5 ástæður fyrir því að nart getur spillt heilsunni

Ágústa Johnson framkvæmdastjóri Hreyfingar.
Ágústa Johnson framkvæmdastjóri Hreyfingar. Ljósmynd/Ásta Kristjánsdóttir

„Mat­ar­venj­ur okk­ar hafa breyst tölu­vert í gegn­um tíðina. Á tím­um þegar amma þín og afi voru að al­ast upp var fast­ara form á máltíðum og al­mennt minna um að fólk væri að narta á milli mála. Á átt­unda ára­tugn­um hófu skyndi­bitastaðir að skjóta upp koll­in­um og sam­hliða átti sér stað breytt neyslu­mynst­ur, t.d. varð mat­ar­neysla af ýmsu tagi á milli mála sí­fellt al­geng­ara, skyndi­bit­ar urðu oft­ar fyr­ir val­inu og kær­komið þótti að geta gripið mat og snarl í fljót­heit­um enda þægi­legt að eiga þess kost að nálg­ast ým­is­legt „góðgæti“ á skjót­ari máta en áður. Vissu­lega þægi­legt en hef­ur því miður leitt okk­ur inn á verri veg er varðar heilsu okk­ar og lík­ams­ástands,“ seg­ir Ágústa Johan­son fram­kvæmda­stjóri Hreyf­ing­ar í sín­um nýj­asta pistli: 

Stöðugt er verið að rýna í og rann­saka áhrif fæðunn­ar á manns­lík­amann og ýms­ar kenn­ing­ar eru á lofti. Veg­an, Keto, lág­kol­vetna, Paleo og Macros eru dæmi um mataræði sem eru mikið í umræðunni um þess­ar mund­ir. Flókið er að átta sig á hvað er hollt og heilsu­sam­legt og ekki að undra að marg­ir séu ráðvillt­ir og leit­andi. Um tíma var því t.d. haldið fram að það væri hollt að borða á milli mála, að lík­am­inn myndi þannig auka brennsl­una en ljóst þykir í dag að svo er ekki. Áhrif­in sem sí­end­ur­tekn­ar blóðsyk­urs­sveifl­ur hafa við marg­ar máltíðir jafn­vel frá morgni til miðnætt­is eru tal­in vera skaðleg fyr­ir heil­ann, melt­ing­ar­kerfið, ristil­inn o.fl.  Nart, sem mest megn­is er syk­ur og ein­föld kol­vetni, er einnig lík­legt til að valda auk­inni fitu­söfn­un.

Það ligg­ur reynd­ar í hlut­ar­ins eðli að ef þú neyt­ir meiri mat­ar yfir dag­inn eru lík­ur á að þú inn­byrðir fleiri hita­ein­ing­ar sem geta leitt til óvel­komn­inn­ar fitu­söfn­un­ar.   En nart get­ur verið tals­vert skaðlegra en það.

Hér eru 5 ástæður fyr­ir því að nart get­ur spillt heilsu þinni:

1. Veld­ur bólg­um

Eft­ir máltíð verður til bólgu­mynd­un í smá tíma til vernd­ar ónæmis­kerf­inu. Þess hátt­ar bólgu­mynd­un er vanda­mál þegar hún á sér stað oft á dag, alla daga.  Sí­end­ur­tek­in smá­vægi­leg bólga af slík­um völd­um er tal­in tengj­ast ýms­um lífs­stíls­sjúk­dóm­um s.s. syk­ur­sýki 2 og hjarta­sjúk­dóm­um.

2. Lík­am­inn þarf hlé

Lík­am­ar okk­ar virðast bregðast bet­ur við færri, stærri máltíðum. Marg­ar rann­sókn­ir hafa sýnt að ef neytt er tveggja stórra máltíða á dag í stað margra lít­illa, hef­ur það já­kvæð áhrif á heils­una, minnk­ar fitulif­ur og glúkósa í blóði auk þess að stuðla að kjörþyngd.

Með sí­felldu narti fær lík­am­inn ekki tæki­færi til að ljúka melt­ing­ar­ferl­inu eft­ir máltíðir og veld­ur því óþarfa álagi á melt­ing­ar­fær­in sem er slæmt til lengri tíma.

3. Nart hækk­ar insúlín

Sí­fellt nart í fæðu held­ur insúlíni í blóði hækkuðu sem veld­ur því að lík­am­inn er lík­legri til að varðveita fitu. Í hvert sinn sem þú set­ur upp í þig mat, hvort sem það er lófa­fylli af möndl­um, súkkulaði eða epli, gef­ur lík­am­inn frá sér insúlín. Til­gang­ur insúlí­ns er að flytja syk­ur úr blóðstreym­inu til frumn­anna, síðan til lifr­inn­ar eða vöðva til geymslu. Það sem ekki er nýtt til orku­mynd­un­ar er geymt sem fitu­forði í fitu­frum­um. 

4. Síðkvölds nart­ar­ar geyma fleiri hita­ein­ing­ar

Marg­ir spara nartið til kvölds­ins til að hafa það huggu­legt í sóf­an­um með „gott“ í skál.  Það er veru­lega slæm hug­mynd. Hvers vegna? Lík­ur eru á því að kvöldn­art stuðli að því að fleiri hita­ein­ing­ar lendi í fitu­frumun­um til geymslu sem stuðlar að auknu mitt­is­máli. Eft­ir kvöld­verð og fram til morg­uns er brennsla lík­am­ans með hæg­asta móti og því eru máltíðir sem neytt er skömmu fyr­ir hátt­inn lík­legri til að valda ofþyngd þegar farið er fram úr hita­ein­ingaþörf. Góð regla er að venja sig á að borða ekk­ert eft­ir kvöld­mat.

5. Heil­inn starfar hæg­ar

Talið er að heil­inn starfi best þegar mag­inn er tóm­ur.  Það seg­ir sig sjálft að þegar þú ert sí­fellt að narta er lík­am­inn stöðugt nýta orku fyr­ir melt­ing­ar­kerfið. Á sama tíma nær hvorki heil­inn né lík­am­inn að starfa á há­marks­getu.

Að lok­um

Það er vand­lifað í heimi alls­nægta í lík­ama sem enn starfar skv. lífs­hátt­um forfeðra okk­ar sem lifðu ein­göngu á afurðum nátt­úr­unn­ar. Gamla góða regl­an, að gæta hófs, á þó alltaf vel við og með því að leit­ast við að neyta að mestu fjöl­breyttr­ar, hreinn­ar óunn­inn­ar fæðu í 2-3 máltíðum á dag og sneiða að mestu hjá sæt­ind­um og ein­föld­um kol­vetn­um ætt­um við al­mennt að vera í ágæt­is mál­um. Það besta er að allt er þetta und­ir okk­ur sjálf­um komið.

Fyr­ir þá sem vilja kynna sér nán­ar áhrif blóðsyk­urs á heils­una eru t.d. bæk­urn­ar Why We Get Fat eft­ir Gary Taubes og The Glucose Revoluti­on eft­ir Jessie Inchauspé upp­full­ar af fróðleik um málið. 

mbl.is
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert

Spurt og svarað

húðlæknir á Húðlæknastöðinni svarar spurningum lesenda

sálfræðingur á Sálfræðistofunni Sálarlíf svarar spurningum lesenda

einstaklings- og fjölskylduráðgjafi svarar spurningum lesenda

endurskoðandi svarar spurningum lesenda

Klínískur félagsráðgjafi hjá Lausninni

hjúkrunar- og kynfræðingur svarar spurningum lesenda

svarar spurningum um lögfræðileg mál

lýtalæknir svarar spurningum lesenda