Hjón­in Derek Mundell og Alda Möller eru bú­sett í Kópa­vogi. Garður­inn við heim­ili þeirra er sér­lega fal­leg­ur, blóm og plönt­ur í fal­lega snyrt­um beðum, tré sem klippt eru af mik­illi natni, grasblett­ur sem er sleg­inn ann­an hvern dag og gæti allt eins verið pútt­völl­ur. Í miðjum garðinum er lít­il tjörn og víða má sjá litl­ar stytt­ur sem Alda seg­ir barna­börn­in hafa gam­an af að koma fyr­ir.

Það hafa farið nokk­ur bíl­hlöss af mold í garðinn. Grasið var í órækt þegar við flutt­um hingað en með því að hirða það al­menni­lega, bera á og mosatæta þá breytt­ist gras­flöt­in smátt og smátt. Ég hef alltaf mosatætt einu sinni á vori síðan við kom­um hingað, en þurfti ekki að gera það í vor því mos­inn var bara horf­inn,“ seg­ir Derek Mundell íbúi í Kópa­vogi um gras­flöt­ina í garðinum og bæt­ir við að þau taki mos­ann en eitri ekki. „Mos­inn gefst upp á end­an­um og grasið tek­ur við.“

Þau reyna að halda í gras­flöt­ina og segj­ast passa að hún gjaldi ekki fyr­ir beðin og blóm­in sem þar er stungið niður. Sjálf­ur slær Derek blett­inn ann­an hvern dag þegar veður leyf­ir.

Hrós blaðamanns um að flöt­in líti út eins og gervi­gras fær held­ur dræm­ar und­ir­tekt­ir, en hún er svo full­kom­in að ligg­ur við að hægt væri að pútta á henni.

Derek og eig­in­kona hans Alda Möller hafa verið bú­sett á sama stað í Kópa­vogi síðan 1989.

„Við erum búin að búa hérna mjög lengi, við erum að verða með þeim elstu hérna held ég,“ seg­ir Alda. Garður­inn er eins og mynd á póst­korti og skemmti­leg­ur tími fram und­an hjá þeim hjón­um að dedúa við hin ýmsu verk­efni sem fylgja því að halda hon­um við.

Bæði eru menntuð í nátt­úru­fræðum, hún er mat­væla- og líf­efna­fræðing­ur og Derek er land­búnaðarfræðing­ur og vann við rann­sókn­ir lengi vel. Þau kynnt­ust í Englandi, þaðan sem Derek er.

„Ég ólst upp í Bretlandi, er fædd­ur og al­inn upp á Wig­ht-eyju í Ermar­sundi, þar var stór garður og mik­il græn­met­is­rækt og ávext­ir. Það var aðallega mamma sem sinnti garðinum, en við hjálpuðum til og þá smitaðist maður af þess­um áhuga.“

Alda er aft­ur á móti Sigl­f­irðing­ur.

„Á Sigluf­irði var nú annað að gera á sumr­in en að stússa í garðvinnu. En ég hafði dá­lít­inn áhuga á görðum og þegar ég var lít­il og þar sem ég átti heima voru reyni­tré og bell­is og ég þótt­ist nú eitt­hvað vera að passa þetta og svo þegar við flutt­um þá kvaddi ég þau öll og heyrði ekki fyrr en löngu seinna að það væri til eitt­hvað sem héti „tree-hugg­ing“,“ seg­ir Alda, sem var þá tólf ára. „Ég fann að ég hafði áhuga á því sem greri en á Sigluf­irði voru fáir að hugsa um garða, þar var svo mik­il síld­ar­vinna.“

Eft­ir að þau tóku sam­an í Englandi leigðu þau hús með garði og seg­ir Derek að áhugi Öldu á garðyrkju hafi vaxið enn meira.

Læra af reynsl­unni

„Fyrstu árin hér fólu í sér mikla vinnu að tína upp og um­bylta garðinum,“ seg­ir Alda. Þrátt fyr­ir að hafa bæði nátt­úru­fræðileg­an grunn þá lá þekk­ing­in ekki beint í garðyrkju, samt fengu þau sér enga fagaðstoð við garðinn þegar þau byrjuðu. „Derek byggði pall­inn sjálf­ur og hannaði hann og ég myndi segja að þessi garður sé al­gjör­lega okk­ar hönn­un og vinna.“

Þau áttu mikið verk fyr­ir hönd­um og segja margt hafa legið und­ir skemmd­um. Derek bend­ir á grjót­kant ofan við garðinn sem þau þurftu til að mynda að bæta í og laga. Vest­an­meg­in í garðinum er svaka­lega flott grind­verk gert úr bambus­stöng­um, lík­lega það eina á land­inu, en Derek hannaði grind­verkið og smíðaði sjálf­ur.

