Ótemjan í hausnum á þér er stjórnlaus 

Sara Oddsdóttir ráðgjafi og markþjálfi rekur vefinn saraodds.is.
Sara Oddsdóttir ráðgjafi og markþjálfi rekur vefinn saraodds.is. mbl.is/Árni Sæberg

„Kann­ast þú við að hugsa um fortíðina og hafa áhyggj­ur af framtíðinni? Fest­ast í göml­um minn­ing­um eða ókomn­um at­b­urðum sem verða lík­lega aldrei að veru­leika. Reynt að reikna út framtíðar at­b­urðarás, með mis­gáfu­leg­um breyt­um um hvernig hitt eða þetta muni fara. Til þess eins að kom­ast að því að þú býrð ekki yfir hæfi­leik­an­um til að skyggn­ast inn í framtíðina. Hvað þá breyta fortíðinni,“ seg­ir Sara Odds­dótt­ir lög­fræðing­ur og markþjálfi í sín­um nýj­asta pistli: 

Hef­ur þú spilað gam­alt sam­tal aft­ur og aft­ur í hausn­um á þér? End­ur­skoðað ein­hverja at­b­urðarás, hann sagði, hún sagði, ég sagði og farið vand­lega yfir hlut­verk þitt í löngu liðnu leik­riti. Hugsað með þér, hvað átti ég að segja? Hvernig öðru­vísi átti ég að bregðast við? Ég meina, svona ger­ir maður ekki. Og hugs­an­lega liðið aðeins bet­ur rétt á meðan þú rétt­læt­ir viðbrögð þín. En þegar þú hætt­ir að spila þessa rispuðu plötu og kem­ur í núið, þá breytti þessi gjörn­ing­ur þinn engu. Það er eins og hug­ur þinn taki yfir. Búið að setja spól­una í tækið, ýta á play og eng­inn stopp takki eða alla­vega mjög erfitt að finna hann. Al­ger ótemja þessi haus okk­ar. 

Lífið er ekki í línu­legri dag­skrá

Hvert augna­blik, hver and­ar­drátt­ur gef­ur þér tæki­færi til að velja upp á nýtt. Velja fyr­ir framtíðar þig. Þegar þú fest­ist í gömlu augna­bliki sem þú spil­ar aft­ur og aft­ur, þá ferðu á mis við þetta augna­blik. Þetta núna. Miss­ir af því sem er að ger­ast akkúrat núna og um leið tæki­fær­inu til að skapa nýja upp­lif­un, sem er ekki bund­in við fortíðina. Sjáðu til lífið er nefni­lega í línu­legri dag­skrá.

Í raun er heil­inn á okk­ur eins og tölvu pró­gramm eða for­rit með gervi­greind.

Ekki bara að tæki­færið til að há­marka þetta augna­blik sigli fram­hjá þér. Held­ur, með því að spila gam­alt efni aft­ur og aft­ur í hausn­um á þér, styrk­ir þú tauga­braut­irn­ar í heil­an­um á þér sem viðhalda þess­ari end­ur­spil­un. Þetta kall­ast sveigj­an­leiki heil­ans (e. neuroplasticity), sem er leiðar­kerfi okk­ar til að hugsa, fram­kvæma og finna til­finn­ing­ar. Í raun er heil­inn á okk­ur eins og tölvu pró­gram eða for­rit með gervi­greind. Við gef­um skip­an­ir eða setj­um upp­lýs­ing­ar í for­ritið, það er heil­ann, og um leið styrkj­um við þá boðleið sem við velj­um. Ná­kvæm­lega eins og allt annað sem við æfum, hvort sem það er að hjóla, vera í nánd, elda mat, segja hvernig okk­ur líður, hlaupa, vera þol­in­móð, spila á gít­ar eða hvað sem er. Við erum í raun alltaf, þá meina ég alltaf, að for­rita þetta kerfi okk­ar, hvort sem það er með hugs­un, hegðun eða til­finn­ingu.

Við get­um for­ritað okk­ur upp á nýtt

Auðvitað fáum við ólíkt pró­gram frá upp­eldi okk­ar. Og þegar við leggj­um af stað út í lífið, þokka­lega stálpuð, er búið að for­rita okk­ur að ein­hverju marki. Ég kalla þetta harða disk­inn okk­ar. Harði disk­ur­inn tek­ur mið af öll­um sam­skipt­um, aðstæðum, at­b­urðum og því um­hverfi sem við höf­um kom­ist í snert­ingu við. Sér­stak­lega þegar við vor­um börn. Hins veg­ar þurf­um við ekki, frek­ar en við vilj­um, að láta harða disk­inn stýra okk­ur út lífið. Við höf­um val. Ég er að segja þér það. Val um að velja ný viðbrögð, til­finn­ingu eða hegðun, þvert á gamla pró­grammið. Við get­um for­ritað okk­ur upp á nýtt.  

