðumst og það er margt sem við lær­um ekki í upp­vext­in­um. Sum fæðumst við með viðkvæmt tauga­kerfi og ým­is­legt í upp­vexti og ann­arri reynslu get­ur svo ýtt und­ir það að við eig­um erfitt með að þola sterk­ar til­finn­ing­ar. Góðu frétt­irn­ar eru hins veg­ar að við get­um lært og þjálfað nýja færni seinna í líf­inu, og með því get­um við bætt for­send­ur okk­ar til að eiga gott líf og öðlast ham­ingju.“

Finnst þér þú skilja lífið bet­ur og líður þér sjálfri bet­ur eft­ir að þú lærðir DAM-meðferð?

„DAM hef­ur haft mik­il áhrif á mig síðan ég byrjaði að vinna í meðferðinni fyr­ir um fimm árum. Nú­vit­und er sterk­ur þátt­ur í DAM, en gegn­um hana æfum við okk­ur í að upp­lifa heim­inn eins og hann er án þess að dæma eða þurfa að breyta, það hef­ur skipt miklu fyr­ir mig. Díal­ektík er líka svo fal­leg nálg­un. Við eig­um ekki form­lega ís­lenska þýðingu fyr­ir hug­takið en stund­um tala ég um and­stæðujafn­vægi – díal­ektík snýst um að nálg­ast lífið þannig að and­stæður geti verið til á sama tíma í ein­hvers kon­ar jafn­vægi eða samruna. Ég hugsa að ég noti ein­hverja DAM-færni á hverj­um ein­asta degi.“

Tengd­ar frétt­ir

Mennt­un er mátt­ur

Elín Metta út­skrifaðist sem lækn­ir

• „Það þarf að bjóða upp á breiðara nám“
• Böðvar kom­inn með rétt­ind­in
• „All­ar mik­il­væg­ustu orr­ust­urn­ar í líf­inu eiga sér stað inni í hausn­um á mér“
• Útskrifaðist fimm­tug eft­ir bar­áttu við brjóstakrabba­mein

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

And­leg heilsa

Hver er ástæðan fyr­ir ofsa­kvíða?

• Hlyn­ur Krist­inn fagn­ar sex ára edrúaf­mæli
• Hvað er „trauma bond“ og hvernig á að kom­ast út úr því?
• Þegar þolandi kyn­ferðisof­beld­is fær of­urá­huga á kyn­lífi
• Þyk­ist vera veg­an í vinn­unni

» Fleiri tengd­ar frétt­ir