„Ef maður hef­ur áhuga þá er mjög auðvelt að til­einka sér það sem þarf í garðyrkju og læra af reynsl­unni,“ seg­ir Alda og vill ít­reka að mik­il­vægt sé að byrja á að hugsa um mold­ina, hvernig hún þarf að vera og hvar tré og plönt­ur þurfi að vera til að vaxa og dafna.

Þau eru sam­mála um mik­il­vægi þess að þekkja jarðveg­inn.

„Þegar á að gróður­setja plönt­ur í beð þá er ekk­ert skyn­sam­legt að grafa bara holu og setja plönt­una ofan í, þú þarft að und­ir­búa jarðveg­inn og bæta í líf­rænu efni, t.d. hrossa­skít,“ seg­ir Alda.

Alda stend­ur upp og nær í blóma­pott og sýn­ir hvernig þau blanda sam­an mold­inni úr moltu­köss­um við aust­ur­end­ann á garðinum við vik­ur eða önn­ur steinefni, allt til þess að létta mold­ina í pott­in­um.

Já, þau eru með moltu­kassa. Þetta eru sko al­vöru, hugs­ar blaðamaður með sér.

„Það er gam­an með þessa kassa, þetta er ekki merki­legt að sjá, en þegar við fáum garðyrkju­fólk til okk­ar þá seg­ir það að þetta sé hjarta garðsins.“ Kass­arn­ir eru þrír og Derek seg­ir það taka þrjú ár hér­lend­is fyr­ir líf­rænt efni að rotna. „Þú get­ur ímyndað þér hvað kem­ur mik­ill líf­rænn úr­gang­ur úr svona garði.“ Ekki fer þó allt í kass­ana, hluti fer á Sorpu, það sem þau vilja ekki hafa í molt­unni eins og fræ­mynd­andi ill­gresi.

Mikl­ar pæl­ing­ar

Þegar þau eru spurð að því hvort það skipti máli – óháð út­liti – hvar plönt­urn­ar séu staðsett­ar, svar­ar Alda að mikl­ar pæl­ing­ar liggi að baki. „Ef þú set­ur plöntu á kolrang­an stað þá þrífst hún ein­fald­lega ekki.“

Þau benda á að garður­inn sé frek­ar skugg­sæll og að ákveðin tré þurfi að klippa svo sól­in skíni á hluta garðsins. Þá stend­ur Derek uppi í sér­hönnuðum ör­ygg­is­stiga til að ná í efstu toppa trjánna.

„Garður­inn er skugg­sæll ofan til og þá skipt­ir máli að rækta plönt­ur sem þríf­ast best við svo­leiðis aðstæður. Bæði les maður og lær­ir af reynsl­unni hvað hent­ar best,“ seg­ir Alda. „Nær hús­inu er sól­rík­ara langt fram eft­ir kvöldi og þá setj­um við þar allt sem við vit­um að vill vera mest í sól­inni.“

Hún bend­ir á plönt­ustand við hús­vegg­inn sem hún kall­ar „lewisiu-theatre“ og seg­ir praktískt að akkúrat þess­ar plönt­ur séu á stand­in­um upp við húsið, und­ir þakskegg­inu, því þær þoli ekki rign­ingu en vilji mikla sól. „Sum­ar­blóm una sér líka best í sól­skin­inu.”

Við hlið plönt­ust­ands­ins hef­ur ægi­fög­ur klif­ur­rós teygt sig upp hús­vegg­inn og seg­ir Derek rós­ina vera um tíu ára.

Á pall­in­um við húsið er einnig fjöldi blóma í bökk­um sem bíða þess að kom­ast niður í jarðveg­inn. „Við erum aðallega að bíða eft­ir að vor­lauk­arn­ir verði bún­ir, þá tök­um við þá upp því þeir vaxa ekk­ert aft­ur,“ seg­ir Alda og Derek bæt­ir við að lauk­arn­ir hafi verið svo ánægðir í góða veðrinu sem var í maí að þau tími ekki að taka þá upp.

