Viðskipti | Pistlar | ViðskiptaMogginn | 31.1.2025 | 15:02

„Hægt að fara nýja leið í stjórnmálum“

Milei var að vanda kröftugur í ræðustól en virtist nokkuð fölur í Davos og vonandi að heilsan hjá okkar manni sé ekki farin að gefa sig. Það hefur mætt mikið á Milei undanfarin misseri og kannski ráð að bjóða honum í slökunarferð til Íslands í skiptum fyrir að senda nokkrar góðar niðurskurðartillögur í samráðsgátt stjórnvalda. AFP/Fabrice Coffrini

Ásgeir Ingvarsson kafar ofan í fréttir af erlendum vettvangi í ViðskiptaMogganum á miðvikudögum.

Er nokkuð hætta á því að lesendum fari að þykja of mikið framboð af Javier Milei á síðum ViðskiptaMoggans?

Það er jú ekki nema röskur mánuður síðan vikulegi pistillinn var helgaður argentínska forsetanum og hvernig niðurskurðarverkefnið mikla hefur gengið fyrsta ár Mileis í embætti.

Það verður ekki af Milei tekið að hann er litríkur stjórnmálamaður en það sem gerir hann svo sérstakan er hve afdráttarlaus og skýr hann er í tali sínu um algjöra yfirburði frjálshyggjunnar. Fólk hefur hreinlega ekki heyrt þjóðarleiðtoga tala með þessum hætti síðan Reagan og Thatcher voru upp á sitt besta, og því kannski ekkert skrítið að þegar Milei hélt reiðilestur yfir gestum á ráðstefnu Alþjóðlegu efnahagsstofnunarinnar (WEF) í Davos árið 2024 hlaut ræða hans langmesta athygli af öllum dagskrárliðum. Þegar áhorfstölurnar á YouTube eru skoðaðar sést að margar milljónir manna vildu heyra það sem Milei hafði að segja, og því varla skrítið að gestgjafar í Davos vildu ólmir fá Milei aftur upp á svið ár, til að segja sér til syndanna. Það á við í Davos eins og alls staðar annars staðar að smellirnir skipta máli og verður ekki um það deilt að Javier Milei er orðinn stórstjarna.

„El Loco“, eins og hann er stundum uppnefndur, var brattur þegar hann sneri til Davos í síðustu viku og gott ef viðtökurnar voru ekki ögn hlýlegri í þetta skiptið og meiri kraftur í lófataki gesta nú en í fyrra.

Frelsið er í sókn

Ég fjallaði um aðalatriði ræðunnar 2024 hér á síðum ViðskiptaMoggans en um var að ræða afar kröftuga og sannfærandi málsvörn efnahagsfrelsis og kapítalisma, og inntakið hjá Milei að ríkið væri ekki lausnin heldur væri ríkið sjálft vandamálið.

Í þetta skiptið ákvað Milei að tæta í sig vælumenningu vinstrisins (e. wokeism) sem hann líkti við krabbamein sem hefur náð að dreifa sér og skjóta rótum í flestum mikilvægustu stofnunum samfélagsins; allt frá háskólum og fjölmiðlum yfir í voldugar alþjóðastofnanir. Vælumenningin er ekkert grín, að mati Mileis, heldur er hún þvert á móti smátt og smátt að eyðileggja stoðir vestrænnar siðmenningar.

Rétt eins og í ræðunni 2024 taka dæmigerðir íslenskir frjálshyggjumenn kannski ekki undir hvert einasta orð í ræðu Mileis í ár, en á mörgum stöðum náði karlinn góðu flugi og er ógalið að taka saman helstu punktana fyrir lesendur:

Milei byrjaði á að rifja það upp að margir hefðu furðað sig á ræðunni sem hann flutti síðast í Davos, en núna þegar ár er liðið sé litið á Argentínu sem gott fordæmi sem aðrar þjóðir ættu að fylgja vildu þær taka ríkisútgjöldin og verðbólguna föstum tökum. „Við erum líka dæmi um að hægt er að fara nýja leið í stjórnmálum sem gengur út á það að segja fólki sannleikann og treysta því að almenningur geti skilið hlutina.“

Baráttan fyrir frelsinu gengur ágætlega og fer bandamönnum Mileis fjölgandi. Smám saman er að taka á sig mynd óformlegt bandalag þjóða og þjóðarleiðtoga sem hafa frjálshyggjuna að leiðarljósi: „Og smám saman hefur molnað úr ægivaldi vinstrisins og pólitískrar rétthugsunar í stjórnmálum: hjá menntastofnunum, í fjölmiðlum, hjá alþjóðastofnunum, og meira að segja á samkomum eins og ráðstefnunni í Davos,“ sagði Milei. „En sigurinn er ekki í höfn, og þó svo að búið sé að kveikja von í brjósti fólks þá höfum við þá siðferðislegu skyldu, og berum þá ábyrgð gagnvart mannkynssögunni, að brjóta vælumenninguna á bak aftur og endurreisa menningararf okkar þar til öruggt er að meirihluti vestrænna þjóða sé aftur kominn á sveif með frelsinu.“

