Fólk sér meira en mynd­ir og heyr­ir meira en hljóð. Heim­spek­ing­ur­inn Daml­an K. F. Pang rann­sak­ar fyrst og fremst meðvit­und, skynj­un og minni og kem­ur inn á skynj­un fólks í nýrri grein á Psychology Today.

„Sjón­in okk­ar er frá­bær. Við get­um metið fjar­lægðir, þekkt hluti, ratað í grófu lands­lagi, gripið fris­bee-disk, og svo miklu fleira byggt á ljós­inu sem berst til augna okk­ar.“

Úrvinnsla upp­lýs­inga er afar flók­in, sam­kvæmt Pang, og ger­ist á mörg­um stig­um í heil­an­um og er niðurstaðan svo miklu meira en aðeins mynd­ir, hún er marglaga end­ur­bygg­ing heims­ins, a.m.k þess sem heil­inn gisk­ar á um ver­öld­ina og um­hverfið.

„Sjón­in okk­ar er frá­bær. Við get­um metið fjar­lægðir, þekkt hluti, ratað í grófu lands­lagi, gripið fris­bee-disk, og svo miklu fleira byggt á ljós­inu sem berst til augna okk­ar.“ Edi Li­bed­in­sky/​Unsplash

Krukka af súr­um gúrk­um

Heim­spek­ing­ur­inn Keith Frank­ish sneri krukku af súr­um gúrk­um yfir í djúp­stæða spurn­ing: Hvað ger­ist þegar ís­skáp­ur er opnaður og krukk­an er beint fyr­ir fram­an nefið á mann­eskj­unni en hún sér hana ekki strax? 

Svör­in eru flók­in og tauga­fræðileg og snúa að föld­um lög­um skynj­un­ar­inn­ar, sem kannski slys á Ítal­íu gæti varpað ljósi á. Síðla á tí­unda ára­tugn­um varð skosk kona, bú­sett á Ítal­íu, fyr­ir því óhappi að vera í sturtu þegar kol­mónóxíð lak úr heita­vatns­kerf­inu sem varð til þess að hún varð fyr­ir súr­efn­is­skorti. Kon­an komst lífs af en hluti svæða í heil­an­um varð óvirk­ur. Með óskerta sjón gat kon­an greint form og liti hluta fyr­ir fram­an sig en ekki þekkt þá. Vanda­málið var ekki sjón­in held­ur að geta aðgreint og þekkt hluti (Goodale & Milner, 2013).

Heil­inn er ótrú­lega skil­virk­ur og nær því­lík­um af­rek­um á meðan notuð eru tólf vött, sam­an­ber meðal­tölvu með mun minni kraft sem keyr­ir á 175 vött­um. Ant­on Mal­an­in/​Unsplash

Heil­inn ótrú­lega skil­virk­ur

Hug­ur­inn er inn­réttaður með fjölda upp­lýs­inga um form og hluti, fólk og and­lits­drætti, dýpt og fjar­lægt, hreyf­ingu og hraða. 

„Þegar við lít­um á vin, þekkj­um við mann­eskj­una, vinn­um úr and­lits­falli og tján­ingu þessa kunn­ug­lega and­lits, þekkj­um til­finn­ing­ar viðkom­andi í gegn­um and­lits­drætti, álykt­um að hönd­in sem hækk­ar á lofti sé að fara að gefa okk­ur fimmu á meðan við sjá­um fyr­ir í hvaða hæð hend­ur okk­ar mæt­ast ... Reynsla okk­ar er mun meira en hrein mynd.“

Heil­inn er ótrú­lega skil­virk­ur og nær því­lík­um af­rek­um á meðan notuð eru tólf vött, sam­an­ber meðal­tölvu með mun minni kraft sem keyr­ir á 175 vött­um. Slík hag­kvæmni krefst þess að skera út óþarfa ferla. Rann­sókn­ir hafa sýnt fram á aðstæður þar sem ekki var unnið úr upp­lýs­ing­um eða þær ekki geymd­ar í minn­inu.

„Aft­ur, þarna var ekki gat í sjón­rænni mynd held­ur ein­fald­lega að sér­stakt auka­lag var fjar­lægt.“ Ksenia Makagonova/​Unsplash

Ónauðsyn­leg­ar upp­lýs­ing­ar sigtaðar frá

Chen og Wyble (2015) settu fram þrjár töl­ur og einn bók­staf fyr­ir fram­an hóp þátt­tak­enda í rann­sókn sinni. Þeir báðu þátt­tak­end­ur um að staðsetja bók­staf­inn á milli taln­anna, sem all­ir gátu gert. Eft­ir nokkr­ar til­raun­ir breyttu þeir spurn­ing­unni og spurðu um hver bók­staf­ur­inn væri. Flest­ir þátt­tak­enda gátu ekki svarað spurn­ing­unni þrátt fyr­ir að hafa vel getað staðsett bók­staf­inn á meðal tölustaf­anna. Eft­ir nokkr­ar til­raun­ir gátu flest­ir þátt­tak­enda svarað því hver bók­staf­ur­inn væri, sem sýn­ir að heil­an­um er ekki tak­mörk sett varðandi getu en hann hins veg­ar not­ar flýti­leið við úr­vinnslu og geymslu þess sem virðast vera ónauðsyn­leg­ar upp­lýs­ing­ar.

„Aft­ur, þarna var ekki gat í sjón­rænni mynd held­ur ein­fald­lega að sér­stakt auka­lag var fjar­lægt.“ 

Sama ger­ist varðandi önn­ur skyn­færi og er þar nefnt dæmi um skert­an talskiln­ing fólks eft­ir heila­á­verka án þess að hann hafi áhrif að fólk heyri í sjálfu sér (Ell­is et al., 1984). Tal­grein­ing er eitt lag fyr­ir ofan og um­fram innri hljó­fram­setn­ingu rétt eins og míkró­fónn er nauðsyn­leg­ur en ekki nægj­an­leg­ur fyr­ir tal­gervil svo hann virki.

„Mörg lög skynj­un­ar hjálpa okk­ur við að kanna flókið um­hverfi sem við lif­um í þótt það gefi ekki endi­lega skýra mynd af heim­in­um. Það sem við sjá­um er meira en bara mynd og það sem við heyr­um er meira en aðeins hljóð. Reynsla okk­ar hef­ur gnægð og dýpt sem, rétt eins og með krukk­una af súr­um gúrk­um, gæti verið fal­in í aug­um allra.“

Psychology Today

Tengd­ar frétt­ir

And­leg heilsa

Sam­keppni meðal kvenna meiri en karla

• „Loks­ins fann ég frið“
• Guðni Th. komst í mark á rúmri klukku­stund
• Hlaup voru kvöl, pína og blóðbragð í munni
• Ein­föld jógaæf­ing sem róar streitu­horm­ón og bæt­ir svefn

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

Upp­eldi og heilsa

Geta ör­ver­ur í melt­ing­ar­vegi lagað fæðing­arþung­lyndi?

• Val­kyrj­urn­ar sýndu dans­hæfi­leik­ana
• Mynd­skeið af ís­lensk­um og ken­ísk­um fána vek­ur at­hygli
• „Það er dæmi um mjög vafa­sam­ar tann­lækn­ing­ar“
• Sjálfs­álit ein­stak­linga á sta­f­rænni öld

» Fleiri tengd­ar frétt­ir

• Blogga um frétt