Derek og Alda rækta sum­ar­blóm­in sjálf. Þau kaupa fræ sem þau sá að vori. Inn­an­dyra eru þau með sér­staka plöntu­lýs­ingu svo fræ­in spíri vel, en Derek seg­ir skipta mestu máli að spír­urn­ar fái næga birtu. Þau telja að flest­ir í garðyrkju rækti sum­ar­blóm­in sjálf­ir.

Lengj­um ánægju­tím­ann

Í garðinum miðjum er krútt­leg tjörn. Þegar kveikt er á dæl­unni heyr­ist lækj­ar­niður svo þeim finnst þau vera enn meira uppi í sveit, líkt og Alda bend­ir á og hafa þau ekki fundið neina þörf fyr­ir að vera með sum­ar­bú­stað. Um­gjörð tjarn­ar­inn­ar var til staðar þegar þau keyptu húsið, en í kring­um hana var eng­inn gróður líkt og nú. Þá hafa þau einnig komið fyr­ir stór­um stein­um í tjörn­inni og uppi á ein­um þeirra stend­ur fal­leg skjald­baka, í takt við garðálf­ana sem má finna vítt og breitt um garðinn, sem Alda seg­ir barna­börn­in hafa svo gam­an af að koma fyr­ir.

Frá tjörn­inni leiða þau blaðamann að beði með græn­um plönt­um. Þar benda þau á mis­mun­andi græna liti sem séu svo mik­il­væg­ur part­ur af fjöl­breytn­inni.

„Við höf­um mest gam­an af mis­mun­andi græn­um lit­um. Þetta get­ur verið gul­grænt, grágrænt, blágrænt, ljóst og dökkt. Við erum ekk­ert endi­lega alltaf að sækj­ast eft­ir ein­hverju blómstrandi.“ Derek bend­ir á brúsk­ur sem hann seg­ir blómstra ómerki­leg­um blóm­um en að þau rækti þær fyr­ir græna lit­inn og formið. „Sumt er svo skringi­lega grænt að það er eig­in­lega rautt,“ bæt­ir Alda við og bend­ir á aðra litla plöntu í beðinu.

Spurð um tím­ann sem þau verji í garðinum svar­ar Alda: „Und­an­farið höf­um við verið dag­lega hérna. Svo koma tíma­bil sem við erum að gera annað en garður­inn er nú svona staður­inn þar sem okk­ur er helst að finna.“

Derek skýt­ur inn í: „Manni líður bara vel úti í garðinum og þar sem manni líður vel, það sæk­ir maður í. Þetta er okk­ar áhuga­mál og tóm­stund­ir. Við verj­um þar tals­verðum tíma á vor­in, hreins­um það dauða sem hef­ur legið og verndað ræt­urn­ar yfir vet­ur­inn. Svo er maður að spá og spek­úl­era hvað hef­ur lifað af og hvað hef­ur horfið.“

Eruð þið í garðvinnu yfir vetr­ar­tím­ann líka?

„Ekki beint að vinna úti í garðinum um há­vet­ur, það er ekk­ert að gera. Plönt­urn­ar eru í dvala … En maður er að plana,“ svar­ar Derek. „Við plönt­um lauk­um og túlí­pön­um seint á haust­in. Í nóv­em­ber, des­em­ber, janú­ar og fe­brú­ar er lítið að gera. Svo í mars fara menn að sá fyr­ir sum­ar­blóm­um í potta eða bakka.“

Alda sam­sinn­ir og bæt­ir við: „Það sem mér finnst skipta máli hér á Íslandi er að lengja tím­ann sem þú get­ur haft gam­an af garðinum með því að hafa jurtir sem taka við sér mjög snemma, blómstra jafn­vel í mars, og hins veg­ar að hafa jurtir sem blómstra í sept­em­ber og standa fram í októ­ber. Svo á vet­urna að passa að hafa mikið sígrænt, sér­stak­lega þegar komið er heim að hús­inu að þar sjá­ist í græna lit­inn. Sígrænu runn­arn­ir og trén, það er það sem veit­ir ánægju á vet­urna.“

Það er ljóst af sam­tal­inu að þrot­laus vinna þeirra í garðinum hef­ur held­ur bet­ur borið ár­ang­ur. Hjón­in hafa prófað ým­is­legt og með alls kyns til­raun­um fundið út hvað virk­ar og hvað ekki.

„Ég held að flest­ir sem eru í al­vöru garðyrkju séu alltaf að stúd­era. Hvernig geng­ur þetta og hitt, á að færa þessa plöntu, líður henni bet­ur ann­ars staðar? Það mynd­ast ein­hvers kon­ar and­legt sam­band,“ seg­ir Alda að lok­um.