Óþolandi þol­in­mæði

Hef­ur þú velt fyr­ir þér af hverju sum­ir ein­stak­ling­ar eru al­veg óþolandi þol­in­móðir eða búa yfir mik­illi þraut­seigju? Þess­ir ein­stak­ling­ar fengu að öll­um lík­ind­um mikla þol­in­mæði í sínu upp­eldi eða kennd þraut­seigja, eða eru bún­ir að æfa sig mjög mikið. Þetta er nefni­lega hægt að þjálfa. Ég finn til dæm­is hjart­slátt­inn minn rjúka upp við til­hugs­un­ina um að vinna á leik­skóla. Og þakka al­mætt­inu reglu­lega fyr­ir grunn­skóla­kenn­ara og aðra sem hafa þol­in­mæði til að kenna börn­um. Og al­mátt­ug­ur, ætla ekki einu sinni að ræða end­ur­skoðend­ur, hallelúja. Ég fékk sem sagt ekki mikla þol­in­mæði í mínu upp­eldi.

Því oft­ar sem við velj­um ný viðbrögð, því betri verðum í þeim. Ein­falt ekki rétt? Á ná­kvæm­lega sama hátt og við æfum að spila á pí­anó, er hægt að þjálfa þol­in­mæði, þraut­seigju, hug­rekki, auðmýkt og að vera í nú­inu. Ég veit að þetta kann að hljóma erfitt, en trúðu mér þetta er hægt. Ég hef séð stór­kost­leg­ar breyt­ing­ar hjá ein­stak­ling­um sem hafa skilað göml­um hegðun­ar­mynstr­um sem þjóna þeim ekki leng­ur. Og þannig komið sjálf­um sér á óvart. 

Fyrsta skrefið er að viður­kenna að ótemj­an í hausn­um á þér er stjórn­laus. Næsta skref er að taka ákvörðun um að temja hana. Vilj­inn til að breyta er nauðsyn­leg­ur en ekki mik­il­væg­ari en hug­rekkið sem þarf til að þora að sleppa tök­um á því sem þjón­ar þér ekki. Þetta reyn­ist flest­um erfiðast. Þetta skref, að sleppa tök­um er lang mik­il­væg­asta og stærsta skrefið.

Lífið er flæði sem býður upp á mörg ólík augna­blik og tíma­bil. Við erum í ólík­um fasa eft­ir því hvar við erum stödd í líf­inu okk­ar. Það eru meiri lík­ur á að þú eyðir föstu­dags­kvöldi heima að para sam­an sokka ef þú átt þrjú lít­il börn. Al­veg eins og það eru meiri lík­ur á að þú verj­ir laug­ar­dags­kvöldi í sveitt kyn­líf ef þú ert barn­laus.

Lífið býður upp á geggjaðan kokteil af allskon­ar upp­lif­un­um

All­ar mín­út­ur dags­ins geta verið stór­kost­leg upp­lif­un. Það er ekki þar með sagt að það sé alltaf eitt­hvað rosa­legt í gangi, bara alls ekki. Hvort sem þú ert að drösla börn­um heim af leik­skóla, para sam­an sokka, í vinn­unni, elda mat, á leiðinni á fyrsta date eða stunda sveitt kyn­líf. Þá skipt­ir máli að vera í því augn­ar­bliki. Allt of­an­greint er part­ur af okk­ar til­veru. Allt augna­blik sem eiga sinn til­veru­rétt, stað og stund, og fög­ur á sinn hátt. Og um leið gefa þau þér tæki­færi til að skoða þinn veru­leika. Sjá feg­urðina í líf­inu og finna hvernig það er að vera til. Lífið býður upp á geggjaðan kokteil af allskon­ar upp­lif­un­um. Ef það væri ekki fyr­ir þessi ólíku augn­ar­blik þá væri lífið flatt og leiðilegt. Hver myndi vilja lifa bara eitt of­an­greint at­vik og end­ur­taka það alla daga? Alla ævi? Ekki ég. 

Það skipt­ir engu máli hver sagði hvað eða hvernig þú sást þetta fyr­ir þér

Lífið þitt er núna. Þetta augna­blik um leið og þú dreg­ur þenn­an and­ar­drátt. Ekki áðan, ekki í gær og ekki í fyrra. Ekki á morg­un eða hinn, hvað þá á næsta ári. Ekki þegar þú kaup­ir stærri íbúð, nýj­an bíl, byrj­ar í hinni vinn­unni eða á Tene. BARA NÚNA

Það skipt­ir engu máli hver sagði hvað, hvernig þú sást þetta fyr­ir þér eða hvað þú hefðir viljað gera eða ekki gera öðru­vísi. Það skipt­ir bara engu fokk­ing máli. Bara núll. Því eina sem þú átt ör­uggt er þetta augna­blik. Þetta núna.

Ertu til í að sleppa tök­um á löngu liðnu augna­bliki og kveðja framtíðar áhyggj­ur? Eða lang­ar þig kannski frek­ar að dvelja aðeins leng­ur í gær­deg­in­um eða í ókomnu and­ar­taki? 
Það er stóra spurn­ing­in.

mbl.is
Fleira áhugavert
Fleira áhugavert

Spurt og svarað

húðlæknir á Húðlæknastöðinni svarar spurningum lesenda

sálfræðingur á Sálfræðistofunni Sálarlíf svarar spurningum lesenda

einstaklings- og fjölskylduráðgjafi svarar spurningum lesenda

endurskoðandi svarar spurningum lesenda

Klínískur félagsráðgjafi hjá Lausninni

hjúkrunar- og kynfræðingur svarar spurningum lesenda

svarar spurningum um lögfræðileg mál

lýtalæknir svarar spurningum lesenda