Gildin aðalatriðið

Milei minnti á það í ræðu sinni að það skipti miklu máli hvaða gildum er hampað og hvaða hugarfar er ríkjandi hjá þjóðum. „Á heimsvísu hafði verðmætasköpun á mann nærri því staðið í stað allt fram til ársins 1800 en þökk sé iðnbyltingunni margfaldaðist verðmætasköpun tuttugfalt og lyfti 90% jarðarbúa upp úr sárri fátækt þó svo að mannkyninu fjölgaði áttfalt. Þetta hefði ekki verið gerlegt nema vegna samverkunar þeirra undirstöðugilda að virða skuli eignarréttinn, frelsið og rétt manneskjunnar til lífs. Þessi gildi ruddu brautina fyrir frjálsa verslun, tjáningarfrelsi, trúfrelsi og aðrar stoðir vestrænnar menningar,“ sagði hann. „Í stuttu máli sagt þá fundum við upp kapítalismann á grunni þess að leggja fyrir, fjárfesta, virkja fólk til starfa, og endurfjárfesta ávinninginn. Við gerðum vinnuafl tífalt, hundraðfalt og jafnvel þúsundfalt skilvirkara. […] En á einhverjum tímapunkti á 20. öldinni villtumst við af leið og snerum baki við þeim frjálslyndu gildum sem höfðu fært okkur hagsæld og frelsi. Ný stjórnmálastétt, drifin áfram af hugmyndafræði heildarhyggju, gekk á lagið og sá að nú væri ráð að sópa að sér völdum. Þeim verðmætum sem kapítalisminn hafði skapað, og myndi skapa í framtíðinni, skyldi endurúthlutað eftir forskrift miðstýringar. Þetta hleypti af stað atburðarás sem við súpum seyðið af í dag.“

Í ræðunni beindi Milei spjótum sínum sérstaklega að vælumenningu vinstrisins, því að þar finnst honum vera að finna kjarnann í því sem frjálshyggjumenn þurfa að kljást við: „Þetta er sýn sem byggist á þeirri forsendu að það sé ekki nóg að allir séu jafnir fyrir lögum, því að einhvers konar falið en kerfisbundið misrétti sé fyrir hendi og þarfnist aðgerða. Þessi sýn hefur reynst sannkölluð gullnáma fyrir embættismenn sem vilja auka völd sín eins mikið og hægt er,“ þrumaði Milei.

Karlpungar sem hata konur og halda að jörðin sé flöt

Eins og Mileis er von og vísa kom hann víða við í erindi sínu og gott ef ræðan hefði ekki verið betri ef hún hefði verið styttri og hnitmiðaðri, en það sýður á argentínska forsetanum og hann þarf að koma miklu frá sér.

Ræddi hann m.a. um hvernig róttækur femínismi hefur bjagað jafnréttishugtakið, og þeir sem leyfi sér að gagnrýna mestu öfgarnar séu sakaðir um kvenhatur. Milei benti líka á hvernig vælumenningin birtist í umhverfisverndaröfgum en fólk sem hreyfi mótbárum gæti vænst þess að vera dregið í dilka með þeim sem halda að jörðin sé flöt. Ekkert hefur heldur mátt segja um mestu öfgarnar í trans-umræðunni ella eiga von á alls kyns árásum og ásökunum um fordóma og hatur. Og svona mætti lengi telja: allt hefur verið undirlagt.

„Fyrsta vopnið sem vælumenningin grípur til er að reyna að gera þau okkar tortryggileg sem reyna að spyrna við fótum; fyrst með því að klína á okkur skammaryrðum og síðan með því að þagga niður í okkur. Ef þú ert hvítur, þá hlýturðu að vera með kynþáttafordóma. Ef þú ert karlmaður, þá hlýturðu að vera kvenhatari og á sveif með feðraveldinu. Ef þú ert efnaður, þá hlýturðu að vera vægðarlaus kapítalisti. Ef þú ert gagnkynhneigður hlýturðu að vera með fordóma gegn samkynhneigðum og trans fólki.“

Áfram hélt Milei: „Öllum árásum er svarað með því að stimpla fólk, og svo er reynt að þagga niður í gagnrýnisröddunum með valdi eða gegnum dómstólana. Því að þrátt fyrir allt talið um fjölbreytni, lýðræði og umburðarlyndi, þá leynist undir yfirborðinu sterk löngun til að þurrka út hvers kyns andóf, gagnrýni og frelsi annarra.“

Vandinn er ekki lítill og verður ekki auðveldur viðureignar, en Milei fullyrðir að nú sé vindáttin að breytast, og rétt eins og í Argentínu sé fólk um allan heim að átta sig á að átakalínan liggur á milli þeirra sem standa vörð um frelsi borgaranna og þeirra sem Milei kallar hina pólitísku þjóðfélagsstétt sem vill halda hlutunum eins og þeir eru og helst ganga enn lengra. „Sem betur fer sjáum við það gerast um allan heim að hinn þögli meirihluti er að ná vopnum sínum á ný.“

Greinin birtist upphaflega í ViðskiptaMogganum sl. miðvikudag.